Wikiversity

Sare lokala edo LAN sarea (ingelesez, local area network, LAN akronimoaz ezagunagoa) ordenagailu edo periferikoak elkar lotzea da bertako sarea eratuz. Sare hauek esparru txikiak estaltzen dituzte: etxeak, bulegoak, aireportuak, eraikinen talde txiki bat... Sare hauen hedatzea mugatuta dago fisikoki eraikin bati edo 200m-ko ingurune bati, errepikatzaileekin ,ordea, 1 km-ko eremu batera iritsi liteke. Erabilera hedatuena ordenagailu pertsonalak, bulegoetako lan estazioak, fabrikak, etab... elkar lotzea da. Hedadura zabaleko sareekin alderatuz gero, lehenen ezaugarri nagusiak datu transferentzia azkarragoa, estaldura geografiko txikiagoa eta telekomunikazio linea alokatuak behar ez izatea dira.

Sare Lokala terminoak hardwarea zein gailu desberdinak elkar-lotzeko eta informazioa lantzeko beharrezko den softwarea hartzen ditu bere baitan.

Lehen sareak denbora partekatukoak izan ziren, mainframeak eta terminal konektatuak erabiltzen zituztenak. Netwarea azaldu zenean soluzio berri bat agertu zen. Zera eskaintzen zuen: existitzen ziren 40 mota txartel,kable eta sistema eragileentzat euskarri inpartziala eta euren lehiakideen gehiengoak eskaintzen zutena baino sofistikatuagoa. Netwarek ordenagailu pertsonalen esparrua menderatzen zuen hauek zabaldu baino lehenagotik, 1983tik 1990eko hamarkada erdira arte; Microsoftek Windows Nt Advance Server eta Windows workgroups sartu zituen arte izan zen hori.

Netwarearen lehiakide guztietatik Banyan VINES-k bakarrik zuen botere tekniko konparagarria, baina Banyanek oinarri seguru bat irabazi zuen. Microsoftek eta 3Com-ek sare sistema eragile sinple bat sortzeko elkarrekin lan egin zuten. Sare sistema eragile sinple honek 3Com's 3+Share-ren oinarria, Mircrosoft-en Lan-sare kudeatzailea , eta IBM-ren zerbitzaria zuen. Proiektu hauen emaitza ez zen oso ona izan.

Enpresa batek ordenagailu asko izaten ditu, hauek euren inprimagailuak behar dituzte txostenak inprimatzeko ( Hardwarearen erredundantzia). Ordenagailu batean jasotako datuak beharrezkoak izan daitezke enpresaren beste ordenagailu batean, eta orduan bi ordenagailu ez berdinetan kopiak izan beharko direnez (datu erredundantzia),espazio bikoitza okupatuko dute datuek eta bi erabiltzaileen datuen artean desfaseak egotea ohikoa izango da.

Arazo hauen soluzioa area lokaleko sarea sortzea da, datu-baseak parteka daitezke (datuen erredundantzia kentzen du), programak ere parteka daitezke ( Softwarearen erredundantzia kentzen du) eta periferikoak (Modemak, ISDN Txartela, inprimagailu bat...) ere parteka daitezkeenez Hardwarearen erredundantzia kentzen du; Honela, posta elektronikoa eta txata bezalako komunikazio bideak erabiltzea ahalbideratzen da. Prozesu-banatu bat egin dezakegu, hots, zereginak nodo desberdinetan banatu daitezke dira eta erabiltzaile bakoitzaren datu eta prozesuak lan taldeko sistema batean sar daitezke Informazioa zentralizatzeko aukerak administrazioa eta taldeen kudeaketa errazten du.

Gainera area lokaleko sare batekin denbora eta dirua aurrezten dituzu. Denbora, lanak, datuak edo informazioa kudeatzeko erraztasunak eskaintzen dituelako sare lokala edukitzeak eta dirua periferiko gutxiago erosi behar direlako, paper gutxiago erabiltzen delako eta Internet konexio bakarra sare bateko ordenagailuekin konpartitu daitekeelako aurrezten da.

• Broadcast teknologia (Difusioa) Transmisio-bide partekatuarekin.
• 1 Mb/s eta 1Gb/s arteko transmisio gaitasuna.
• Gehienez 3 kilometroko hedadura (FDDI 200km izatera iritsi daiteke).
• Komunikabide pribatu baten erabilera
• Erabiltzen duen transmisio-bidearen sinpletasuna ( Kable ardazkidea, kable telefonikoak eta zuntz optikoa).
• hardwarean eta softwarean aldaketak egiteko erraztasuna.
• Gailu mota asko konektatzeko gaitasuna.
• Beste sare segmentu batzuekin konektatzeko aukera.
• 100m-ko muga dauka baina errepikatzaileak erabiliz gero ahalmen handiagoa izan dezake.

Sarearen topologiak sare baten egitura definitzen du. Topologiaren definizioaren zati bat topologia fisikoa da. Hori, kableen eta euskarrien antolamendu erreala da. Beste zatia topologia logikoa da, datuak bidaltzeko hostek euskarriak atzitzen dituzten erak definitzen dira. Topologia arruntenak hauek dira:

• Bus-topologia batek mutur bietan amaitu behar duen backbone kable bakar bat erabiltzen du. Host guztiak zuzenean backbonera konektatzen dira.
• Eraztun sare-topologia osatzeko host-ak bata besteari lotzen zaizkio eta azken host-a lehenari konektatzen zaio. Honela, zirkulu edo eraztun bat osatuz konektatzen dira.
• Izar Topologia kable guztiak konektatzen ditu erdiguneko host batekin.
• Izar-topologia zabaldua batek hainbat izar ezberdin konekta ditzake hubs-ak edo switch-ak erabiliaz. Topologia honek sarearen irismena eta estaldura hedatu dezake.
• Topologia hierarkikoa izar bat hedatuaren antzekoa da. Baina HUBS-ak edo switch-akelkarren artean konektatu ordez,sistema topologiaren trafikoa kontrolatzen duen ordenagailu batekin konektatzen da.
• Amaraun sare-topologia ahal den babes handiena emateko inplementatzen da eta balizko zerbitzuaren etete bat saihesteko. Amaraun sare bat zentral nuklear bateko sareko kontrol sistemetan erabiltzea adibide bikaina izango litzateke. Topologia honetan, host bakoitzak bere konexio propioak ditu gainerako hostekin. Internetek edozein puntutara hainbat bide ezberdin dituen arren, ez da amaraun sare oso bat ( host guztiak ez dira beste puntu guztiekin zuzenean konektatzen )
• Zuhaitz sare topologiak zenbait terminal konektatu ditu eta sarea oinarri zerbitzari batetatik adarkatzen izan.

Sare baten topologia logikoa hostak euskarrian zehar komunikatzen diren forma da. Topologia logiko mota ohikoenak bi dira: broadcasta eta token transmisioa.

• Broadcast topologia host bakoitzak bere datuak sareko gainerako hostei bidaliko dizkiete. Sarea erabiltzeko hostek jarraitu behar duten ordenik ez da existitzen. Heltze ordenaren arabera funtzionatzen duEthernet-ek.

• Token transmisio topologia sarerako atzipena kontrolatzen du, host bakoitzera sekuentzialki marka-ikur edo token-elektroniko bat transmitituz. Host batek marka-ikurra jasotzen duenean sarean identifikatu egiten da eta datuak trukatu ditzake sarean. Hostak daturik ez badu bidaltzeko, marka-ikurra transmititzen dio hurrengo hostari eta prozesua berriz errepikatzen du. Token-transmisioa erabiltzen duten sareen adibide Token Ring-a eta zuntz bidez zabaldutako datu-Interfazea FDDI dira. Arcnet-a Token Ring eta FDDI-ren aldaera bat da Arcnet tokenen transmisioa da bus-topologia batean.

Area lokaleko sareen eskaintza oso zabala da eta ia edozein arazo edo egoerentzako irtenbideak badaude. Gure beharretara hoberen moldatzen den kablea, topologia edo transmisio mota hautatu dezakegu. Hala ere, aukera hauek guztietatik irtenbide hedatuenak hauen dira: Ethernet-a, Token Ring-a eta Arcnet-a.

Gure beharretara gehien hurbiltzen den sare mota aukeratzeko hainbat faktore izan behar ditugu kontuan. Adibidez, konputagailu kopurua, euren arteko distantzia maximoa, kablea ezartzeko zailtasuna, abiaduraren eskakizun minimoa, beste informazio batzuk sarean, datuez gain, bidali behar izatea eta,nola ez, kostuak ere kontuan izan behar dira.

• Zerbitzaria: zerbitzariak hardware eta software baliabideak sareko gainerako ordenagailuekin partekatzen duten ordenagailuak dira Haren ezaugarriak kalkulua potentzia, daukaten informazioaren garrantzia eta partekatzen diren baliabideekin daukaten konexioaren garrantzia dira.
• Lan-Estazio: lanaren urtaroen papera hartzen duten ordenagailuek aprobetxatzen dute edo haren antolamendura dituzte eskaintzen duen sarea baita ere zerbitzuak Servidores ematen duten atzitu ahal dute baliabideak.
• Gateway edo pasabidea: Sare lokal eta ordenagailu handien (Mainframeak) arteko komunikazioa ahalbideratzen duten software eta hardwareak dira. Gateway-ak mainframearen komunikazio protokoloak (X25, SNA, etab.) sarera egokitzen ditu, eta alderantziz.
• Bridge-ak edo zubiak: hardware eta software hauek bi sare lokal konektatzea ahalbideratzen dute Barneko zubi bat sareko zerbitzari batean instalatzen dena da, eta kanpoko zubi bat bere sareko lan-estazio batean instalatzen dena da. Zubiak lokalak edo urrutitikoak izan daitezke. Zubi lokalak eraikin bereko sareak konektatzen dituenak dira. Horretarako kanpo zein barne konexioak erabili daitezke. Urruneko zubiek sare desberdinak konektatzen dituzte elkar. Konexioa sare publikoetan, telefonia-sareetan,ISDN edo pakete-trukatze sareetan burutzen da.

• Sare-txartela: NIC ere esaten zaie (Network Interface Card). Funtsean sare eta ordenagailu arteko komunikazioan bitartekari funtzioa egiten du. Bertan sare komunikaziorako protokoloak daude. Ordenagailuarekin komunikazioa normalean PCI, PCMCIAedo ISA bus bidez egiten da. Hala ere, makina batzuek adaptadore hau integratuta dute oinarri plakan zuzenean.

• Euskarria: Sarearen osagaiak lotzen dituzten konektoreek eta kableek osatzen dute. Euskarri fisiko erabilienak pare bihurrituaren kablea, kable parea, kable ardazkidea eta zuntz optikoa dira. (Zuntz optikoa gero eta gehiago erabiltzen da)
• Sare kontzentratzaileak: busean dagoen LAN batek sare-txartelak estazioetan eta ardazkide kableak elkar lotzeko, konektoreez gain, bakarrik erabiltzen dituzte. Hala ere, metodo honek sarearen mantenua zailtzen du, adibidez, konexio batek arazoren bat badu, sare guztiak funtzionatzeari utziko diolako. Arazo hauek eragozteko area lokalaren sare kontzentratzaileak erabiltzen dituzte estazio arteko konexioak egiteko. Honela konexioak banatuta izan ordez kontzentratzaileak gailu bakar batean zentralizatzen ditu eta makina batek arazoren bat badu, ez du eragingo beste makinetan.

Kable-sare kontzentratzaile bi mota existitzen dira:

1. kontzentratzaile pasiboak: sare guztia elkarri lotzeko helburua duten kontzentratzaile sinple batzuk dira.
2. kontzentratzaile aktiboak: kontzentratzailearen oinarrizko funtzioez gain, bidali eta exekutatu aurretik anplifikatu eta berreskuratu egiten dituzte jasotako seinaleak.

Kable-sarearen kontzentratzaileek bi konexio mota dituzte: zerbitzarietara konexioak eta beste kontzentratzaile batzuetara konexioak eta honela sarearen tamaina handitzea. Kable-sarearen konzentratzaileak barne konexioak egiteko eta mezuak zabaltzeko eraren arabera sailkatzen dira. Ezaugarri honi topologia logikoa deitzen dio.

Bi mota nagusi existitzen dira:

1. kontzentratzaileak topologia logikoa busean duela (HUB): sareak bus bat bezala jokatzen du, iristen zaizkion seinaleak konektatuta dituen gailu guztietara bidaltzen baititu.
2. kontzentratzaileak topologia logikoa eraztunean duela (MAU): sareak eraztun balitz bezala jokatzen du eta seinale bakoitza hurrengo makinara bidaltzen da.

Sarea Interneti konektatua dago. Sare hau kanpoko erasoetatik firewall baten bidez babestuta dago (Guztiz babestuta ez). Gero gune desmilitarizatu batera pasatzen da. Leku honetan kanpoaldearekin harremana duten zerbitzariak daude eta, gainera, gune honek barne sarea babesten du. Zerbitzariek lan-estazioekin komunikatzen dira, switch edo hub bat erabiliaz. Sare honen bezeroak MacOS X,GNU/Linux edo Windows sistema eragileak dituzten makinak dira.

Gainera, sareko inprimagailua izateaz gain, beste periferiko batzuek jarri ere ditzakegu, adibidez: eskanerrak, faxak,... ( Hauetako periferiko batzuek software gehigarria behar izaten dute). Sare hauetan ezaugarri askotariko makinak egon daitezke: hari gabeko gailuak, Bluetooth-a dutenak...

• Sare topologia