LIMSwiki

Republika Somalilandu

Jamhuuriyadda Soomaaliland
جمهورية ارض الصومال
Jumhūrīyat Ard as-Sūmāl

Godło Flaga
Dewiza: „Justice, Peace, Freedom, Democracy and Success for All” (Sprawiedliwość, pokój, wolność, demokracja i sukces dla wszystkich)
Hymn: Samo ku waar (Długie życie z pokojem)
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Hargejsa
Data powstania	18 maja 1991
Prezydent	Muse Bihi Abdi
Powierzchnia	137 600 km²[1]
Populacja (2013) • liczba ludności	4 500 000[1]
• gęstość	32,7 os./km²
Waluta	szyling Somalilandu (SlSh)
Telefoniczny nr kierunkowy	+27
Strefa czasowa	UTC +3
Narody i grupy etniczne	Somalijczycy
Język urzędowy	somalijski, arabski
Religia dominująca	islam
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach

{{Państwo infobox}} Przestarzałe pola: "wysokość".

Somaliland (Republika Somalilandu, somal. Soomaaliland, arab. ‏Ard as-Sūmāl‎, ang. Somaliland) – islamska republika, nieuznawana przez społeczność międzynarodową, leżąca we wschodniej Afryce nad Zatoką Adeńską. Somaliland ogłosił secesję od Somalii w 1991 roku i od tamtej pory zdołał zbudować funkcjonujący organizm państwowy z demokratycznie wybieranym prezydentem i parlamentem. Graniczy z Dżibuti, Etiopią i Puntlandem – inną częścią Somalii.

Somaliland zajmuje tereny dawnego Somali Brytyjskiego. Położony jest w zasięgu ciepłego klimatu pustynnego (BWh)^[2]. Północne niziny położone są w sąsiedztwie Zatoki Adeńskiej^[3]. Na północnym wschodzie wzdłuż wybrzeża ciągnie się pasmo górskie Cal Madow, którego najwyższy szczyt to Shimbiris (2407 m n.p.m.)^[3]. Południowa część kraju jest wyżynna i w przeważającym stopniu półpustynna^[3].

Górnictwo w Somalilandzie nie jest rozwinięte, choć w kraju potwierdzone jest występowanie złóż m.in. ropy naftowej, gazu ziemnego, złota i węgla brunatnego. Wschodnie regiony Sool i Sanaag, posiadające złoża ropy i gazu, są przedmiotem sporu z sąsiednim Puntlandem, który okresowo przeradza się w starcia zbrojne^[4][5][6]. Do głównych miast kraju należą: Hargejsa (stolica), Burco, Boorama, Berbera, Ceerigaabo, Gabiley i Laas Caanood^[3].

Do 1960 Somaliland był protektoratem brytyjskim, następnie na krótko był niepodległy, by później, wraz z posiadłościami włoskimi, stworzyć Republikę Somalii^[7]. 18 maja 1991 roku Somaliland w obliczu załamania się rządu somalijskiego wystąpił z unii i ogłosił swoją niepodległość^[8]. Nowe państwo nie zostało uznane przez społeczność międzynarodową, co nie przeszkodziło mu w stabilnym istnieniu, podczas gdy pozostałe tereny Somalii są pogrążone w wojnie domowej^[9].

W 1993 roku prezydentem został wybrany Mohammed Ibrahim Egal. W maju 2001 roku przeprowadzono referendum^[10], w którym 97% obywateli opowiedziało się za niepodległością. Prezydent Egal zmarł podczas operacji w Południowej Afryce 3 maja 2002. Urząd po nim przejął jego dotychczasowy zastępca, Daahir Rayaale Kaahin. 29 września 2005 odbyły się wybory do parlamentu, pierwsze w regionie somalijskim od 1969 roku^[11].

Następne wybory prezydenckie miały mieć miejsce 31 sierpnia 2008, jednak niestabilna sytuacja we wschodnich regionach kraju skłoniła wyższą izbę parlamentu do przesunięcia daty o pół roku. Mimo początkowej niechęci partii opozycyjnych, udało się wypracować kompromisowy termin 6 kwietnia 2009^[12]. Mimo to, data została później przesunięta o kolejne pół roku. Partie opozycyjne nie uznały tej decyzji^[13], w kraju doszło do protestów, a nawet starć^[14]. Udało się jednak uniknąć rozlewu krwi, a strony postanowiły rozwiązać konflikt przy stole obrad^[15]. Ostatecznie wybory odbyły się 26 czerwca 2010, zwyciężył w nich lider opozycyjnej partii Kulmiye („Jedność”), Ahmed M. Mahamoud Silanyo, zdobywając niemal 50% głosów^[16].

28 czerwca 2012 prezydent Somalii Szarif Szajh Ahmed spotkał się z w Dubaju z prezydentem Somalilandu, Ahmedem Mahamoudem Silanyo. Było to pierwsze spotkanie przywódców dwóch krajów od czasu ogłoszenia przez Somaliland niepodległości w 1991. Prezydenci podpisali wówczas porozumienie o współpracy (tzw. Karta Dubajska), zakładające wzmocnienie wzajemnych stosunków oraz podjęcie wysiłków na rzecz osiągnięcia porozumienia w kwestiach spornych i dążenia do stabilizacji w regionie^[17].

Według danych szacunkowych Somaliland liczy około 3,5 miliona ludności^[16][18][19]. Językiem narodowym jest somalijski, ale arabski i angielski także są w użyciu^[19].

Największą religią w Somalilandzie jest sunnicki islam, który jest religią państwową. Konstytucja opiera się m.in. na prawie szariatu^[20], na fladze znajduje się szahada, a na godle basmala. Promowanie innych religii jest zabronione^[20]. W ostatnich latach odnotowano wzrost popularności wahhabizmu^[21]. Niewielka grupa chrześcijan jest prześladowana przez islamskie społeczeństwo, w tym organy rządowe, które uważają chrześcijaństwo za obcy wpływ^[22].

Po proklamowaniu niepodległości została przyjęta Narodowa Karta Somalilandu (przyjęta 25 kwietnia 1993, weszła w życie 3 maja tego samego roku), w której art. 4 określał, że językami oficjalnymi są somalijski, arabski i angielski^[23]. W tymczasowej konstytucji, przyjętej w 1997 roku, określono, że językami urzędowymi są somalijski i arabski, angielski został pozbawiony tego statusu^[24]. 31 maja 2001 weszła w życie nowa konstytucja, przyjęta w referendum, która zachowała status języka urzędowego dla somalijskiego i arabskiego (art. 6)^[20].

Somaliland jest republiką konstytucyjną z systemem prezydenckim. Od 2017 roku prezydentem jest Muse Bihi Abdi. Parlament Somalilandu jest dwuizbowy: w jego skład wchodzi Izba Starszych (izba wyższa) i Izba Reprezentantów (izba niższa). Izba Reprezentantów wybierana jest w wyborach powszechnych. Od 2005 roku jej przewodniczącym jest Abdirahman Mohamed Abdullahi. Członkowie Izby Starszych wybierani są przez lokalne społeczności na 6-letnie kadencje. Obie izby liczą po 82 członków^[25].

W wyborach parlamentarnych w 2005 roku wzięły udział trzy partie: Partia Pokoju, Jedności i Rozwoju(inne języki) (Kulmiye), Zjednoczona Demokratyczna Partia Ludowa (UDUB) oraz Partia Sprawiedliwości i Dobrobytu (UCIB). Freedom House w rankingu na 2017 rok ocenił Somaliland jako częściowo wolny^[18].

Somaliland nie jest uznawany przez żadne niepodległe państwo na świecie^[8]. Ma na to wpływ niestabilna sytuacja w pozostałej części Somalii, jak również spór graniczny z sąsiednim Puntlandem o regiony Sool i Sanaag^[26].

Unia Afrykańska pozostaje powściągliwa w sprawie Somalilandu, obawiając się prób rewizji granic w innych częściach kontynentu, choć raport z misji UA w 2005 roku jest przychylny wobec uznania republiki^[27]. Brak uznania skutkuje tym, że kraj nie może liczyć na pomoc międzynarodową i zagraniczne inwestycje w jego rozwój są bardzo ograniczone^[28]. Nie ma także wsparcia w walce z rosnącym problemem terroryzmu islamskich radykałów z Somalii^[7].

Somaliland od 2004 roku jest członkiem Organizacji Narodów i Ludów Niereprezentowanych^[1].

1 stycznia 2024 roku została podpisana umowa pomiędzy rządami Etiopii i Somalilandu, która umożliwi Etiopii korzystanie z 20 kilometrów wybrzeża nad Zatoką Adeńską, w zamian za to zobowiązała się do rozważenia możliwości uznania Somalilandu jako niepodległego państwa^[29][30][31].

Somaliland nie jest oficjalnie uznawany przez jakiekolwiek państwo będące członkiem ONZ, ale utrzymuje nieformalne stosunki ze swoimi sąsiadami Dżibuti^[32] i Etiopią, a także z Arabią Saudyjską^[33], Francją^[34], Ghaną^[35], Irlandią^[36], Kenią^[37][38], Południową Afryką^[35], Stanami Zjednoczonymi^[39], Szwajcarią^[40], Szwecją^[41], Tanzanią^[37][42], Wielką Brytanią^[43][44] i Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi^[45][46]. Organizacje międzynarodowe współpracujące z Somalilandem to Unia Afrykańska^[27], Unia Europejska^[47][48], Międzyrządowa Władza ds. Rozwoju^[49] i Organizacja Narodów Zjednoczonych^[50][51]. Somaliland utrzymuje bliskie stosunki z Tajwanem od 2020 roku^[52].

Przedstawicielstwa dyplomatyczne Somalilandu mieszczą się w Dżibuti^[53], Addis Abebie^[54], Londynie^[55], Waszyngtonie^[56] i Tajpej^[57]. W Hargejsie znajduje się przedstawicielstwo dyplomatyczne Danii^[58], Republiki Chińskiej^[59] oraz konsulaty Etiopii^[60] i Turcji^[61].

Siły Zbrojne Somalilandu zostały założone 2 lutego 1994^[62][63] i składają się z wojsk lądowych oraz marynarki wojennej, określanej często jako straż wybrzeża^[64]. W 2011 roku armia liczyła około 28 tysięcy żołnierzy^[64]. Marynarka wojenna zajmuje się przede wszystkim zwalczaniem piractwa^[7], którego głównym ośrodkiem jest Puntland^[65]. Armia powstrzymuje także islamskich ekstremistów takich jak Asz-Szabab przed zdobywaniem kolejnych terenów^[7][66]. Jednym z najważniejszych partnerów wojskowych Somalilandu jest Wielka Brytania, która angażuje się w walkę z piractwem oraz wsparła budowę siedziby sił zbrojnych tego kraju, rozpoczętej w maju 2017 roku^[67]. Wydatki na siły zbrojne stanowią około 30% budżetu Somalilandu^[68].

19 marca 2017 Somaliland i Zjednoczone Emiraty Arabskie podpisały umowę dotyczącą utworzenia emirackiej bazy wojskowej w porcie w Berberze^[46]. Miasto jest położone około 260 km od wybrzeża zniszczonego wojną domową Jemenu, gdzie interweniuje armia Zjednoczonych Emiratów Arabskich^[45][69].

Waluta kraju to szyling Somalilandu, który nie jest uznawany za granicą. Za jego wydawanie odpowiada Bank Somalilandu^[19]. Brak uznania niepodległości Somalilandu przez inne kraje utrudnia jego rozwój gospodarczy. Bardzo duże znaczenie mają więc pieniądze przysyłane przez emigrantów rodakom pozostającym w kraju (szacunkowo miliard USD rocznie). Za większość przelewów zagranicznych odpowiada przedsiębiorstwo Dahabshiil. W lutym 2009 roku w Hargejsie otwarto placówkę dżibutyjskiego banku Banque pour le Commerce et l'Industrie – Mer Rouge(inne języki)^[70].

Największą firmą telekomunikacyjną jest założone w 2002 roku przedsiębiorstwo Telesom(inne języki). Odpowiada za sieć GSM, telefony stacjonarne oraz dostęp do Internetu. Jego zasięg obejmuje wszystkie największa miasta w Somalilandzie oraz 40 dystryktów w Somalilandzie, jak i w Somalii. Pozostałe firmy telekomunikacyjne to Somtel(inne języki)^[71], Telcom^[72], NationLink Telecom^[73] i Golis Telecom(inne języki)^[74].

Podstawą gospodarki Somalilandu jest hodowla zwierząt gospodarskich takich jak owce, wielbłądy i bydło, a następnie sprzedaż ich do państw Zatoki Perskiej, m.in. do Arabii Saudyjskiej. Eksport zwierząt wytwarza 60% PKB kraju^[75]. Aby był możliwy w mieście Shiikh otwarto szkołę weterynaryjną^[76]. W wyniku suszy w 2017 roku padło od 50% do 80% zwierząt gospodarczych^[77].

Najważniejszym portem w kraju jest port w Berberze, który jest największym portem do eksportu zwierząt w regionie. Władze obiektu zatrudniają co najmniej 3500 pracowników^[75]. W maju 2016 roku Somaliland podpisał umowę z emiracką firmą DP World(inne języki) dotyczącą zainwestowania 442 mln USD w rozbudowę portu^[45]. Korzystaniem z niego zainteresowana jest także Etiopia, która w 1993 roku utraciła dostęp do morza, a obecnie większość jej handlu morskiego jest prowadzona przez Dżibuti^{[32][78][79][80]}.

Transport drogowy w Somalilandzie jest słabo rozwinięty^[81]. Jednym z problemów jest duża liczba wypadków^[82]. Od 2015 roku rząd Somalilandu planuje naprawę drogi łączącą Berberę z miastem Shiikh^[83][84]. Najpopularniejszymi liniami lotniczymi są dżibutyjskie Daallo Airlines, które obsługują lotniska w Hargejsie, Burco i Berberze^[85]. Pozostałe linie lotnicze to Air Djibouti^[86], Jubba Airways^[87], African Express Airways^[88] i Ethiopian Airlines^[89].

• Khaatumo

• Adan Yusuf Abokor, Steve Kibble, Mark Bradbury, Haroon Ahmed Yusuf, Georgina Barrett: Further steps to democracy: the Somaliland parliamentary elections, September 2005. Londyn: Progressio, 2006. ISBN 978-1-85287-318-9. (ang.).
• Philip Briggs: Somaliland: with Addis Ababa & Eastern Ethiopia. Chalfont St. Peter (Buckinghamshire): Bradt Travel Guides, 2012. ISBN 978-1-84162-371-9. (ang.).
• Jacek Fronczak: Ilustrowany Atlas Świata. Warszawa: Reader’s Digest, 2003. ISBN 83-88243-86-1.

• Oficjalna strona Republiki Somalilandu (ang.)
• Somaliland.org [online], somaliland.org [zarchiwizowane z adresu 2014-06-25] .strona główna serwisu (ang. • somal.)
• Kraje, których nie ma na mapie: Somaliland (pol.)