Wikiversity

Zlewnia – obszar lądowy, z którego wody spływają do danej rzeki (albo jej części^[1]) lub do danego jeziora, bagna, jak również innego obiektu hydrologicznego, zwanego recypientem lub odbiornikiem^[2][3].

Zlewnia rzeki, gdy analizowana jest cała jej długość (do ujścia), jest tożsama znaczeniowo z dorzeczem^[3]. Termin dorzecze bywa dodatkowo zawężany do zlewni rzek głównych, tj. uchodzących do morza lub innego akwenu^[2].

Zlewnia dotyczy zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych. Ze względu na mające miejsce niekiedy różnice pomiędzy obszarami spływu podziemnego i powierzchniowego stosuje się rozróżnianie zlewni powierzchniowych (topograficznych) i podziemnych (hydrogeologicznych)^[2].

Zlewnia wyraźnie wpływa na naturalną retencję wód, sposób zasilenia rzek i jezior oraz ich bilansu wody. Zlewnia decyduje też w dużym stopniu o morfologii koryt rzek i potoków. Charakter jej też ma znaczenie w formowaniu się naturalnego składu chemicznego wód, pojawianiu się zawiesiny, tworzeniu osadów dennych. W kształtowaniu się właściwości wód na terenie zlewni biorą udział nie tylko jej naturalne elementy składowe (podłoże i szata roślinna), lecz również zewnętrzne czynniki – klimat i działalność człowieka^{[potrzebny przypis]}.

Rozróżnia się zlewnię bezpośrednią, z której wody spływają bezpośrednio lub za pośrednictwem małych cieków oraz pośrednią, tzn. obszar niekontaktujący się z danym zbiornikiem bezpośrednio, z którego wody są doprowadzane do tego zbiornika za pośrednictwem większego cieku (lub cieków)^{[potrzebny przypis]}.

1) Długość zlewni [km] – największa odległość w linii prostej między ujściem i punktem najbardziej oddalonym na dziale wodnym.

2) Długość maksymalna zlewni [km] – długość doliny rzeki głównej od ujścia do punktu na dziale wodnym w przedłużeniu odcinka źródłowego.

3) Średnia szerokość zlewni [km] – stosunek powierzchni zlewni do jej długości maksymalnej. Wyraża się wzorem:

gdzie:

– powierzchnia zlewni [km²],

– długość maksymalna zlewni.

4) Obwód zlewni [km] – długość działu wodnego określona na podstawie mapy topograficznej.

5) Wskaźnik wydłużenia zlewni – iloraz średnicy koła o polu równym polu powierzchni zlewni do jej Wyraża się wzorem:

6) Powierzchnia zlewni: określana przez pomiar na mapie obszaru ograniczonego topograficznym działem wodnym (planimetrowanie). Na obszarach górskich należy zastosować poprawkę według wzoru:

gdzie:

– powierzchnia rzeczywista [km²],

– powierzchnia rzutowana [km²],

– średnie nachylenie zlewni [°].

7) Wskaźnik kolistości zlewni – stosunek pola powierzchni zlewni do pola koła o tym samym obwodzie co obwód zlewni. Wyraża się wzorem:

1) Wysokość maksymalna [m n.p.m.] – maksymalna rzędna terenu na powierzchni zlewni.

2) Wysokość minimalna [m n.p.m.] – minimalna rzędna terenu na powierzchni zlewni.

3) Deniwelacja terenu [m] – różnica między a zlewni.

4) Średnia wysokość zlewni Istnieje kilka sposobów jej wyznaczania:

• jako średnia arytmetyczna i zlewni

• na podstawie krzywej hipsograficznej zlewni – przez zmierzenie powierzchni między wykreśloną krzywą hipsograficzną a układem współrzędnych i podzieleniu jej przez podstawę wykresu. Wtedy mamy:

gdzie:

– powierzchnia ograniczona krzywą hipsograficzną oraz osiami współrzędnych [cm²],

– podstawa wykresu [cm].

Warunki hydrograficzne na obszarze zlewni:

1) Długość rzeki [km] – odległość od ujścia do źródeł rzeki.

2) Wskaźnik rozwinięcia rzeki – stosunek długości rzeki do odległości w linii prostej łączącej źródło z ujściem. Można go zapisać następująco:

gdzie:

– długość rzeki [km],

– długość linii prostej od źródła do ujścia [km].

3) Krętość rzeki – długość rzeki do długości doliny, czyli:

gdzie:

– długość rzeki,

– długość doliny.

4) Spadek wyrównany i – stosunek różnicy wysokości źródła i ujścia do długości rzeki.

• dział wód
• gęstość sieci rzecznej
• krzywa hipsometryczna
• wykres przyrostu powierzchni zlewni
• zlewisko