Wikiversity

Federazzjoni Russa
Российская Федерация
*Rossiyskaya Federatsiya*
Federazzjoni Russa Российская Федерация; Rossiyskaya Federatsiya
	Innu nazzjonali: "Государственный гимн Российской Федерации"; Innu Stat tal-Federazzjoni Russa;
	Il-Federazzjoni Russa (aħdar skur) u l-Krimea u Sevastopol (aħdar ċar)
Belt kapitali; (u l-ikbar belt)	Moska; 55°45′N 37°37′E / 55.75°N 37.617°E
Lingwi uffiċjali	Il-lingwa uffiċjali madwar il-pajjiż hija r-Russu, iżda hemm 27 lingwi oħrajn f'diversi reġjuni
Gvern	Repubblika semi-presidenzjali kostituzzjonali federali
Formazzjoni
Erja
Popolazzjoni
PGD (PSX)	stima tal-2012
PGD (nominali)	stima tal-2012
IŻU (2013)	0.788 (għoli) (55)
Valuta	rublu Russu (RUB)
Żona tal-ħin	(UTC +3 għal +12a)
Kodiċi telefoniku	+7
TLD tal-internet	.ru; .su; .рф
1	eskluża +5

Ir-Russja /ˈrʌʃə/ (għajnuna·info) (Russu: Россия), magħrufa uffiċjalment bħala l-Federazzjoni Russa^[8] (Russu: Российская Федерация), hi pajjiż fit-tramuntana tal-Ewroasja.^[9] Hija repubblika federali semi-presidenzjali, li tinkludi 83 suġġett (diviżjoni) federali. Mill-majjistral għal-lbiċ, ir-Russja taqsam fruntiera man-Norveġja, il-Finlandja, l-Estonja, il-Latvja, il-Litwanja u l-Polonja (it-tnejn ma' Kaliningrad Oblast), il-Bjelorussja, l-Ukrajna, il-Ġeorġja, l-Ażerbajġan, il-Każakistan, iċ-Ċina, il-Mongolja, u l-Korea ta' Fuq. Ir-Russja taqsam ukoll fruntiera marittima mal-Ġappun madwar il-Baħar ta' Okhotsk, u l-Alaska madwar l-Istrett Bering. Bi 17,075,400 kilometru kwadru (6,592,800 mi kw), ir-Russja hija l-akbar pajjiż fid-dinja u tkopri aktar minn 12.5% miż-żona tal-art abitata tad-Dinja. Ir-Russja hija wkoll l-aktar nazzjon popolat b'143 miljun ruħ (2012).^[10] Testendi mal-Asja tat-Tramuntana kollha u hi mifruxa fuq disa' żoni tal-ħin. Ir-Russja tinkorpora firxa wiesgħa ta' ambjenti.

L-storja tan-nazzjon bdiet b'dik tas-Slavi tal-lvant, li ħarġu bħala grupp li jintgħaraf fl-Ewropa bejn is-seklu 3 u 8 QK.^[11] L-istat medjevali ta' Rus' twaqqaf fis-seklu 9 mill-gwerriera Varanġjani u d-dixxendenti tagħhom li komplew imexxuh. Fis-sena 988, l-istat adotta il-Kristjaneżmu Ortodoss mill-Imperu Biżantini,^[12] u hekk bdiet is-sintesi ta' kulturi Biżantini u Slavi li ddefiniet il-kultura Russa għall-millenju li jmiss.^[12]Fl-aħħar, Rus' imqasam f'numru ta' stati żgħar; Il-parti l-kbira mill-artijiet ta' Rus' invażjawhom il-Mongoli u saru tributarji tan-nomadiċi Orda tad-Deħeb. Bilmod, il-Gran Dukat ta' Moska rriunifika l-prinċipalitajiet Russi ta' madwar. B'hekk inkisbet l-indipendenza mill-Orda tad-Deħeb, u beda jiddomina l-wirt kulturali u politiku ta' Rus' ta' Kiev. Sas-seklu 18, in-nazzjon kien kiber ħafna permezz ta' konkwisti, annessjonijiet, u esplorazzjoni u sar l-Imperu Russu, li kien it-tielet l-akbar imperu fl-istorja, jibda mill-Polonja fl-Ewropa sal-Alaska fl-Amerika ta' Fuq.^[13]^[14]

Wara r-Rivoluzzjoni Russa, ir-Repubblika Sovjetika Federattiva Soċjalista Russa saret l-akbar kostitwent li twassal għall-Unjoni Sovjetika, l-ewwel stat soċjalist kostituzzjonalment fid-dinja u superpotenza rikonoxxuta,^[15] li kellha rwol deċiżiv fir-rebħa alleata fit-Tieni Gwerra Dinjija.^[16]^[17] L-era Sovjetika rat xi wħud mill-aktar kisbiet teknoloġiċi sinifikanti fis-seklu 20, inkluż l-ewwel bniedem li mar fl-ispazju. Il-Federazzjoni Russa saret l-istat suċċessur tar-RSFS Russa wara x-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika fl-1991, u hija rikonoxxuta bħala l-personalità legali kontinwa tal-Gvern tal-Unjoni Sovjetika.

L-ekonomija Russa hija klassifikata t-tmiem l-akbar mill-PGD nominali u s-sitt l-akbar mix-xiri tal-parità tas-saħħa. Il-minerali estensivi u r-riżorsi tal-enerġija tar-Russja, huma l-akbar riżervi fid-dinja,^[18] kif ukoll għandhom wieħed mill-akbar produtturi taż-żejt u gass naturali globalment. Ir-Russja hija wieħed mill-ħames pajjiżi li għandhom l-istati tal-armi nukleari rikonoxxuta u jippossjedu l-akbar ħażna ta' armi tal-qerda tal-massa. Ir-Russja hija qawwa kbira u membru permanenti tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti, tal-G20, tal-Kooperazzjoni Ekonomika Asja-Paċifiku, tal-Organizzazzjoni ta' Kooperazzjoni ta' Shanghai, tal-Komunità Ekonomika Ewrasjana, tal-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u Koperazzjoni fl-Ewropa (OSCE), tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), u hija wkoll il-membru prinċipali tal-Istati Indipendenti tal-Commonwealth.

Il-fruntieri totali tar-Russja: 22,407 km, il-pajjiżi tal-fruntiera (14): l-Ażerbajġan 338 km; Belarus 1,312 km; Ċina (Xlokk) 4,133 km u Ċina (nofsinhar) 46 km; Estonja 324 km; Il-Finlandja 1,309 km; Ġeorġja 894 km; Każakstan 7,644 km; Korea ta' Fuq 18 km; Latvja 332 km; Il-Litwanja (Kaliningrad Oblast) 261 km; Mongolja 3,452 km; Norveġja 191 km; Polonja (Oblast ta' Kaliningrad) 209 km; Ukraina 1,944 km.

Referenzi

^ "The Russian federation: general characteristics". Federal State Statistics Service. Parametru mhux magħruf |dataarkivju= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |urlarkivju= injorat (għajnuna)
^ http://www.gks.ru/bgd/free/B13_00/IssWWW.exe/Stg/dk04/8-0.htm
^ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc
^ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc
^ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD
^ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD/countries/1W?display=default
^ Nazzjonijiet Uniti, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ "The Constitution of the Russian Federation". (Article 1) (bl-Ingliż). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ Encyclopædia Britannica (ed.). http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia. Parametru mhux magħruf |titli= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
^ (RU) Stima Uffiċjali 1 ta' Settembru 2012.
^ Encyclopædia Britannica (ed.). "Russja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ ^a ^b Washington, DC: Federal Research Division of the Library of Congress, ed. (1998). "Russia: A Country Study: Kievan Rus' and Mongol Periods" (bl-Ingliż). Parametru mhux magħruf |kuljom= injorat (forsi ridt tuża |kunjom= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
^ Rein Taagepera (1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly (bl-Ingliż). 41: 475–504. doi:10.1111/0020-8833.00053. Parametru mhux magħruf |kwistjoni= injorat (għajnuna)
^ Peter Turchin, Thomas D. Hall u Jonathan M. Adams, "East-West Orientation of Historical Empires", Journal of World-Systems Research Vol. 12 (no. 2), pp. 219–229 (2006).
^ Jonathan R. Adelman; Cristann Lea Gibson (1 ta' Lulju 1989). Unwin Hyman (ed.). Contemporary Soviet Military Affairs: The Legacy of World War II. p. 4. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna); Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data= (għajnuna)ISBN 978-0-04-445031-3
^ Weinberg, G.L. (1995). Cambridge University Press (ed.). A World at Arms: A Global History of World War II. p. 264.ISBN 0-521-55879-4
^ Rozhnov, Konstantin, Who won World War II?. BBC.
^ Unesco.ru (ed.). "Commission of the Russian Federation for UNESCO: Panorama of Russia". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[gen-1] "The Russian federation: general characteristics". Federal State Statistics Service. Parametru mhux magħruf |dataarkivju= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |urlarkivju= injorat (għajnuna)

[2] ttp://www.gks.ru/bgd/free/B13_00/IssWWW.exe/Stg/dk04/8-0.htm

[3] ttp://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc

[4] ttp://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc

[5] ttp://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD

[6] ttp://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD/countries/1W?display=default

[HDI-7] Nazzjonijiet Uniti, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[8] "The Constitution of the Russian Federation". (Article 1) (bl-Ingliż). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[britannica-9] Encyclopædia Britannica (ed.). http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia. Parametru mhux magħruf |titli= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[popstat-10] (RU) Stima Uffiċjali 1 ta' Settembru 2012.

[autogenerated1-11] Encyclopædia Britannica (ed.). "Russja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[Curtis-12] Washington, DC: Federal Research Division of the Library of Congress, ed. (1998). "Russia: A Country Study: Kievan Rus' and Mongol Periods" (bl-Ingliż). Parametru mhux magħruf |kuljom= injorat (forsi ridt tuża |kunjom= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[13] Rein Taagepera (1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly (bl-Ingliż). 41: 475–504. doi:10.1111/0020-8833.00053. Parametru mhux magħruf |kwistjoni= injorat (għajnuna)

[14] Peter Turchin, Thomas D. Hall u Jonathan M. Adams, "East-West Orientation of Historical Empires", Journal of World-Systems Research Vol. 12 (no. 2), pp. 219–229 (2006).

[15] Jonathan R. Adelman; Cristann Lea Gibson (1 ta' Lulju 1989). Unwin Hyman (ed.). Contemporary Soviet Military Affairs: The Legacy of World War II. p. 4. Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna); Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data= (għajnuna)ISBN 978-0-04-445031-3

[16] Weinberg, G.L. (1995). Cambridge University Press (ed.). A World at Arms: A Global History of World War II. p. 264.ISBN 0-521-55879-4

[17] Rozhnov, Konstantin, Who won World War II?. BBC.

[18] Unesco.ru (ed.). "Commission of the Russian Federation for UNESCO: Panorama of Russia". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Pajjiżi fl-Ewropa
Stati sovrani	Albanija · Andorra · Armenja · Awstrija · Ażerbajġan · Belġju · Belarussja · Bożnija-Ħerzegovina · Bulgarija · Ċekja · Ċipru · Danimarka · Estonja · Finlandja · Franza · Georgia · Ġermanja · Greċja · Irlanda · Italja · Iżlanda · Każakistan · Kroazja · Latvja · Liechtenstein · Litwanja · Lussemburgu · Maċedonja ta' Fuq · Malta · Moldova · Monaco · Montenegro · Norveġja · Pajjiżi l-Baxxi · Polonja · Portugall · Renju Unit · Rumanija · Russja · San Marino · Serbja · Slovakkja · Slovenja · Spanja · Turkija · Ukrajna · Ungerija · Vatikan · Żvezja · Żvizzera
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Kosovo · Nagorno-Karabakh · Ossezja t'Isfel · Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru · Transnistrija

Pajjiżi fl-Asja
Stati sovrani	Afganistan · Armenja · Arabja Sawdija · Ażerbajġan · Baħrejn · Bangladexx · Butan · Brunej · Burma (Mjanmar) · Emirati Għarab Magħquda · Kambodja · Ċina · Ċipru · Eġittu · Ġeorġja · Indja · Indoneżja · Iran · Iraq · Iżrael · Jemen · Ġappun · Ġordan · Każakistan · Korea ta' Fuq · Korea t'Isfel · Kuwajt · Kirġiżistan · Laos · Libanu · Malażja · Maldivi · Mongolja · Nepal · Oman · Pakistan · Filippini · Qatar · Russja · Singapor · Sri Lanka · Sirja · Taġikistan · Tajlandja · Timor tal-Lvant (Timor-Leste) · Turkija · Turkmenistan · Użbekistan · Vjetnam
Stati b'rikonoxximent limitat	Abkażja · Ċipru ta' Fuq · Nagorno-Karabakh · Palestina · Ossezja t'Isfel · Tajwan
Dipendenzi u reġjuni amministrattivi speċjali	Awstralja (Gżira tal-Milied · Gżejjer Kokos), Ċina (Ħong Kong · Makaw), Renju Unit (Akrotiri u Dhekelia · Territorju Brittaniku tal-Oċean Indjan)