Statistical Genetics Wiki

Ovo je članak o godini 1846.

Godina 1846 (MDCCCXLVI) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u utorak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

• 5. 1. - Predstavnički dom SAD glasao da više ne dele zemlju Oregon sa Velikom Britanijom.
• 13. 1. - Nakon što je meksička vlada odbila misiju američkog poslanika Johna Slidella, koji je nudio do 25 miliona dolara za priznanje granice na Rio Grandeu i kupovinu Kalifornije, predsednik Polk naređuje generalu Tayloru da napreduje do obale Rio Grandea (primio naređenje 3. februara, izvršio 24. marta).
• 13. 1. - Otvoren most preko Venecijanske lagune dužine 3,2 km, na pruzi Milano-Venecija.
• 26. 1. - Srbi u Šibeniku proslavili Svetog Savu.
• 28. 1. (16. 1. po j.k.) - Bivši knez Miloš organizovao Svetosavski bal u Beču^[1].
• 3. 2. - Okršaj manjih razmjera između hrvatskih i bosanskih krajišnika na kaštelu Prosičeni Kamen - posljednji sukob na bosansko-hrvatskoj granici do 1878^[2].
• 10. 2. - Bitka kod Sobraona je odlučujuća britanska pobeda u Prvom anglo-sičkom ratu.
• 13. 2. - Ferdinand negativno odgovorio na poziv mađaronske Zagrebačke županije da "čuva ustav"; čitava godina označena borbom narodnjaka i mađarona^[3].
• 14. 2. - Teksas i formalno predao suverenitet SAD-ama.
• 20. 2. - Poljsko plemstvo diže Krakovski ustanak ali ih već posle devet dana poražavaju Austrijanci, a poljski seljaci ih zatim masakriraju u Galicijskom ustanku protiv kmetstva ("poslednja žakerija u evropskoj istoriji").
• 23. 2. - Poslednji put zvonilo napuknuto "Zvono slobode" u Filadelfiji.
• 24. 2. - Otvorena prva čitaonica u Beogradu (Beogradsko čitalište), odgovor na Herkalovićevu Kasinu.
• februar-mart - Mormonski pioniri na čelu sa Brighamom Youngom kreću u seobu na Zapad.
• 4. 3. - Osnovana Perva horvatska štedionica.
• 9. 3. - Anglo-sički rat okončan Ugovorom iz Lahorea: Britanska istočnoindijska kompanija dobila Kašmir i još neke teritorije.
• 10. 3. - Kōmei postaje japanski car (do 1867).
• 13. 3. - Hrvatski rodoljubi kupili palaču u Zagrebu za narodne institucije^[3] (→ Narodni dom u Zagrebu).
• mart - U Južnoj Africi izbija sedmi Xhosa rat, Rat sekire.
• 24. 3. - General Zachary Taylor stigao na obalu Rio Grandea (što je praktično objava rata Meksiku koji smatra severniju reku Nueces za granicu).
• 28. 3. - U Zagrebu je praizvedena prva hrvatska opera Ljubav i zloba Vatroslava Lisinskog, izaziva veliko oduševljenje^[3].

• 24. 4. - Thorntonova afera je meksički uspeh na Rio Grande čime počinje Američko-meksički rat. Severni Meksiko je već "omekšan" ratom Komanča i Meksika i napadima Apača.
• 8. 5. - Bitka kod Palo Alta je prva veća bitka i američka pobeda nad Meksikancima.
• 13. 5. - Kongres SAD objavio rat Meksiku (meksički kongres uzvraća 7. jula).
• 15. 5. - Suočen sa Velikom gladi u Irskoj, Donji dom Parlamenta UK predvođen premijerom Robertom Peelom glasa za opoziv Žitnih zakona; Gornji dom čini isto u junu, novi Zakon o uvozu u potpunosti stupa na snagu februara 1849. (→ slobodna trgovina).
• maj - U Njujorku osnovan Associated Press.
• maj - Crmničani iz sujeverja nisu pustili tovar žaba izvesnog Luke Gregovića preko svoje zemlje, ovaj ih nije želeo vratiti nazad pa ih je pustio u polje^[4].
• 16. 5. - Na severu Portugala izbija Revolucija Marije da Fonte iz koje nastaje građanski rat Patuleia do sledeće godine.
• 25. 5. - Louis-Napoléon Bonaparte pobegao u Englesku iz francuskog zatvora.
• 14. 6. - Kalifornijska Republika proglasila nezavisnost od Meksika, već u julu priključena SAD.
• 15. 6. - SAD i Velika Britanija potpisale Oregonski ugovor o razgraničenju u tom području - produžena granica duž 49. paralele.

• 16. 6. - Kardinal Giovanni Maria Mastai-Ferretti počinje pod imenom Pio IX. najduži potvrđeni pontifikat (do 1878). U početku je smatran liberalom.
• 16. 6. - Vjekoslav Babukić imenovan prvim profesorom hrvatskog jezika na zagrebačkoj akademiji (predavanja počela 5. listopada)^[3].
• 18. 6. - Posredovanjem austrijskog vicekonzula Vincenca Balarinija u Skadru oslobođeno 85 zatočenih Crnogoraca^[4].
• 19. 6. - U Beogradu se osniva inženjerska škola (srednje obrazovanje, tri godine) koja je odškolovala samo jednu generaciju.
• 28. 6. - Adolphe Sax patentirao saksofon.

• 7. 7. - Bitka kod Montereya: početak zauzimanja Kalifornije za SAD, sa morske strane.
• 8. 7. - Christian VIII u otvorenom pismu tvrdi da Šlezvig i Lauenburg pripadaju danskoj kruni što izaziva negodovanje.
• 28. 7. - Njegoš: "U nas je ovu godinu suša da je takve ne pamti sadašnji naraštaj"; skadarski paša Osman-paša Skopljak obećava žito svakom Crnogorcu koji bi se pobunio protiv vlasti^[4]. Moguće da ovaj kontekst utiče na nastajanje Gorskog vijenca i osudu "poturica"^[5].
• 8. 8. - Wilmotov uslov (Wilmot Proviso): amandman na jedan zakon kojim bi bilo zabranjeno ropstvo na teritorijama uzetim od Meksika - dva puta je podržan u Domu ali odbijen u Senatu.
• 10. 8. - U SAD osnovan Smithsonian Institution.
• 15. 8. - Američke snage Stephena W. Kearnyja ušle bez ispaljenog metka u Santa Fe.
• 18. 8. - Britanski parlament određuje da se u Velikoj Britaniji koristi standardni kolosek, u Irskoj široki, a dozvoljen je i vrlo široki Brunelov od sedam stopa u delovima Britanije.
• 22. 8. - Povratkom ustava iz 1824. nastaje meksička Druga federalna republika (zvanično Sjedinjene Meksičke Države, traje do 1863).

• 10. 9. - Elias Howe dobio patent za šivaću mašinu sa prepletenim petljama (lockstitch).
• 10. 9. - Prva izložba Narodnog muzeja u Zagrebu (čiji su odjeli kasnije postali zasebni muzeji, npr. Hrvatski povijesni muzej od "historičkog razdjela", kao i prirodoslovni i arheološki).
• 15. 9. - Jung Bahadur Rana uzima vlast u Nepalu.
• septembar - U španskoj Kataloniji počinje pobuna karlista nazvana Drugi karlistički rat ili Rat ranoranilaca, koji su želeli da se kraljica Izabela II uda za pretendenta Carlosa, grofa de Montemolina (traje do 1849).
• 19. 9. - U francuskom mjestu La Salette dvoje djece navodno vidjelo Gospu.
• 21. 9. (9. 9. po j.k.) - U Srbiji osnovan Vrhovni sud (treća sudska instanca, kasacioni sud).

• 23/24. 9. - Otkriće Neptuna: planeta Neptun je otkrivena sa Berlinske opservatorije nakon što joj je pozicija utvrđena matematičkim putem. Zatim će 10. oktobra biti otkriven i Neptunov satelit Triton.
• 25. 9. - Gen. Zachary Taylor zauzeo Monterrey u severnom Meksiku i pristaje na osmonedeljno primirje, što izaziva ljutnju predsednika Polka^[6].
• 30. 9. - William T. G. Morton bezbolno izvadio zub pacijentu nakon što je primenio etar.

• 5. 10. - Vjekoslav Babukić drži prvo predavanje iz "ilirskog" (hrvatskog) jezika u Zagrebu, što je ostvarenje želja od 1791^[3].
• 6. 10. - Emboscada ("zaseda"): dvorski udar portugalske kraljice Marije II koja smenjuje vladu postavljenu prošlog maja - sledi osmomesečni građanski rat Patuleia.
• 10. 10. - Dvostruka svadba u Španiji: kraljica Izabela II se venčala sa svojim rođakom Francisco de Asís de Borbónom a njena sestra Luisa Fernanda sa francuskim princom Antoineom.
• 16. 10. - Prva javna upotreba etra kao anestetika.
• oktobar - Pobuna muslimana u Bosanskoj krajini, ima ih do 8.000 boraca^[7]; povod je bila sultanska naredba da muteselimi moraju nositi fes^[8]; na čelu pokreta je bihaćki kadija Mehmed-beg Rustanbegović.
• 9. 11. - Bitka kod Sitnice, poraženi bosanski pobunjenici^[9].
• novembar - Donnerov karavan se zaglavio u Sierra Nevadi, krajem godine će pribeći kanibalizmu.
• 16. 11. - Slobodni Grad Krakov pripojen Austriji kao veliko vojvodstvo.
• 17. 11. - Carl Zeiss otvorio optičku radionicu u Jeni.
• 21. 11. - Vezir rasterao topovima pobunjene muslimane u Bosanskoj krajini.
• 6 - 7. 12. - Bitka kod San Pasquala između američkih snaga i Californio-sa - obe strane tvrde da su pobedile.
• 28. 12. - Iowa postaje 29. država SAD.

• Prodor Drinjače, rukavca Drima, u Bojanu 1846-1848, dovodi do porasta nivoa Skadarskog jezera za tri metra, potapanja plodnog zemljišta i velike seobe stanovništva “iz svih okolnih sela Zete, Crmnice i Rijeke Crnojevića”.^[10] Do novog prodora dolazi 1858.^[11][12]
• 1845-50 - Evropska kriza prehrane.
• Josip Runjanin uglazbio "Lijepa naša domovino".
• 1845 (ili '46) - Njegoševa kapela na Lovćenu.
• Njegoš piše "Gorski vijenac" (objavljen '47), "Luča Mikrokozma" štampana u Beogradu.
• Ivan Mažuranić: "Smrt Smail-age Čengića".
• Prva zbirka pjesama Petra Preradovića, "Pervenci".
• Biskup Juraj Haulik otvorio javnosti Metropolitansku knjižnicu u Zagrebu.
• Eltzov paromlin na posjedu Korođ kraj Osijeka, prvi u banskoj Hrvatskoj (prošle godine u Rijeci).
• Austrijski dvor odlučio da Crnogorci ne mogu imati imanja u carstvu (ali Bokelji ih ne žele otkupiti)^[13].
• U Srbiji otkrivena obrenovićevska Mirčina zavera^[14].
• Stariji gimnazisti u Srbiji, među kojima i Jevrem Grujić i Milovan Janković osnovali družinu "Dušanov polk" - za kneza Mihaila i isterivanje Turaka iz svih srpskih krajeva^[15].
• U Bosni se stvaraju prve srpske tajne organizacije^[16].
• Ilirci Vjekoslav Babukić i Bogoslav Šulek podržavaju jedinstveni književni jezik Srba i Hrvata^[17].
• U Vlaškoj se pojavila goveđa kuga.
• Dio Washington, D.C. vraćen Virginiji.
• U severnoj Rusiji završen Belozerski kanal.
• Nauka i tehnika
  • Abraham Pineo Gesner pronašao kerozin.
  • Louis-Nicolas Ménard pronašao kolodijum.
  • Ascanio Sobrero pronašao nitroglicerin.
  • Johann Georg Ramsauer otkrio staro groblje u Hallstattu - počinje istraživanje Halštatske kulture.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1846.

• 15. 1. - Luko Zore, filolog, književnik, političar († 1906)
• 9. 2. - Wilhelm Maybach, projektant automobila († 1929)
• 12. 2. - Miša Dimitrijević, političar i novinar († 1890)
• 26. 2. - Buffalo Bill, čovek Divljeg zapada († 1917)
• 23. 4. - Đuro Pilar, hrvatski geolog († 1893)
• 5. 5. - Henryk Sienkiewicz, književnik, nobelovac († 1916)
• 20. 5. - Alexander von Kluck, nemački general († 1934)
• 25. 5. - Naim Frašeri, književnik († 1900)
• 30. 5. - Petar Karl Fabergé, zlatar i juvelir († 1920)
• 17. 7. - Tokugawa Iemochi, japanski šogun († 1866)
• 21. 9. - Svetozar Marković, srpski političar, pisac i mislilac († 1875)
• 25. 9. - Wladimir Köppen, geograf, klimatolog († 1940)
• 4. 10. - Frane Bulić, povjesničar, arheolog († 1934)
• 6. 10. - George Westinghouse, američki izumitelj († 1914)
• 8. 10. - Josip Fon, hrvatski liječnik († 1899)
• 9. 10. - Julius Maggi, preduzetnik, pronalazač († 1912)
• 14. 10. - Kasimir Felix Badeni, austrougarski političar († 1909)
• 27. 10. - Mita Rakić, književnik, ekonomista († 1890)
• 28. 10. - Dimitrije Pavlović, patrijarh srpski († 1930)
• 25. 11. - Carrie Nation, protivnica alkohola († 1911)
• 9. 12. - Jovan Milenko Grčić, pesnik, lekar († 1875)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1846.

• 1. 2. - Lazar Teodorović, političar, diplomata (* 1771)
• 15. 2. - Otto von Kotzebue, ruski pomorac, istraživač (* 1787)
• 21. 2. - Ninkō, japanski car (* 1800)
• 17. 3. - Friedrich Bessel, matematičar, astronom (* 1784)
• 1. 6. - Grgur XVI., papa (* 1765)
• 8. 6. - Rodolphe Töpffer, švicarski pisac, ilustrator i karikaturist, "otac stripa" (* 1799)
• 18. 7. - Pjerko Bunić Luković, književnik (* 1788)
• 25. 7. - Louis Bonaparte, Napoleonov brat, bivši kralj Holandije (* 1778)
• 24. 8. - Adam Johann von Krusenstern, ruski admiral i istraživač (* 1770)
• ? - Rafo Martini, slikar (* 1771)

Literatura

• Spencer C. Tucker. A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East: From the Ancient World to the Modern Middle East. ABC-CLIO; 23 December 2009. ISBN 978-1-85109-672-5.
• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
  • Peta knjiga drugi tom (V-2)
• Rudolf Horvat, Najnovije doba hrvatske povjesti/Hrvatski preporod (hr Wikisource)

1846 na Wikimedijinoj ostavi