Wikiversity

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Honduras (officieel República de Honduras) is e land in Midde-Amerika, aon de Caribische Zie (Golf vaan Honduras) en de Stèl Oceaon, grenzend aon (tege de klok in) Guatemala, El Salvador en Nicaragua. Hoofstad en groetste stad is Tegucigalpa, twiede stad is San Pedro Sula, op aofstand volge Choloma en La Ceiba. Honduras heet e laank verleie es dictatuur achter ziech.

Honduras is verdeild in 18 departeminte en 298 gemeintes (municipios). De departeminte zien de volgende:

Honduras ligk gooddeils tösse 13 en 17°NB en tösse 83 en 90°WL. In gruutde is 't oongeveer te vergelieke mèt Bulgarije en mèt naoberland Guatemala. 't Groetste deil vaan 't land is hoegland, meh laanks de köste ligke smaal liegvlaakdes. Ouch de diechbevolkde Sulavallei en d'n jungle vaan La Mosquita ligke lieger. Hoegste berg is de Cerro Las Minas op 2870 meter. Versjèllende revere loupe door 't land. De groetste is de Patuca, de belaankriekste (in economisch opziech) is de Ulúa. De Choluteca löp door de hoofstad, de Coco en Rio Negro vörme gooddeils de grens mèt Nicaragua, de Goascorán die mèt El Salvador. Noordelek vaan 't vasteland ligke de Bejeilen (Islas de la Bahía) en de Zwaoneilen.

Wie de mieste tropische len is ouch Honduras e land vaan 'n groete biodiversiteit; 't land kint 'n gooj 6000 soorte vaatplante, boevaan 630 orchideeë, 250 reptiele en amfibieë, mie es 700 veugel en zoe'n 110 zoogdiere (daovaan de hèlf vleermuis). In de territoriaol waters vint me versjèllende soorte ziefauna. 't Natuurrizzervaot Río Plátano in La Mosquita steit al sinds 1982 op de UNESCO-Wereldèrfgoodlies.

Inwoeners vaan Honduras drage de bijnaom Catrachos.

Wel 90% vaan de Hondurese bevolking steit te book es mesties. 7% weurt tot de Indiaone gerekend, 2% is zwart en 1% is blaank.^[1] Oonder de Indiaonevolker zien de Garifuna's (Arowakke mèt ouch zwart blood), Maya's en de Lenca's; zuug ouch direk oonder.

't Euvergroet deil vaan de bevolking sprik Spaons in 't plaotselek dialek (zuug ouch Latiens-Amerikaans Spaons); me kint in 't land nog 9 aander taole, de gebaoretaol en bekans oetgestorve taole mètgerekend.^[2] Wat betröf de inheimse Amerindische taole is 't Garifuna, 'n Arowakse taol gesproke aon de Caribische kös, de groetste.^[3] 't Mískito, gesproke in 't ooste vaan 't land,^[4] is 'n gooj twiede.^[2] Zjus wie 't väöl minder gesproke Sumo Tawahka huurt dit bij de Misumalpische taole. Kleinder täölkes oet 't binneland, gesproke in enclaves, zien 't Pech en 't Tol,^[4] mèt allebei mer hoonderde sprekers.^[2] De Mayataol Ch'orti' weurt door mer e paar lui in Honduras gesproke, 't is eigelek 'n taol vaan Guatemala.^[5]. 't Lenca, oets wiedverbreid in Honduras en El Salvador,^[4] weurt noe geach oetgestorve of zoe good wie oetgestorve te zien.^[6] Op de Bejeilen weurt ouch Ingels gesproke.^[4]

Zjus wie in gans Latiens Amerika is de bevolking vaanajds roems-katholiek, meh geit ze de lèste decennia euver op versjèllende vörm vaan 't protestantisme. Volges ein oonderzeuk is nog 47% vaan de bevolking katholiek en 36% vaan de bevolking evangelisch-protestants; de res hingk 'n aander of gein religie aon. Aander oonderzeuke geve evels nog väöl hoeger ciefers veur 't katholicisme, tot 97%.^[1] Dit zouw mote aofhaange vaan wie me dit rekent: väöl lui die ziech es evangelisch umsjrieve, kinne nog wel lid vaan de katholieke kèrk zien (en neet oet 't duipregister zien oetgesjreve).

In de precolumbiaansen tied waor Honduras 't terrein vaan versjèllende Midde-Amerikaanse culture; in 't weste leefde de Maya's. Hun veurnaomste centrum vaan besjaving waor Copán. Columbus bezoch 't groondgebeed vaan 't allewijl Honduras in 1502, op zien veerde reis nao Amerika. Hernan Cortes kaom in 1524 vaanoet Mexico aofzakke nao Honduras. Trujillo, in zie spoor gestiech, woort de ierste neerzètting vaan de Spanjole in 't land. Honduras góng deil oetmake vaan 't kapiteinsjap (capitanía general) Guatemala. De naom, dee lètterlek 'deepdes' beteikent, moot woersjijnelek weure opgevat in de zin vaan 't Leonees woort fondura 'aankergroond'. Versjèllende Indiaonerieke, in 't bezunder dat vaan de Miskito's, bleve ziech laank verzètte, en woorte daobij gesteund door zieruivers en door de Ingelse, die vaanaof Jamaica militair assistentie boje.

In 1821 woort 't land oonaofhenkelek vaan Spaanje. Veur 'nen tied maakde 't land, mèt de res vaan Midde-Amerika, nog deil oet vaan Mexico, meh vaanaof 1838 kaom 't dao los vaan. Versjèllende confederaties mèt de naoberlen vele al gaw oeterein, en vaanaof de jaore 1850 woorte de len definitief oonaofhenkelek vaanein. Tot 1880 laog de hoofstad in Comayagua, boenao me de residentie verplaotsde nao Tegucigalpa. In dezen tied kaom Honduras, mèt aander len in de regio, op es landbouwnatie veur tropisch fruit, in 't bezunder banane, boe-aon ind negentienden iew in de VS 'n groete behoofde oontstoont. Honduras woort zoe e typisch veurbeeld vaan 'n bananerepubliek; e woord wat zelfs oersprunkelek veur dit land is bedach.^[7] De dictatoriaol en corrupte regeringe, die ziech oonderein gaw mèt väöl staotsgrepe aofwisselde, gaove boetelandse bedrieve mie es de vrij hand bij investeringe in 't land, in ruil veur financieel en militair assistentie. Honduras woort in de lèste decennia vaan de negentienden iew en de ierste vaan d'n twintegsten iew de buun vaan versjèllende Amerikaanse fruitcorporaties, die hun concurrentie op Hondurees groondgebeed mèt staotsgrepe oetvochte um monopolies te kriege. De enclaafeconomieë vaan die bedrieve (mèt vrijstèlling vaan belastinge en aander veurdeile) droge wieneg bij aon de economie vaan 't land zelf. Pas mèt de aonsjerping vaan versjèllende wètte in 't midde vaan d'n twintegsten iew kaom dao laankzaam verandering in. Amerikaanse fruitbedrieve zien evels nog ummertouw op groete sjaol actief in 't land.

De jaoer 1940 en 1950 zaoge versjèllende hervörminge in 't veurheer hendeg rechs bewind (wat veural de boetelandse oondernummers mós plezere). In de jaore 1960 lepe de spanninge mèt 't naoberland El Salvador evels op: väöl gasarbeiers oet dat land gónge in Honduras wèrke, wat neet nao de zin vaan de bevolking waor. In 1969 leide dit tot 'ne korten oorlog; umtot de aonleiing bestoont oet supportersrelle nao de (door El Salvador gewonne) kwalificatiewèdstrije veur 't WK Voetbal, neump me dit de 'Voetbaloorlog'. In 1979 gaof de militair dictatuur zie bewind op en kierde me trök nao börgerlek bewind; verkezinge woorte in 1980 en 1981 gehawwe. Stabiel woort 't land evels neet; nog in 2009 voont hei 'ne constitutionele crisis plaots.

Dit artikel is gooddeils gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie; wijer e bitteke op en:Geography of Honduras en:List of rivers of Honduras.

1. ↑ ^{1,0 1,1} CIA - The World Factbook - Honduras
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2} Ethnologue report for Honduras
3. ↑ Ethnologue report for language code: cab
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3} Ethnologue - Taolkaart vaan Honduras en El Salvador
5. ↑ Ethnologue report for language code: caa
6. ↑ Ethnologue report for language code: len
7. ↑ Door d'n Amerikaanse sjriever O. Henry; zuug ouch en:Banana republic