Wikiversity

Ensampel a	kleves, variable-order class
Klass	kudyn yeghes, biological process
Konter a	yeghes
Acheson	Maynor kawsya kleves
Synsys ynno/i	congenital disorder, acquired disorder
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Kleves po studh medhegel yw studh anyagh may hwer neppyth drog dhe'n korf denel po brys. Klevesow a yll kawsya payn, rannow a'n korf dhe lettya oberi an fordh ewn, po mernans. An ger kleves treweythyow a gomprehend:

• rannow a'n korf bos shyndys,
• lettys yw re a allasow an korf,
• kudynnow po syndromow medhegel,
• klevesansow gans korrorganedhow kepar ha bakteria po virusys,
• omgleves anyagh, kepar ha godhevel payn po omglewes tomm (gelwys arwodhow),
• shapys anusadow a rannow korf.

Y hyllir lies tra kawsya kleves. Treweythyow bakteria a dheu a ji a'n korf dre voos, dhowr po ayr. Y hyllir nebonan bos klevesys gans maynoryon kepar ha bakteria, virysys po fongow. Ynwedh, kawsys yw kleves dre voos drog po koth a gomprehend bakteria hag erel. Treweythyow an bakteria a askor kymygennow po gwenennyow a gaws an kleves.

Onan a'n skilys moyha kemmyn a gleves yw yeghesweyth drog ha fowt a dhowr glan. Re glevesow merwel kepar ha malaria yn ranndiryow trovannel an bys yw lesys gans moskito. Enevales a leskleves yw henwys vektors. Yma lies vektow, ow komprehendya bulhornes, torak ha hwann.

Genys yw nebes gans klevesow genynnek. An re ma yw klevesow drefen kamm po treylyans yn DNA an person. Ensampel a dreylyans yn DNA yw kanker. Bewa po oberi yn kerghynnedh anyagh ynwedh a yll kawsya klevesow. Klevesow yw moy kemmyn yn hen dus.

Gweresys yw nebes klevesow gans medhegnethow. Yn fenowgh gwellhes yw klevesans gans gorthviotigow, mes defens gans an bakteria yw kudyn usi owth ynkressya. Gweresys yw nebes klevesow gans leuvvedhegneth, mes ny yllir gweres pub kleves gans medhegneth po leuvvedhegneth. Res yw dyghtya nebes klevesow dres bewnans oll, hemm yw, klevesow anhedhek (Sowsnek - chronic, po ow turya rag hir) yns i. Ensampel a gleves anhedhek yw kleves melys. Y hyllir dyghtya arwodhyow kleves melys mes ny yllir bos delivrys dhyworto. Tus a dhyght klevesow dell yw usys yw gelwys medhogyon.

Prevys yw pobel rag nebes klevesow hag yw kemmyn po pur dhrog ha na dhiskwedh arwodhow hogen. Mars yw kevys an klevesow ma a-varr, y hyllir aga dyghtya kyns i dhe gawsya kudynnow. Ensampel via previ benen rag kanker an konna brys (cervix) gans prov. Mars yw an kanker diskudhys a-varr, y hyllir y yaghhe. Mars yw kevys diwettha, mernans yw an sewyans dell yw usys.

Ensampel aral yw immunheans. An tybyans yw dhe wul an korf parys rag kleves. An korf a'n jeves y dhefens y honan erbynn klevsow henwys an kevreyth immun. Gnas arbennek an kevreyth immun yw y allos dhe berthi kov klevesow. Mars yw person klav ha yaghhe, an kevreyth immun a wra stoff henwys gorthkorfow a omladh an kleves mar dheu arta dhe'n person.

An gorthkorf yw komparek dhe unn kleves yn unnik. Ensampel yw an brygh rudh kawsys gans virus. Furv klor a'n virus yw res dhe'n person (flogh dell yw usys) nag o klav gans an brygh rudh bythkweth. Hemm a gaws an kevreyth immun dhe askorra gorthkorfow er y bynn. Mar hwra an keth person kestava an keth virus y'n termyn a dheu, kevreyth immun an person a vynn perthi kov hag omladh an virus.

Rag difresyans dhe vos dhe les:

• Res yw diskudha ha lettya an kleves a-varr.
• An kleves a dal bod kemmyn po es y aswon.
• Y tal dhe’n prov rag an kleves bos es, oberi pup kentel heb pystiga tus.
• An kowethas yw adhyskys ha gallos aswon an arwodhow moyha kemmyn rag nebes klevesow.
• Y tal dhe’n dyghtyans rag an kleves bos saw hag es y gavos.

Epidemionieth yw an studhyans a skilys klevesow. Nebes klevesow yw moy kemmyn rag pobel gans gnasow kemmyn, avel devedhyansow doroniethel po socyologiethek hevelep, boos po kenedhlogeth. Heb hwithrans epidemionethel da, nebes klevesow a yll bos kales dhe dhiskudha ha henwel. Possybyl yw dhe gemyska dew gleves. Ytho epidemionieth yw pur bosek rag konvedhes fatel yllir agan gwitha erbynn virusys, gwenonnow ha bakteria.

An person aswonys avel tas epidemionieth yw Archibald Leman Cochrane CBE (12 Genver 1909 – 18 Metheven 1988). Genys veu gans porfyrya, kleves genynnek. Ev a wrug hwithrans a-dro dh’y deylu rag konvedhes dhyworth py skorren y teuth.

• 
  Skeusen a omsettyans epileptek
• 
  Eskisyow arbennek dhe weres flogh gans palsi a'n ympynnyon
• 
  An hwedh y'n lonk hag a dheskrif an kleves
• 
  Thiamin po Vitamyn B1
• 
  Arwodh a gragh - kudyn gans an kigyow dens
• 
  Arwodh a legh - garrow plegys
• 
  Benen gans an kleves melys a omskit
• 
  Mowes gans brygh yn Bangladesh yn 1973
• 
  Arwodh apert an brygh yar
• 
  Maurice Hillman a dhisplegyas an bryghlin brygh rudh
• 
  Arwodh an brygh Almayn (le rudh yw brygh an brygh Almayn ages an brygh rudh)
• 
  An boghow rudh yw arwodh a'n kleves kogh
• 
  Flogh gans an penn sagh
• 
  Flogh gans an pes garm ow pasa
• 
  Onan a arwodhow anthraks - pystik war an groghen
• 
  Bothellow an virus herpes zoster
• 
  Kann an taves
• 
  Glosow an keher drefen genbalsi
• 
  An bakteriom Treponema pallidum a gaws pockys Frynk
• 
  Gorthbiotigow a janjyas dyghtyans an hasliv y'n 1940ow
• 
  Flogh ow kavos bryghlin der anow erbynn palsi fleghes
• 
  Diwla difurvys gans an klavor
• 
  Myghtern Jory III a wodhevas gans porfyria
• 
  Prov rag Kurungylgh 19
• 
  Rhinovirus denel, hag a gaws anwos
• 
  Arhwilyans ow tiskwedhes toll y'n skevens drefen niwmonia
• 
  Kennen skevens yw fagel an spas plewrek
• 
  Virus flou
• 
  Gorher strolyek dres an kilwagrennow drefen diftheria
• 
  Bryghlin der anow an darthen vrith
• 
  Lagas melyn, arwodh a hepatitis
• 
  Medhegva SIA (AIDS) yn Nepal
• 
  Moskito Anopheles, skila malaria
• 
  Lesans an Pla Du y'n 1300ow
• 
  An moskito Aedes a lesa an darthen velyn
• 
  Kuriegi war groghrn maw 18 bloodh
• 
  Skeusen a gleves an golon
• 
  Pellenigow a dhrogg gorthsykotek

Onan a'n kans erthygel posekka war Wikipedya yw an erthygel ma.