LIMSwiki

Vietnam
Ntsindza-doroba	Hanoi
Tindzimi-Ximfumo	Vietnamese
Vundhzawu	331,231 km²
Ntsengo wavanhu	94 569 072 ab. (2016)
Kutlimbana kavanhu	276 /km²

Vietnam a tiko ra Asia. Exikarhi ka lembe ra 2016, xa Vietnam a wuri kwalomu ka 94.5 wa timilliyoni.

Mimfumo eka matimu ya Vietnamese yina mavito yohambana hambana ya matiko yofana na Xich Quy, Van Lang, Dai Viet, Dai Nam kumbe Vietnam . Ku vuriwa leswaku rito leri nge Vietnam (越南) i leri hundzukeke vito ra tiko leri nge Nam Viet (南越) hi nkarhi wa ku fuma ka Mufumi Wu wa le Zhao . Rito "Viet" 越 leri vekiweke eku sunguleni ri yimela tiko ra Viet Thuong, ndzilakano wa khale wa tiko leri, leri tshameke ri tirhisiwa eka mavito ya rixaka Dai Co Viet (大瞿越) na Dai Viet (大越), lawa ku nga mavito ya rixaka ku suka eka lembe xidzana leri 10 ku ya eku sunguleni ka lembe-xidzana leri 19. Rito "Nam" 南 leri vekiweke emakumu ri kombisa leswaku leyi i tiko ra le dzongeni, ndhawu ya ndzilakano, leyi tshameke yi tirhisiwa eka vito ra rixaka ra Dai Nam (大南), naswona emahlweni ka sweswo a ku ri ndlela yo hambanisa Dai Viet tanihi Nam Quoc (. ku fana na " Tiko ra le Dzongeni Son Ha ") na Tiko ra le N'walungwini ku ri China.

Hosi Gia Long wa Nguyen Dynasty u tirhise ximfumo vito ra tiko ra "Vietnam" ku sukela hi 1804 . Kutani Vuhosi bya Qing byi amukele Vietnam tanihi vito ra tiko ra Vuhosi bya Nguyen . Vito ra tiko leri i "Vietnam" leswaku ri nga pfilunganyeki na Nam Viet, xikan'we naku kombisa ndzhawu ya rona ya ntivo-misava e dzongeni wa Bach Viet . Hi xihoxo, madzana yo hlayanyana ya malembe emahlweninyana, eka Vuprofeta bya Trinh, Nguyen Binh Khiem u tirhise vito ra " Vietnam " tanihi vito ra ximfumo, hambileswi hi nkarhi wolowo xithopo xa rixaka xa "Dai Viet" a xa ha tirhisiwa. Hi 1804, hosi ya Qing yi lerise murhumiwa wa Guangxi Te Bo Sam ku huwelela xithopo xa Gia Long tani hi "Hosi ya Vietnam" 越南國王 hambi leswi tihosi ta Nguyen ta ha landzelela mukhuva wa khale wo tivula "Mufumi" 皇帝 ku ringana na hosi.Chayina. ^{[1] [2]}

Vito ra "Vietnam" ri tlhela ri humelela eka ntirho wa Phan Boi Chau wa 1905 Vietnam National History na le ka vito ra Viet Nam Nationalist Party . ^[3] Vito ra "An Nam" na rona a ri ri kona hi nkarhi wa vukoloni bya Mafurwa . Hi 1945, Mfumo wa Vietnam wu velekiwile naswona wuyile emahlweni wu thya tiko leri vito ra "Vietnam". ^[4] Endzhaku ka sweswo, matiko hinkwawo ya le Vietnam endzhaku ka 1945 ma tirhise vito leri ra tiko.

Eka Xinghezi xa namuntlha lexi tsariweke, ndlela leyi tolovelekeke ni leyi tolovelekeke swinene yo tsala vito leri nge Vietnam i Vietnam (leri tsariweke handle ka swivandla), leswi yisaka eka xihlawulekisi xa Xivietnam . Le Vietnam, ka ha ri na tindlela timbirhi to tsala leti ta ha hlayisaka swivandla: "Viet Nam" (susa swihlamusela-marito) na "Vietnam" (ku siya swihlamusela-marito hi ku helela). Leswi swi nga voniwa eka webusayiti ya Mfumo wa Vietnam na Vukorhokeri bya Timhaka ta le Handle bya Vietnam eka vuhundzuluxeri bya Xinghezi bya khale, lebyi tirhiseke tindlela hinkwato tinharhu: "Vietnam", "Vietnam" kumbe "Vietnam". Nxaxamelo wa swirho eka webusayiti ya Nhlangano wa Matiko wu tsala vito ra tiko tanihi "Viet Nam" kasi tiatikili ta xiyengentsongo ta ha ri tsala tanihi "Vietnam". Sweswi, Vukorhokeri bya Timhaka ta Matiko ya le Handle bya Vietnam na Nhlangano wa Matiko ya Misava wa Swipimelo (ISO) va amukela "Viet Nam" na vito ra tiko "riphabliki ra Vusoxalisi ra Viet Nam" tanihi vito leri faneleke, leri ringaniseriweke ra Vietnam eka tindzimi ta matiko mambe, ngopfu-ngopfu eka matsalwa ya Xinghezi ni swilo swa ndhavuko leswi kandziyisiweke hi Mfumo wa Vietnam . Hambi leswi enkarhini lowu hundzeke, tani hi leswi swi boxiweke laha henhla, mhaka ya vito leri hlanganeke ra Vietnam a yi tekiwa yi ri ya nkoka, sweswi, tiwebsite ta ximfumo ta Mfumo wa Vietnam ti lava ku tirhisa vito leri ringaniseriweke ra "Vietnam", ti hunguta ku tirhisiwa ka ku hambana ko fana na "Vietnam".

Kambe Xihlamusela-marito xa Xinghezi xa Oxford xi rhekhoda ntsena mapeletelo ya Vietnam eka maviti na Xivietnam eka swihlawulekisi, a yi rhekhodi "Viet Nam" na "Viet Namese". Tindzimi to tala ti tirhisa maletere ya Xilatini yo fana na Xipaniya, Xijarimani, Xintariyana ... yi tlhela yi tirhisa mapeletelo ya "Vietnam", naswona tindzimi tin'wana ti na mapeletelo man'wana yo fana na "Vietnã" ( Xiputukezi ), "Wietnam" ( Xipolish ), "Vitneam" ( Xiirish ), ku ya hi xivumbeko xa maletere ya Xilatini ya ririmi rin'wana na rin'wana kambe hinkwaswo yi tsariwile handle ka swivandla. Tindzimi tin'wana ti tirhisa maendlelo yo tsala lama yelanaka swinene na Xilatini, ku fana na Xicyrillic kumbe Xigriki, lawa na wona ya tsariweke handle ka swivandla ku kombetela eka Vietnam, ku fana na "Вьетнам" ( Xirhaxiya ), "Вијетнам" ( Xiserbia ), "Βιετνάμ". ( Xigriki ).

Vietnam ri ni ndhawu ya 331 212 km2, ndzilakano wa misava wu lehe 4,639 km, ribuwa ra lwandle ri anama 3,260 km km, yi avelana ndzilakano wa le lwandle na Thailand hi ku tirhisa Gulf of Thailand na China, Philippines, Indonesia, Brunei na Malaysia hi ku tirhisa Lwandle ra le Vuxeni . Vietnam yi vula leswaku yi ni vulawuri eka swiyenge swimbirhi swa ntivo-misava leswi kanetiwaka eLwandle ra le Vuxeni, ku nga swihlala swa Hoang Sa ( leswi lawuriwaka hi xiviri ) na Truong Sa ( leswi lawuriwaka hi xiphemu ) .

Nkarhi exikarhi ka pole ya le N’walungwini ni ya le Dzongeni wa Vietnam loko ximanga xi ri karhi xi haha i 1 650 km. Ndhawu leyi nga ni ku anama lokutsongo swinene eQuang Binh leyi nga ehansi ka 50 km . Ndzilakano wa misava wu lehe ku tlula 4,600 wa timitara km, laha ndzilakano na Laos wu leheke swinene (kwalomu ka 2 100 km), ku landzela China na Cambodia . Ndzhawu hinkwayo ya kona i 331,212 km2 ku katsa ni tiko-nkulu hinkwaro ni swihlala ^[5] swin’we ni swihlala swo tlula 4 000, swiribyana ni swihlala leswi haswimbirhi eLwandle ra le Vuxeni, tiko ra Truong Sa (exifundzheni xa Khanh Hoa ) na Hoang Sa (edorobeni ra Da Nang ) ri vula leswaku ri ni vulawuri.

Ndzhawu ya Vietnam yina kwalomu ka 40% wa tintshava na makhwati, 40% wa swintshabyana xikan’we naku hlanganisa kwalomu ka 75% wa ndzhawu ya tiko. Kuna tintshava na ti plateaus tofana na Hoang Lien Son range, Son La plateau en’walungwini, Bach Ma range na plateaus leyi landzelaka Truong Son range e dzongeni. Network ya milambu na mativa eka delta kumbe tindzhawu ta tintshava ta North na Central Highlands. Delta leyi yi endla kwalomu ka 1/4 wa ndzhawu leyi, kukatsa na ti delta tofana na Red River Delta, Mekong River Delta na Central Coastal Plains, letinga tindzhawu letingana vaaki votala. Misava leyi byariwaka yi endla 17% wa ndzhawu hinkwayo ya misava ya Vietnam.

Misava leyi ngopfu ngopfu i misava ya ferralit eka tindzhawu ta tintshava (e Central Highlands, leyi vumbiweke eka ribye ra basalt ) na misava ya alluvial eka mativa. Tindhawu ta le ribuweni ra Red River Delta na Nambu wa Mekong ti hlanganisa misava ya alum . Makhwati ya le Vietnam ngopfu-ngopfu i makhwati lama hisaka etindhawini ta tintshava, kasi tindhawu ta le hansi ta le ribuweni ti ni makhwati ya mangrove . Tiko-nkulu leri ri ni migodi ya timinerali yo tanihi phosphate ni nsuku . Malahla ma tele ngopfu eQuang Ninh . Nsimbi hi Xithai Nguyen, Ha Tinh . Ku ni swilo leswi nga ni oyili ni gasi ya ntumbuluko elwandle.

Vietnam ri ni maxelo ya tropical monsoon na maxelo lama cinca-cincaka . En’walungwini wa Bach Ma range, kuna tinguva timbirhi letikulu ta moya: Northeast monsoon ya titimela naswona ya oma hi xixika, leswi endlaka leswaku kuva na xixika xo titimela; Mimoya yale dzongeni vupela dyambu ya hisa naswona ya oma kasi ya dzonga vuxa ya tsakama hi ximumu. Dzonga wuna mimoya ya Northeast hi nguva yo oma na mimoya ya Southwest hi nguva ya timpfula. Maboboma ya lwandle hi ndlela yo karhi ma lawula maxelo. Xiringaniso xa relative humidity i 84% lembe hinkwaro. Vietnam ri ni ndhambi ni swidzedze, naswona mpfula yi sukela eka 1 200 ku ya eka 3 000 mm, nhlayo ya tiawara ta dyambu yi kwalomu ka 1,500 kuya eka 3,000 wa tiawara/lembe naswona mahiselo yasuka eka 5 °C ku ya eka 37 °C. Mahiselo ya lembe na lembe ya tlakuke hi kwalomu ka 0.5 degrees Celsius eka malembe ya 50 ( 1964 - 2014 ).

Vietnam ri kumeka endhawini ya ikholoji ya Indomalaya . Hikuya hi 2005 National Environmental Status Report, Vietnam yile xikarhi ka matiko ya 25 lawa yanga na swiyimo swale henhla swa biodiversity, eka xiyimo xa vu 16 emisaveni hinkwayo hiku hambana ka biodiversity naswona i kaya ra kwalomu ka 16% wa tinxaka ta biodiversity emisaveni. 15,986 wa tinxaka ta swimilani ti kumiwile etikweni hinkwaro, laha 10% wa tona ti nga endemic, 200 wa tinxaka ta oligochaeta, 145 wa tinxaka ta acarina, 113 wa tinxaka ta springtails, 7,750 wa tinxaka ta switsotswana, 260 wa tinxaka ta switsotswana leswi hahaka. 120 wa tinxaka ta swiharhi leswi hanyaka ematini na le misaveni, 840 wa tinxaka ta swinyenyana na 310 wa tinxaka ta swihadyani leswi mamisaka, laha 100 wa tinxaka ta swinyenyana na 78 wa tinxaka ta swihadyani leswi mamisaka swi nga kona. Nakambe ku ni tinxaka ta 1 438 ta ti- algae ta le matini yo tenga, leti endlaka 9.6% wa tinxaka hinkwato ta algae, swin’we ni tinxaka ta 794 ta swiharhi leswi nga riki na marhambu ya nkolo leswi hanyaka ematini ni tinxaka ta 2 458 ta tinhlampfi ta le lwandle . Eku heleni ka malembe yava 1980s, nhlayo ya Javan Rhinoceros yikumeke e Cat Tien National Park naswona swinga endleka leswaku munhu wohetelela wa muxaka lowu e Vietnam u lovile hi 2010 .

Vietnam National Gene Bank yi hlayisa tinxaka ta 12 300 ta tinxaka ta 115. Mfumo wa Vietnam wu tirhise US$ 497 wa timiliyoni ku hlayisa swilo swo hambana-hambana leswi hanyaka hi 2004 naswona wu simeke tindhawu ta 126 leti sirhelelekeke ku katsa ni tiphaki ta rixaka ta 28 . Vietnam yina 2 wa tindzhawu ta ndzhaka ya ntumbuluko ya misava : Ha Long Bay na Phong Nha - Ke Bang National Park na 6 wa tindzhawu ta vuhlayiselo bya biosphere kukatsa na Can Gio, Cat Tien, Cat Ba, Kien Giang, na makhwati ya mangrove ya River Delta .

Ku hangalasiwa ka vulawuri bya Vietnam ku katsa swiyimo swa 3: xiyimo xa xifundzankulu na lexi ringanaka, xiyimo xa muganga na lexi ringanaka, xiyimo xa commune na lexi ringanaka.

Doroba-nkulu ra Vietnam i Hanoi, doroba leri nga ni vaaki vo tala swinene swin’we ni GRDP leyikulu swinene i Doroba ra Ho Chi Minh (namuntlha ra ha tiviwa hi vito ra rona ra khale ra Saigon).

Nhlayo ya 63 wa tiyuniti ta vulawuri ta xiyimo xa swifundzha ti katsa 58 wa swifundzha na 5 wa madoroba lama fambisiwaka hi le xikarhi laha ntsindza ku nga Hanoi .

Ehansi ka swiyimo swa madoroba leswi fambisiwaka hi xifundzankulu na le xikarhi ku na swiyimo swa xifundzankulu, muganga, madoroba na madoroba ya xifundzankulu (hi ku hlangana swi vuriwa xiyimo xa xifundzankulu). Ku sukela hi Ndzhati 2021, Vietnam yi na 705 wa tiyuniti ta xiyimo xa xifundzha / xifundzha / doroba / doroba ehansi ka xifundzha / doroba ehansi ka mfumo wa le xikarhi .

Ehansi ka xiyimo xa xifundzankulu/xifundzankulu/doroba/doroba ra xifundzankulu ku na tiyuniti ta vufambisi ta tiwadi, tikhomuni, na madoroba (hi ku hlangana ti vuriwa xiyimo xa tikhomuni).

Ehansi ka xiyimo xa wadi/muganga/doroba ku na tindhawu leti nga riki ta xivumbeko leti nga na mavito yo hambana ku fana na vaakelani, mintlawa ya vutshamo, swimitana, swimitana, swimitana, swimitana, swimitana , swimitana ... ^[6]

Nhlayo hinkwayo ya vaaki va Vietnam hi 0:00 hi April 1, 2019 i 96,208,984 wa vanhu, laha vaaki va xinuna va nga 47,881,061 wa vanhu (leswi endlaka 49.8%) naswona vaaki va xisati i 48,327,923 wa vanhu (leswi endlaka 50.2%). Hikwalaho ka vuyelo lebyi, Vietnam i tiko ra vu-15 leri nga ni vaaki vo tala emisaveni hinkwayo. Hi 2021, nhlayo ya vaaki yi ringanyetiwa ku va kwalomu ka 98 wa timiliyoni ta vanhu . Hi 2022, nhlayo ya vaaki yi ringanyetiwa ku va kwalomu ka 99.46 wa timiliyoni ta vanhu ^[7] . Vietnam yi ni tinxaka ta 54, leti eka tona vanhu va le Kinh va endlaka vunyingi bya tona hi kwalomu ka 86%, leti hlengeletaneke edelta ni le tindhawini ta le ribuweni ra lwandle . Tinxaka letitsongo, handle ka Machayina, Cham na Khmer, ti tele ngopfu etindhawini ta tintshava na le tintshaveni. Exikarhi ka leswi, leswi nga ni vaaki vo tala ngopfu i va Tay, Thai, Muong ,... Vanhu va O Du va na vaaki vatsongo swinene. Kuna tinxaka tintshwa leti rhurheleke e Vietnam eka madzana nyana ya malembe lawa yanga hundza kufana na Machayina. Machayina na ma Ngai hi wona ntsena tinxaka timbirhi leti nhlayo ya tona yi hungutekeke exikarhi ka 1999 na 2009.

Hi ku ya hi nkambisiso lowu endliweke hi Hofisi ya Tinhlayohlayo-nkulu, ndhawu leyi nga ni vaaki vo tala swinene eVietnam i Red River Delta leyi nga ni vanhu va kwalomu ka 22,5 wa timiliyoni, yi landzeriwa hi Ribuwa ra le Xikarhi ra le N’walungwini ni Ribuwa ra le Xikarhi ra le Dzongeni leri nga ni vanhu va kwalomu ka 20,1 wa timiliyoni, ra vunharhu i ra le Dzongeni-vuxa 17.8 wa timiliyoni ta vanhu, xa vumune i Mekong Delta leyi nga na kwalomu ka 17.2 wa timiliyoni ta vanhu. Ndhawu leyi nga riki na vaaki vo tala i Central Highlands leyi nga ni vanhu va kwalomu ka 5,8 wa timiliyoni. Hi ku ya hi Nkambisiso wa Nkarhinyana wa Vaaki ni Tindlu (IPS) wa 2019, 34,4% wa vaaki va le Vietnam va tshama etindhawini ta le madorobeni naswona 65,6% va tshama etindhawini ta le makaya . Xiringaniso xa rimbewu hi 2019 a xi ri 99.1 wa vavanuna/100 wa vavasati. Hi ku ya hi The Economist , mpimo wa ku hunguteka ka vaaki hikwalaho ka ku wa ka nhlayo ya ku velekiwa wu tumbuluxa ntshembo wa ku dyuhala eVietnam laha xiphemu xa vadyuhari lava tlulaka 60 wa malembe hi vukhale xi languteriweke ku tlakuka ku suka eka 12% (2018) ku ya eka 21% ( 2040). Nhlayo ya vaaki lava tirhaka eVietnam yi fikelele nhlohlorhi hi 2013, endzhaku ka sweswo yi ta hunguteka. Ku vuriwa leswaku mpimo wa vantshwa/lavakulu wu vanga makhombo ya timali eka ku nyika vukorhokeri bya swa vutshunguri na vuongori loko 90% wa vadyuhari va nga ri na mali leyi hlayisiweke nikatsongo loko mpimanyeto wa mfumo wu nyika ntsena swipfuno eka vanhu lava nga ehenhla ka malembe ya 80 hi xiringaniso xa USD/vhiki ti nga ri tingani .

Ririmi ra rixaka ra Vietnam i Xivietnam, ririmi ra thoni leri welaka eka ndyangu wa tindzimi ta Austroasiatic na ririmi ra manana ra vanhu va le Vietnam . Vumbiwa a byi nyiki tsalwa ra rixaka kumbe ra ximfumo . Ririmi leri nga ni maletere ya Xichayina lama rhekhodiweke ya Xisino-Vietnamese a ri tirhisiwa eka matsalwa ya vulawuri emahlweni ka lembe-xidzana leri 20 . Tsalwa ra Nom ri sekeriwe eka swihlawulekisi swa Xichayina ku rhekhoda mimpfumawulo yo basa ya Xivietnam leyi vumbiweke kwalomu ka lembe xidzana leri hundzeke 7 ku ya eka lembe xidzana 13, ^{[8] [9] [10]} yi hlanganisiwe na swihlawulekisi swa Xichayina ku vumba tsalwa leri tolovelekeke ra Xivietnam loko Vietnam yi nga si hlaseriwa hi vakoloni va Mafurwa . Mintirho ya nguva ya le xikarhi eVietnam hinkwayo yi tsariwe hi Xichayina na Nom, hi ntolovelo Nguyen Trai ’s Binh Ngo Dai Cao leyi tsariweke hi Xichayina kumbe Nguyen Du ’s Tale of Kieu leyi vumbiweke hi Nom. ^[11] Ririmi ra Rixaka i tsalwa ra Xilatini leri endliweke hi varhumiwa va Majesuit vo tanihi Francisco de Pina na Alexandre de Rhodes hi lembe-xidzana ra vu-19. 17 yi sekeriwe eka maletere ya Xiputukezi, lawa endzhakunyana ma dumeke hi ku tirhisa milawu ya nsirhelelo swin’we ni ririmi ra Xifurwa hi hulumendhe ya vukoloni ya le Furwa . ^{[8] [12]} Tinxaka letitsongo eVietnam ti vulavula tindzimi to hlayanyana to tanihi Tay, Nung, Muong, Hmong, Cham na Khmer . Mindyangu ya tindzimi eVietnam yi katsa Austroasiatic, Kra-Dai, Sino-Tibetan, Hmong-Mien na Austronesia . Tindzimi tin’wana ta mavoko ta Xivietnam na tona ti vumbiwa emadorobeni lamakulu.

Hambileswi Vietnam yi nga xirho xa Francophone Community, Xifurwa ku suka eka xiyimo xa xona tanihi ririmi ra ximfumo ra mfumo wa vukoloni xi tsanile hi ku hatlisa naswona xi nyike ndhawu eka Xinghezi tanihi ririmi lerikulu ra matiko mambe. Hi ku cinca ka vuxaka na matiko ya le Vupeladyambu na ku cinca eka vulawuri bya ikhonomi na dyondzo, Xinghezi xi nga tirhisiwa tanihi ririmi ra vumbirhi naswona ku dyondza Xinghezi sweswi swa boha ematikweni yo tala etlhelo kumbe tanihi ndlela yin’wana yo siva Xifurwa. ^{[13] [14]} Xirhaxiya ni Xijarimani swi dyondzisiwa eswikolweni swa le henhla swi nga ri swingani. ^[15] Majapani, Machayina na Makorea na wona ma ya ma duma swinene tanihileswi vuxaka bya Vietnam na matiko ya le Asia Vuxa byi yaka byi tiya. Template:Snf ^{[16] [17]}

Vietnam i tiko leri nga ni vukhongeri byo tala ni ripfumelo ro tala . Vunyingi bya vanhu va le Vietnam a va wela eka nhlengeletano yihi na yihi ya vukhongeri kambe hi nkarhi lowu fanaka vo tala va vona va tirhisa ripfumelo ra vanhu . Vubudha byi sunguriwe swin’we ni Vuconfucius ni Vutao (hi ku hlangana byi tiviwa tanihi vukhongeri byinharhu ) leswaku byi kucetela ndhavuko wa Mavietnam. Vubudha bya le Vietnam ngopfu-ngopfu i bya Mahayana naswona byi tshame byi va ni xiyimo xa vukhongeri bya mfumo hi nkarhi wa Vuhosi bya Ly na Tran . Vuconfucius byi fikelele xiyimo xo hlawuleka ehansi ka vuhosi byo sungula bya Le na Nguyen. Mianakanyo yin’wana ya Confucius ya ha hoxa xandla eka fambiselo ra ntshamisano ra le Vietnam.Vukhatoliki byi sunguriwe ku sukela eka lembe-xidzana leri hundzeke 16; Masungulo ya Vukhatoliki bya le Vietnam ma simekiwile swinene hi lembe-xidzana leri 17 hi varhumiwa va Majesuit va Maputukezi ni va le Italy . Vuprotestente byi chumayeriwe eVietnam ku sukela eku sunguleni ka lembe-xidzana leri 20 hi United Gospel Mission . Vuhindu naswona endzhakunyana Vuislem byi hangalake eChampa . Handle ka vukhongeri bya misava, Vietnam yi tlhela yi va ni vukhongeri byo hlayanyana bya le ndzeni byo tanihi Cao Dai na Hoa Hao .

Vietnam ri ni tibiliyoni Mimpimo ya vugevenga yi le hansi ku tlula matiko man'wana lama hluvukeke . Nam Cam, Khanh Trang i swikombiso swin’wana swa mintlawa ya vugevenga lebyi hlelekeke .

Vietnam i ndhawu leyi nga ni swingwavila swa vunghwavava ni swidzidzirisi . Vietnam ri kuceteriwa hi tindhawu to xavisa swidzidziharisi to tanihi Golden Triangle na Golden Crescent.

Tibiliyoni Xiphemu xa mpimanyeto wa mfumo wa dyondzo xi tlakuke ku suka eka 10.89% hi 2005 ku ya eka 12.05% hi 2010 na 16.85% hi 2012.

Le Vietnam ku ni swiyimo swa 5 swa dyondzo: xikolo xa le hansi, xikolo xa le xikarhi, xikolo xa le henhla, yunivhesiti ni xa le ndzhaku ka tidyondzo ta le henhla . Tiyunivhesiti ti tele ngopfu eHanoi na Doroba.Ho Chi Minh . Hi ku ya hi mbuyelo wa Nkambisiso wa Swichudeni wa Matiko ya Misava ( PISA ) wa Nhlangano wa Ntirhisano wa Ikhonomi na Nhluvukiso (OECD) lowu tivisiweke hi 2013, xiringaniso xa tinhlayo ta tidyondzo ta Sayense ta swichudeni swa le Vietnam eka malembe ya 15 hi 2012 xi ve eka xiyimo xa vu-8 emisaveni. Ku ni mavonelo ya leswaku mbuyelo lowu a wu kombisi kahle khwalithi ya dyondzo ya le Vietnam hikuva swikolo swa le henhla, hi ku ya hi swiletelo swa Ndzawulo ya Dyondzo ni Vuleteri, swi lunghiselele xikambelo xa PISA hi vukheta swinene ka ha ri emahlweni.

Eka xiyimo xa tiyunivhesiti, Vietnam ri na ntsengo wa 376 wa tikholichi na tiyunivhesiti etikweni hinkwaro, laha Ndzawulo ya Dyondzo yi lawulaka hi ku kongoma swikolo swa 54. Tikhamphasi ta 3 letikulu ta tiyunivhesiti etikweni ti katsa Yunivhesiti ya Rixaka ya Hanoi, Yunivhesiti ya Rixaka ya Doroba ra Ho Chi Minh, na Yunivhesiti ya Polytechnic ya Hanoi . Hi 1988, Ndzawulo ya Tiyunivhesiti yi humese Xiboho lexi pfumelelaka ku simekiwa ka Thang Long People’s University Center, yunivhesiti yo sungula ya phurayivhete eVietnam, naswona hi 2017, Vietnam a ri ri ni swikolo swa 84 leswi simekiweke hi vanhu ni swa phurayivhete. Nhlayo hinkwayo ya swichudeni swa tidyondzo ta le hansi eka lembe ra xikolo ra 2016–2017 i 1,767,879 wa vanhu.

Malunghana ni switirhisiwa, ku sukela hi 2010, Vietnam a ri ri ni swibedlhele swa 1 030, tindhawu ta vuongori to pfuxeta ta 44 ni titliliniki ta mani na mani ta 622 ta xifundzha ; na kwalomu ka 246,300 wa mibedo ya le xibedlhele. Ku engetela eka switirhisiwa swa vutshunguri swa mfumo, sisiteme ya swa vutshunguri ya phurayivhete yi sungurile ku vumbiwa, ku katsa na 19,895 wa swivandla swa vutshunguri, 14,048 wa swivandla swa matirhelo ya tikhemisi, 7,015 wa swivandla swa mirhi ya ndhavuko, na 5 wa swibedlhele swa vuvekisi bya le matikweni mambe swi hoxe xandla eka ku hunguta ku tala ka vanhu eswibedlhele swa mfumo. Vietnam’s grassroots health network yi na 80% wa swimitana leswi nga na vatirhi va swa vutshunguri lava tirhaka, 100% wa ti communes ti na switichi swa rihanyo, laha kwalomu ka 2/3 wa ti communes ti fikelelaka swipimelo swa tiko.

Malunghana ni switirhisiwa swa vanhu eka bindzu leri, Vietnam sweswi ri ni fambiselo ra tiyunivhesiti ta vutshunguri ni ta mirhi leti hangalasiweke etikweni hinkwaro. Lembe ni lembe, magidi ya madokodela ya le yunivhesiti ni vakhemisi va thwasa. Ku tlhela ku va na sisiteme ya swikolo leswi letelaka vativi va swa vutshunguri, va khemisi na va meno eka miganga. Nhlayo ya vatirhi va swa vutshunguri yi ni vanhu va 250 000, ku katsa ni vanhu va 47 000 lava nga ni tidigiri ta le yunivhesiti ta mixaka hinkwayo.

Tinhlengeletano to hlaya ta matiko ya misava ti seketela xiphemu xa ODA na nhlayo ya Minhlangano leyi nga riki ya Mfumo (NGO) yi seketerile Sekithara ya Rihanyo ya Vietnam Ku sukela hi 2010, Vukorhokeri bya Rihanyo bya Vietnam byi lawula 62 wa tiphurojeke ta ODA na ku tlula 100 wa tiNGO leti nga na mpimanyeto hinkwawo wo tlula yin’we biliyoni ya tibiliyoni USD, tiphurojeke leti hangalasiweke eka swifundzha. ^[18] Nkhathalelo wa rihanyo wa le Vietnam wu na vukungundzwana eka swiyimo swo hlaya, leswi nga kumekaka eka tindhawu hinkwato tinharhu ta vufambisi bya mfumo, vukorhokeri eka switirhisiwa swa vutshunguri na vufambisi bya ndzindzakhombo wa rihanyo.

Hi ku ya hi tinhlayo ta 2016, vanhu va le Vietnam va hanya hi xiringaniso xa malembe ya 75,6, va le ka xiyimo xa vumbirhi eDzonga-vuxa bya Asia, endzhakunyana ka Singapore.

1. ↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 第179页
2. ↑ 郭振铎, 张笑梅. 越南通史. 北京: 中国人民大学出版社, năm 2001. ISBN 7-300-03402-0. Trang 536.
3. ↑ Tonnesson & Antlov 1996, tr. 117.
4. ↑ Tonnesson & Antlov 1996, tr. 126.
5. ↑ Niên giám thống kê 2006
6. ↑ Cấp này không có giá trị pháp lí theo hệ thống hành chính Việt Nam.
7. ↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named gso.gov.vn
8. ↑ ^{8.0 8.1} Zwartjes 2011, p. 292.
9. ↑ Choy 2013, p. 340.
10. ↑ Dinh Tham 2018, p. 67.
11. ↑ Ozolinš 2016, p. 130.
12. ↑ Jacques 1998, p. 21.
13. ↑ Van Van, p. 9.
14. ↑ Bộ thương mại quốc tế Vương quốc Anh 2018.
15. ↑ Van Van, p. 8.
16. ↑ Anh Dinh 2016, p. 63.
17. ↑ Hirano 2016.
18. ↑ Năm 2009, ngành y tế triển khai hiệu quả các nguồn vốn viện trợ ĐCSVN 21:04 | 04/02/2010