Wikiversity

Jena; Jena
	hiri handia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Alemania
Alemaniako estatua	Turingia
Alkatea	Thomas Nitzsche (en)
Izen ofiziala	Jena
Jatorrizko izena	Jena
Posta kodea	07751, 07743, 07745, 07747 eta 07749
Udalerri kodea	16053000
Geografia
Koordenatuak	50°55′38″N 11°35′11″E / 50.9272°N 11.5864°E
Azalera	114,76 km²
Altuera	143 m
Mugakideak	Saale-Holzland-Kreis (en) eta Weimarer Land (en)
Demografia
Biztanleria	111.191 (2022ko abenduaren 31); 689 (2021)
Dentsitatea	969 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	03641, 036425
Ordu eremua	Europa Erdialdeko Ordua, UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Beit Jala, Lugoj (en) , Porto, Erlangen, Berkeley, San Marcos (Nikaragua), Aubervilliers, Ajaccio eta Vladimir
Matrikula	J
	jena.de

Jena^[1] Alemania erdialdeko hiria da, Saale ibaiaren ertzean dagoena (Gerako eskualdea, Turingia). 105,129 biztanle ditu (2010-12-31).

Geografia

Jena Saale ibarrean kokaturik dago Berlindik 200 kilometro hego-mendebaldera eta Munichetik 350 kilometro iparraldera.

Historia

1182koa da Jenari buruzko lehen aipamena. 1230ean jaso zuen hiri-gutuna eta berehala harresiak jaso zituen, izan ere herri eslaviarrekiko mugan baitzegoen hirira.

XVI. mendean hiru monasterio zeuden Jenan eta berehala onartu zuen Jenak Erlijio Errefoma. Martin Lutero bera ere sarritan izan zen hirian. Garai hartakoa da Unibertsitate ospetsua ere. Unibertsitateak ikasleak erakarri zituen eta 1800 artean Alemaniako erdigune kulturala bihurtuz joan zen. 1806an, Napoleonen gudarosteak Prusiako eta Saxoniako armaden aurrean nagusitu ziren Jenan.

XIX mendean industrializazioa iritsi zen. Fama handia hartu zuen besteak beste Carl Zeiss-en mikroskopio eta tresna optikoen fabrikak. 1876an trena iritsi zen eta 1903an tranbia ezarri zuen Jenak. 1919 eta 1926 artean hiru behatoki astronomiko eraiki zituen Carl Zeissek.

Bigarren Mundu Gerran kalte handiak nozitu zituen hiriak, eta gerraren ondoren berriro eraiki zuten. 1945ean Sobiet Batasunaren okupazio eremuan gelditu zen eta Ekialdeko Alemanian sartu zuten Turingia estatuarekin batera.

Ekonomia

Garrantzitsuak dira optika-gaiak, argazki-kamerak, kimika-industria eta kristalgintza.

Ondasun nabarmenak

Unibertsitate ospetsua du, 1558. urtean sortua; han izan ziren irakasle Hegel, Fichte, Schelling, Schlegel eta Schiller.

Garai gotikoko eraikuntza bikainak ditu: Bigarren Mundu Gerrako triskantzak gorabehera, eraikin bikainak kontserbatu ditu, halere, Jenak, XIV. mendeko udaletxea eta Sant Michael eliza (XV. m.), bereziki. Aipatzekoak dira era berean hirian dauden 15 museoak

Hiri senidetuak

Jena ondorengo hiriekin senidetua dago:

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.