LIMSwiki

Ovo je članak o godini 1492.

Za ostala značenja, vidi 1492 (razvrstavanje).

Godina 1492 (MCDXCII) bila je prijestupna godina koja počinje u nedjelju (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).

• 2. 1. - Pad Granade označava kraj Reconquiste i islamskog Al-Andalusa u Španiji, započetog 711.
• 6. 1. - Ferdinand i Izabela, "Katolički kraljevi", ušli u Granadu.

• 2. 2. - 7. 3. - Ugarsko-hrvatski sabor u Budimu - prihvaćen Požunski mir od prošle godine i nasljedstvo kuće Habsburg^[1]; smanjenje kraljevske vlasti na račun velikaša.

• ožujak - Mađarsko-otomanski rat 1492-94: Sultan Bajazit II došao u Sofiju a granične paše napadaju susedne ugarske zemlje, od Severinske do Jajačke banovine (Sulejman-paša napada Beograd^[2][3]). Bajazit će zatim preko Bitolja otići u albanske zemlje.
• 29. 3. - István Zápolya proglašen za ugarskog palatina.
• 31. 3. - Granadski edikt (Alhambranski edikt, Edikt o proterivanju) - Katolički monarsi naređuju Jevrejima Kastilje i Aragona da do 31. 7. napuste Španiju, pokrste se ili budu pogubljeni - rasejanje Jevreja po Magrebu i osmanskoj jugoistočnoj Evropi.

• 9. 4. - Umro Lorenzo de' Medici, de fakto vladar Firence, nasleđuje ga sin Piero Nesrećni (do 1494.).
• 17. 4. - Kapitulacije iz Santa Fea: sporazum Katoličkih kraljeva i Kolumba o njegovom planiranom putovanju.
• 7. 6. - Umro poljski kralj Kazimir IV, u Poljskoj ga nasleđuje sin Jan I Olbraht (brat ugarsko-hrvatskog kralja Vladislava II.) a u Litvaniji Aleksandar.
• 27. 6. - 20. 7. - Sultan Bajazit II provodi 24 dana ramazana u Tepedelenu (Tepeleni) na jugu Albanije, ili Kalkandelenu (Tetovu), dok veliki vezir sa vojskom i janičarima pustoši zemlju.^[4]

• 2. 8.? (Tiša beav) - Proterani Jevreji iz Kastilje i Aragona; sultan Bajazit II šalje flotu po njih i prima ih u svoju državu (Carigrad, Solun, Jedrene, Izmir...).
• 3. 8. - Kristifor Kolumbo kreće iz Palos de la Frontera-e sa tri karavele na svoje prvo putovanje - prema Aziji, kako veruje.
• 11. 8. - Nadbiskup Valencije Rodrigo Lanzol de Borja je izabran za papu Aleksandra VI. (vl. 1492-1503).
• kolovoz - Pavle Kiniži razbio "crnu četu", nemirnu zbog neisplaćenih plaća.

• septembar - Na povratku Bajazita II iz albanskih zemalja, na putu Bitolj - Prilep, neki čovek prerušen u derviša pokušao ubiti sultana.^[4]
• 18. 9. - Prvi rok za proterivanje sicilijskih Jevreja, produžen do 13. 1. 1493.

• oktobar - Englezi opsedaju Boulogne-sur-Mer jer Francuzi podržavaju pretendenta Perkina Warbecka.
• 11. 10. - Neki članovi Kolumbove ekspedicije videli svetlost.
• 12. 10. - Otkriće Amerike: Kristofor Kolumbo se iskrcava na Guanahani/San Salvador, jedno od Bahamskih ostrva.
• 28. 10. - Kolumbo na Kubi (mjesto Baracoa).

• 3. 11. - Mir iz Etapla između Engleske (Henry VII) i Francuske (Šarl VIII) - Francuska proteruje Warbecka, Engleska vraća sve teritorije sem Kalea.
• 7. 11. - Kod Ensisheima u Alzasu pao meteor od 127 kg.

• 5. 12. - Kolumbo na Hispanioli.

+ Braća Vladislav i Jan Olbraht, kraljevi ugarski i poljski, sklopili obrambeni savez od neposlušnih podanika.

• 25. 12. - Kolumbova Santa Maria se nepopravljivo nasukala.

• Brat despota Đorđa, Jovan Branković takođe dobija despotsku titulu.
• Hrvatska od ove godine plaća ratnu kontribuciju i polovičnom iznosu^[5].
• Frankopani se sukobljavaju međusobno i sa hercegom Ivanišom i banom Egervarijem^[6].
• Maksimilijan I porazio Osmanlije kod Villacha u Koruškoj^[3].
• Osmanlije osvojile dio makarskog područja.
• Antonio de Nebrija napisao prvu gramatiku kastiljanskog (španskog) jezika.
• Martin Behaim napravio Erdapfel, najstariji sačuvani globus.
• Antoine de Ville, sluga Šarla VIII, se popeo na Mont Aiguille, što se smatra prvim planinarskim poduhvatom.
• Ivan III., moskovski veliki knez, gradi tvrđavu Ivangorod protiv Livonskih vitezova.
• U Kini monetizovana razmena žita za severnu granicu i certifikata za so.
• 1492-98? - Osnovan Arboretum Trsteno kod Dubrovnika, najstariji na svijetu.
• Pominje se Lukarevac, mesto sa srpskom većinom u Rumuniji^[7].

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1492.

• 1. 1. - Silvestro Ganassi dal Fontego, mletački muzičar (†
• 4. 3. - Francesco de Layolle, italijanski kompozitor i orguljaš († ca. 1540)
• Adam Ries, nemački matematičar († 1559)
• 20. 4. - Pietro Aretino, italijanski književnik († 1556)
• 7. 9. - Iacopo Aconcio, pionir verske tolerancije († ca. 1566)
• 12. 9. - Lorenzo de' Medici, vojvoda Urbina († 1519)
• 27. 11. - Donato Giannotti, italijanski politički pisac († 1573)
• Edward Wotton, engleski zoolog († 1555)
• Bernal Díaz del Castillo, konkistador i hroničar († ca. 1581)
• Šimun Bakač de Erdődy, zagrebački biskup († 1543)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1492.

• 9. 4. - Lorenzo de' Medici, vladar Firence (* 1449)
• 7. 6. - Kazimir IV Jagelončik, poljski kralj i litvanski veliki vojvoda (* 1427)
• 25. 7. - Inocent VIII., papa (* 1432)
• 12. 10. - Pjero dela Frančeska - italijanski slikar rane renesanse (* ca. 1412)
• 17. 11. - Džami, persijski pesnik (* 1414)
• Baccio Pontelli, italijanski arhitekta (* ca. 1450)
• Andreas Ricos, grčki ikonopisac (* 1421)
• Domenico Gagini, italijanski skulptor (* 1420)
• Katarina Branković, kćerka despota Đurđa, celjska grofica (* ca. 1418)

• Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)