LIMSwiki

u Portugal sa ilabu nu Europe, i tiza i 39 30 N, 8 00 W, u ahebal nu lala’ mapulung sa 92,090 km², u ahebal nu lala'ay sa 91,470 km², u ahebal nu nanumay sa 620 km² hamin nu tademaw sa 10,833,816. kakalukan umah sa 39.70%, kilakilangan umah sa 37.80%, zumaay henay umah sa 22.50%.

tapang tusu nu kanatal(首都) u tapang tusu nu kanatal sa u Lisbon (里斯本).

kakininan nu kanatal demiad(國家紀念日) kakining nu kanatal demiad sa 10 bulad 6 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal(元首) u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Marcelo Rebelo de Sousa, micakat a demiad sa i 2016 a mihca 3 bulad 9 demiad.

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan. [1]

u cunli nu Portugal (葡萄牙) ayza sa ci António Costa (安東尼奧·科斯塔), micakat a demiad sa i 2015 a mihcaan 11 bulad 26 demiad.

現今的葡萄牙曾是羅馬帝國版圖下的一員，曾遭西哥特人和蘇維匯人入侵，多方勢力相互角鬥。

aydaay a Putaw-ya (葡萄牙) Portugal nauw Loma-dikuo (羅馬帝國) a niyadu’an, nani sawawcuwan nu Sike-te' (西哥特) a tademaw atu Su-uye-huy (蘇維匯) atademaw midebung, katuuday nu tademaw masasuada.

8世紀時，摩爾人征服了伊比利亞半島的大部分地區，殘留在半島上的天主教國家隨即開啟了針對伊斯蘭教國家的收復失地運動。

walu a seci sa, Muo-el (摩爾) a tademaw maalaw nuheni ku E-pili-ya-pandaw (伊比利亞半島), mapecipeciay i pandaw nu tinsukiw a kanatal sawni mabuhat misuaaw tu Eselanciw (伊斯蘭教) a kanatal alan nuheni kuni kahedawan nu lala'an

1139年，葡萄牙王國成立，並由北而南逐步完成征服。

cacay a malebut caca a lasubu tulu a bataan idaw ku siwa (1139) a mihcan, Putaw-ya (葡萄牙) wankuo mapatideng, sipakayda i amis hamaw sa makatukuh i nutimulan amidebung .

葡萄牙是擁有發達經濟與高生活品質的已開發國家。

Putaw-ya (葡萄牙) idaw kuyu mapalekalay nu sakaudip atu sakapahay nu mapalekalay nu sakaudip a kanatal.

2016年和平指數為世界第5位，社會進步指數為世界第18位，領先於法國、西班牙和義大利。

tusa a malebut cacay a bataan idaw ku enem (2016) a mihcaan u sakangaay nuni kaudipan sa itini i kitakit han sakalima ku ngangan, sakay celak nu seykay han i kitakit u saka cacay a bataan idaw ku walu nika singangan, mikiayaw tu Fakuo (法國) Sipany (西班牙) atu Eita-li (義大利).

葡萄牙是北大西洋公約組織和葡萄牙語國家共同體的創始成員，亦為聯合國、歐洲聯盟和經濟合作與發展組織的一員。

Putaw-ya (葡萄牙) u Bata-si-yang (北大西洋) kunea masakaputay atu Putaw-ya (葡萄牙) a kamu nu kanatal mapulung milingatuay a tademaw, u kapulungan nu kanatal,Ocuo (歐洲) lenmum atu nikabalud nu sakaudip atu palekalay tu kasakapud a tademaw.

根據多年來的考古發掘，證實最晚在舊石器時代中期，今葡萄牙境內已經有尼安德塔人活動和生息.

nika yadahan nu mihcaan anipikinkiwan tu nababalaki anika adihan, mapalu tatengan sautangan itini i Ciuse-ci (舊石器) a zitayan nu teban, aydaay nu Putaw-ya (葡萄牙) a labu idawtu ku Nian-deta (尼安德塔) a tademaw itida amaudip .

到了公元前1千年，已有凱爾特人在伊比利亞半島定居下來。

katukuh i kunyun nuayawan nu cacay a malebud a mihcaan, idawtu ku Kayel-te (凱爾特) a tademaw idawtu i Epili-ya (伊比利亞) pangkiw subal mueneng.

公元前140年前後，羅馬人征服了葡萄牙，並一直統治到公元5世紀日耳曼部落入侵。

kunyung nuayawan cacay a lasubu sepat a bataan (140) a mihcaan Luo-ma (羅馬) madebungtu ku Putaw-ya (葡萄牙), kuwansa katukuh tu kunyung limaay a seci Ze-el-man (日耳曼) niyadau midebung.

711年穆斯林入侵，僅葡萄牙北部還在天主教的手裡。

pitu a lasubu cacay a bataan idaw ku cacay (711) a mihcaan Muse-lin (穆斯林) midebung, u Putaw-ya (葡萄牙) amisan itida henay i tinsukiw.

1139年該地區成為葡萄牙王國，並隨著重新取回穆斯林所占據的部分而擴張起來。

cacay a malebut cacay a lasubu tulu a bataan idaw ku siwa (1139) a mihcan nina niyadu mala Putaw-ya (葡萄牙) wankuo, kilulsa malingantu pabaluhay tu Muse-lin (穆斯林) nialawan tu adidiay a niyaduan misaahebal palekal.

1383年葡萄牙國王斐迪南一世死後沒有男性繼承人，其女婿卡斯蒂利亞國王胡安一世宣布繼位。

cacay a malebut tulu a lasubu walu a bataan idaw ku tulu (1383) a mihcan Putaw-ya (葡萄牙) kuowan ci Byedi-nan (斐迪南) ese mapatay satu inaya ku tatama mamilaylay, u kadabu ci Kase-dili-ya (卡斯蒂利亞) kuowan ci Huan (胡安) ise kumihapuay tu sapilaylay,

但是遭到了葡萄牙貴族與公眾的抵制，他們擁戴葡萄牙老國王佩德羅一世的私生子若昂一世繼位，並在阿勒祖巴洛特戰役中戰勝卡斯蒂利亞，從而保障了葡萄牙的獨立，同時也與卡斯蒂利亞處於緊張狀態，這迫使葡萄牙不得不向海上發展。

nika kaiyan nu Putaw-ya (葡萄牙) asiidaay atu katuuday amipulu', mangalay kunuheni tu Putaw-ya (葡萄牙) balakiyay a kuowan ci Paede-luo (佩德羅) ese a bucud nida a wawaan ci Zuo-an (若昂) ese kumilaylayay, idatu i A-lecu-paluo-ke' (阿勒祖巴洛特) tuni kalpacawan makata nuheni ci Kase-dili-ya (卡斯蒂利亞) , namakayda siwatan satu ku Putaw-ya (葡萄牙) amisiteked, tawya namakayda atu ci Kase-dili-ya (卡斯蒂利亞) sakabalihenawansa ku kawaw, itini ahican kiyhaw nu Putaw-ya (葡萄牙) pasayda i bayubayuwan a palekal tu sakaudip.

葡萄牙人民決心保衛國家獨立，捍衛公民基本權利，確立民主制度的根本原則，確保法治在民主國家中的最高地位，開闢走向社會主義社會的道路，以尊重人民的意志，建設一個更為自由、更加公正和更多友愛的國家。

Putaw-ya (葡萄牙) a tademaw pabalucu amidipud tu kanatal amisiteked, mamidipud tu madayumay a kawaw, palutatenga tu kakapah nuni kasiwantan a kawaw. sapalu tatenga nu kanatal a satalakaway a kawaw, pasayda i siakay nu siakay a dadan, kasikaden ku tademaw a icelang, patideng tu pakunida hanay, macunus kunika lucek atu namuh tu nutawan a kanatal.

總理是葡萄牙的政府首腦，負責領導政府工作，任期四年。

cunli sa u Putaw-ya (葡萄牙) a sifu nu sitangahay, situngas mililid tu kawaw nu sifu, sepad amihcaan ku pikuwan.

總理由總統根據立法選舉結果任命，一般為議會多數黨的黨魁。

cunli han naw cuntung saan u lipuing kumi singkiway apatideng, hucunu giing nu katuuday a dankuinami.

葡萄牙政府包括總理、副總理、各部部長以及正副國務卿，負責處理國內政治事務，是最高行政機關。

Putaw-ya (葡萄牙) sifu mapulung tu cunli, fucunli, nudumaan a puceng atu u sakakaay sakatusa a sakakaay nu kuowucin, situngus mikawaw tu kanatal a cence akawaw, u satalakaway nu kanatal a kakawawan.

政府擁有行政權，在自身運作領域、共和國議會通過的一般法律的具體細則領域，以及共和國議會承認的立法授權所覆蓋的領域擁有有限的立法權。

sifu idwku kakuwawen akawaw, inuudip tu kawaaw sa, Kunghe-kuo-ihua (共和國議會) midui tu hucunu a hulic a nuadidi'ay a kakawaw, atu Kunghe-kuo-ihua (共和國議會) palutatenga a lifa nipabeliyan anitahepuan a kitidaan idaw ku lifu a kinlian.

總理及各部部長組成部長會議，作為國家內閣。

cunli atu duma a puceng patideng tu puceng a nipikaygi, sanu kanatalan nu nake.

每屆政府必須將施政綱要交付共和國議會討論，倘若其方案未被議會以絕大多數多數否決，內閣成員便能繼續保有其職位。

mihcaan sifu kanca apatayniy tu kawaw sakasiwantan pabeli tu kuohua amatatengil, anu nina kawaw caay hicai nu katuuday a ihua, nuilabuway a mikuliya a tademaw taneng henay itda amikuli.

葡萄牙的官方語言是葡萄牙語，屬於羅曼語族。葡萄牙語脫胎於古代拉丁語，在大約2,000年前由被羅馬同化的伊比利亞半島凱爾特人、琉息太尼亞人和伊比利亞人所使用。

tada kamu nuheni u Putaw-ya (葡萄牙) a kamu, u Luo-man (羅曼) a kamu. Putaw-ya (葡萄牙) akamu namiales i mukasi a La-tin (拉丁語) akamu, itida kiya i tusa a malebut 2000 a mihcan hiyan nu Luo-ma (羅馬) palecad tu Yipi-liya (伊比利亞) a subal nu Kayel-te' (凱爾特) a tademaw Liwsi-tayni-ya (琉息太尼亞) a tademaw atu Yipi-liya (伊比利亞) a tademaw micukaymas.

較為成熟的葡語起源於葡萄牙北部以及西班牙的加利西亞，稱為「加利西亞-葡萄牙語」，在葡萄牙獨立建國前流行於當地。

matatungusay a Putaw-ya (葡萄牙) a kamu namaka Putaw-ya (葡萄牙) amis nu atu Sipanya (西班牙) a cialisiya (加利西亞), pangangan han tu Ciali-siya (加利西亞) Putaw-ya (葡萄牙) a kamu, itini i Pu-Taw-Ya (葡萄牙) misiteked patideng tu kanatal i niyaduan.

15至16世紀，隨著葡萄牙人的航海活動和殖民擴張，葡萄牙語得到廣泛傳播。

sabaw tu lima katukuh tu sabaw tu enem a seci, miduduc tu Putaw-ya (葡萄牙) a tademaw mipabalunga a kawaw atu misaahebal tu binawlan, Putaw-ya (葡萄牙) a kamu hida satu katinengan nu katuuday.

克里斯蒂亞諾·羅納度是現今葡萄牙國家足球隊隊長，為世界上最為傑出的足球運動員之一

Keli-sedi-yanuo．Luona-tu (克里斯蔏亞諾.羅納度) u aydaay a Putaw-ya (葡萄牙) kanatal mitukuday tu mali a mililiday, u kitakit sasi nganganay nu mitukuday tu a mali a tademaw.

足球是葡萄牙最受歡迎的體育運動，建立有從業餘水平到世界級職業水平的完善足球聯賽系統，且培養有眾多世界級球星。

tukudan nanay a mali han u Pu-Taw-Ya (葡萄牙) saka namuhan a mamalian, patiden tu salama' sananay mitukud katukuh tunu kitakit anipi laylayan amitukud tu mali sakadadecdec nipimalian, katuud tu kunipacakat nuheni tu kitakitay mitukuday tu mali a tademaw.

葡萄牙亦擁有許多出色的足球教練員.

Putaw-ya (葡萄牙) hantu yadah kumala saydangay numi tukuday tu mali a tademaw.

葡萄牙是傳統田徑強國，奪得有許多歐洲賽事、世錦賽和奧運會的獎牌。

Putaw-ya (葡萄牙) u laylay nu sasasiduba’ay a kanatal, yadah tu ku Ocuo sapidademec a kawaw, secinsay (世錦賽) atu awyunhu’ ( 奧運會) nu kawlah.

棍術是源於葡萄牙北部的傳統武術，對抗雙方使用棍棒互相擊打。

Kungsu’u laylay (棍術) namaka Putaw-ya (葡萄牙) amisay a laylay nu kuntaw, sakacaculi a tatusa u cangan nu kilang ku sakalalebu nuheni.

游泳和水球是流行於葡萄牙的兩大水上運動。

mingduya atu nanumay a mali naw Pu-Taw-Ya (葡萄牙) a satabakiay nu nanumay a laylayan.

• CIA
• 外交部
• List of current heads of state and government