Wikiversity

Ovo je članak o godini 1594.

Godina 1594 (MDXCIV) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u utorak po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

1594 na Wikimedijinoj ostavi

• 19. 2. - Sigismund III Vasa krunisan za švedskog kralja nakon što je obećao da će održati luteranizam u zemlji (Sigismund je od ranije poljsko-litvanski vladar).
• 27. 2. - Anri IV krunisan za kralja Francuske u Chartresu.

• 10. 3. - Kraljevska vojska prinudila na predaju Nograd, poslednju tursku tvrđavu na severozapadu "turske" Ugarske^[1].
• oko 21. 3. - Juraj Zrinski osvaja nekoliko gradova između Kaniže i Sigeta^[1].
• 22. 3. - Anri IV konačno ušao u Pariz.
• ožujak - Juraj Lenković je novi general hrvatske krajine^[2].
• 21. 3. - Sabor u Zagrebu: ne žele da se hrvatski ban (Tomo Erdedi) potčinjava bilo kome, makar i nadvojvodi Maksimilijanu (ima raditi sporazumno)^[3].
• 26. 3. - Umro Stjepan Grasswein, general slavonske krajine, zamjeniće ga barun Ivan Sigismund Herberstein.
• mart - Banatski ustanak, ustanici i hajduci Petra Majžaša zapalili Vršac ^[4].

• 14. 4. - Kralj Rudolf II imenovao svog brata Matiju za zamjenika u Ugarskoj i drugim zemljama^[5].
• 16. 4. - Od trovanja umro Ferdinando Stanley, 5th Earl of Derby, drugi na redu za englesku krunu.

• 4. 5. - 28. 6. - Nadvojvoda Matija opsjeda Ostrogon, uz pomoć srpskih žitelja zauzeo gornji grad ne i samu tvrđavu^[1]; Christoph von Teuffenbach krenuo na Hatvan.
• 7. 5. (27. 4. po j.k.) - Spaljivanje moštiju svetog Save.
  • Banatski ustanak se ipak pojačava: padaju Bečkerek, Lipovo, Titel i dr.; na kraju ipak moraju pobeći u Erdelj (knez Žigmund Batori)^[6].
  • Vladika Teodor otišao u Erdelj pa odran od Turaka po povratku^[4].
  • U ovo vreme se pobunili i Srbi oko Peći^[7].

• 1. 6. - Herberstein provalio u Pakrački sandžak, 4. 6. zapalio Sirač.
• 5. 6. - Willem Barentz krenuo na prvo putovanje potrage za Severoistočnim prolazom (stiže do Novaje Zemlje).
• 11. 6. - Principalía: španski kralj Filip II. priznaje prava i privilegije domorodačkih plemića i poglavara na Filipinima.

• 1. 7. - Anglo-španski rat: na kraju akcije kod zaliva San Mateo (Ekvador), Španci zarobili engleskog pomorca Richarda Hawkinsa.
• 10. 7. - Srbi odlučujuće poraženi oko Bečeja i Bečkereka, beže u Erdelj^[2].
• 14. 7. - Sigismund postavio svog strica Karla za namesnika u Poljskoj-Litvaniji.
• srpanj, polovinom - Turci pokorili pobunjeni Banat^[4].
• 22. 7. - Osamdesetogodišnji rat: holandski republikanci zauzeli Groningen (zaokružen sever Nizozemske).

• srpanj - Sinan-paša krenuo iz Beograda, osvaja Tatu 23. 7. i utvrđenu opatiju sv. Martina 30. 7., zatim dolazi pred Győr (Đer); krimski Tatari upadaju u Mađarsku s istoka.

• 1. 8. - Nadvojvoda Maksimilijan započinje opsadu Petrinje.
• kolovoz, početkom - Srbi morali vratiti Turcima grad Fačet, po naređenju erdeljskog kneza (inače, knez nije mogao ući u rat jer je staleška skupština bila protiv)^[4].
• 5. 8. - Lenković sa uskocima zauzeo Hrastovicu, takođe i Goru, zatim važnu kulu kod Petrinje.
• 10. 8. - Turci bježe iz Petrinje, zapalivši je na odlasku, isto se događa i sa Siskom; nadvojvoda ubrzo raspušta vojsku.
• 16. 8. - Dubrovčanin Ivan de Marini, izaslanik kralja Rudolfa, sklopio savez sa moldavskim vojvodom Aronom; ovih dana se savezu priklonio i erdeljski knez Žigmund Batori^[8].
• avgust - Počinje Devetogodišnji rat u Irskoj, neuspeo pokušaj zbacivanja engleske vlasti u zemlji.

• rujan, zadnja dekada - Rustam-beg se vratio u Hrastovicu i Petrinju; Erdogli-beg upada u Turopolje ali biva zarobljen^[9].
• 29. 9. - Győr se predao Sinan-paši; poslao jedinice koje zauzimaju Pápu^[2].

• 4 - 28. 10. - Sinan-paša neuspješno opsjeda Komarno (brani ga Vuk Stančić) zatim odlazi u zimovnik i otpušta Tatare.

• 5. 11. - Juraj Lenković upao u bihaćku varoš i zapalio je, odvodi 1200 kršćana sa sobom.
• 15. 11. - Vladari Erdelja, Vlaške i Moldavije, Žigmund, Mihaj i Aron, sklopili antiturski savez.
  • 23. 11. ubijeni svi Turci u Bukureštu i Jašu, Mihaj Hrabri prelazi Dunav i napada Silistriju, Ruščuk, Vidin, Nikopolj; Deli-Markova srpska četa zalazi pljačka do Jedrena^[10].

• 27. 12. - Student Jean Châtel pokušao ubiti kralja Anrija IV.

• Aleksandar Komulović u papinskoj misiji za stvaranje antiturskog saveza (ove godine posjećuje Erdelj, Moldaviju i Poljsku-Litvaniju)^[1].
• Podignuta crkva manastira Orahovica; dovršen ikonostas u Dečanima.
• U Amsterdamu osnovana Compagnie van Verre, prethodnica Nizozemske istočnoindijske kompanije, ne bi li bio prekinut portugalski monopol na biber.
• Procvetali tulipani Carolusa Clusiusa u Botaničkoj bašti Lajdenskog univerziteta - to se smatra početkom gajenja lala u Holandiji, mada ih je i ranije bilo u privatnim baštama.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1594.

• 15. 6. - Nicolas Poussin, slikar († 1665)
• 9. 12. - Gustav II Adolf, švedski kralj († 1632)
• pribl. - Ivan Belostenec, leksikograf († 1675)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1594.

• 2. 2. - Giovanni Pierluigi da Palestrina, kompozitor (* ca. 1525)
• 26. 3. - Stjepan Grasswein, general slavonske krajine
• 30. 5. - Bálint Balassi, pesnik (* 1554)
• 26. 5. - Teodor Nestorović, vršački vladika
• 31. 5. - Tintoretto, slikar (* 1518)
• 14. 6. - Orlando di Lasso, kompozitor (* ca. 1532)
• 22. 11. - Martin Frobisher, istraživač (* ca. 1539)
• 2. 12. - Gerardus Mercator, kartograf (* 1512)
• ? - Husein-paša Boljanić, osmanski velikodostojnik

Literatura

• Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959