LIMSwiki

Zeus
Ζεύς
Zeus; Ζεύς
Perestvan	mîtolojiya yewnanî, dînê Yewnanistana kevnare
Sembol	Tîra birûskê; eylo; gayê mîtolojiyê; berû ;
Tekst	Îlyada, Odîseya, Hades
Zayend	Mêr
Agahiyên kesane
Dê û bav	Kronos (bav); Rea (dê);
Xwişk û bira	Hêra; Hadês; Posîdon; Dêmêtêr; Xîron; Hestîa ;
Hevjîn	Mêtîs; Temîs; Hêra ;
Zarok	Arês; Afrodîtê; Apolon; Hêfestos; Artemîs; Hermês; Persefonê; Dionîsos; Helenê; Hore; Arkîsios; Taliya; Polîmniya; Erato; Terpsîxorê; Euterpê; Ûranîa; Melpomenê; Kalîopê; Klio; Mînos; Hesperîd; Aoidê; Eakos; Meletê; Argos; Mnêmê; Telksînoê; Dardanos; Îlîtiya; Hêbê; Adrastiya; Polîdeukês; Atê; Lokros; Hêraklês; Perseûs; Lakedemon; Egîpan; Mîrmîdon; Manês; Akragas; Tantalos; Amfîon; Angelos; Zêtos; Îrênê; Dîkê; Eufrosînê; Eunomîa; Taliya; Aglaîa; Enyo; Pasîtea; Axîlos; Pîrîtoos; Opûs; Arkas; Brîtomartîs; Atîmnios; Solîmos; Mnêmosînê; Tîtios; Iasîon; Korîntos; Emation; Sarpêdon; Radamantîs; Kîtos; Kolakses; Krês; Epafos; Keroesa; Orxomenos; Sîbîla Lîbyayî; Sarpêdon; Arxê; Pelasgos; Melîteûs; Latînos; Grekos; Zagreus; Aetlios; Ersa; Pandîa; Palîkî; Astrea; Karpo; Talo; Arktos; Atropos; Kloto; Laxesîs; Magnês; Makedon; Tenaros; Krênakos; Tîxê; Endîmion; Harmonîa; Alagonîa; Melînoê; Axeos; Balios; Ksantos; Hellên; Karios; Alêtiya; Keros; Lîte; Mîrtîlos; Skamandros; Hekatê; Asopos; Aukso; Megaros; Pan; Nemea; Xarît; Temîdes; Iardanos; Dîsîs; Gerestos; Olenos; Ogîgias; Eglê; Ete; Arkesîlaos; Bîtînos; Bûra; Kallîgeniya; Kar; Karnos; Targîtaos; Xrîsos; Korîbantes; Korîtos; Kronios; Kîrnos; Damokratiya; Dodon; Dodonê; Eetion; Ellops; Erîs; Etalion; Eubûleûs; Gargaws; Kastor û Polûks; Atênê; Akmê; Spartaeûs; Basîliya; Opus II; Hydarnis; Thebe; Aegesthius ;
Xanedan	Mêtîs, Temîs, Hêra
Wekhev
	Jupîter, Perûn, Îdeos, Amon, Baal, Tor, Ahûra Mezda
	- Wîkîdaneyê biguhêre

Zeûs, Zeus (bi yewnaniya kevn: Ζεύς, lat. Zeús) an jî Zews mezintirîn xwedayê çîvanokî yê Yewnanistana kevnare bû. Navê wê ji peyva Dyaus tê, xwedandekî hind û arî ye û heman demê de tête wateya "esman".^[1] Ew şahê hemî xwedayan û desthilatdarê çiyayê Olîmpê û xwedayê esman û birûskê bû. Di Yewnanistana kevnare da dihat bawer kirin ku bûyerên hewayê pê fermana wê diqewimiya. Qanunên tu car neguher çêdikira. Nîzama erd û esmanê, şev û rojê û yên demsala wê çêkir bû. Karubarên xwedawendên din kontrol dikir.

Di nav dewletên da çavkaniyên hêzên keyan jî wî dabû. Keyaniya û mirovan diparast. Ew xwe bavê mirovayetiyê dihesiband li gor wî qencî û xirabiyên mirovan temaşe dikir. Qenciyê bê diyarî nedihişt û xirabiyê jî bê ceza nedihişt. Ji mêvanperweriyê pir hez dikir, rik ji şahîdiyên derew digirt. ^[2]

Xaniya Zeusê

Yewnanî xwedawendên xwe yên bi hêz, nezîkên xwe û warekî weşartî da cih kiribûn. Ji ber vê yekê dihat bawer kirin ku mala wê mirov nedikariya bibînî. Ev cih nav bera heremên Teselya û Makedonya'yê bû. Li ser Çiyayê Olîmpêyê dijiya û bandeva çiyayê her dem bi mij bû ji ber wê ne dihata xuya kirin. Helbestvanên Yewnanî li ser mijan cihekî semavî teswîr dikirin.^[3]Ser bandeva çiyayê qesra Zeus û yên Hêrayê hebû. Ev qesr ji zêr , zîv û acên dibiriqî hatibû çêkirin. Hema hinek bin vê qesrê malê xwedawendên din hebû. Projeyên van malan hunermendê îlahî Hêfestos çêkir bû.Hinek bin wan malan jî malên nîvxwedawend û yên qehramanan he bû.Li wê çiyayê gênç pîr nabin.

Çanda Yewnanî de Zeus

Di çand û jiyana rojane de hebandin û perestina Zeus'ê gelek cihek giring digirt. Ji ber wê peykerên wê pir û taybet bûn.Pîranî bi heybet û kerhatî tê teswîr kirin. Nêrînên wê jî giran in. Porên wê dirêj ,rihên wê kurs û dirêj e. Pozên wê mezin û rast e. Di peykerên xwe de destê wê da birûsk heye.

Antîk Yewnanê da peykerên wî navdar peykersazê Atînayî Pîdîas çêkiri bû. Ew peyker perestgeha Olîmpîa'yê bû. Bi ac û zêr hati bû çêkirin , peykere kî muhteşem bû û di lîsteya Heft nuwazeyên cîhanê de jî cih girt. Navê wî peykerê Peykerê Zeus ê Olîmpiyayê ye.

Zeusê ra cara ewil kahînek li nêzîkê gola Joanîna'yê berwareya çiyayê Tomarus'ê li Dodona'ya Epîrus'ê perestî kirî bû. ^[2]Lekolînên heremê da jî li ser tebeqeyên zirinc da mirovan ji Zeus'ê ra hêvî û lava dikir derketin holê. Ew kahîn di Yewnanîstana kevn de kahîna herî navdar bû. Ji gelê xwe ra behsa seh kirina dengê Zeus'ê di nava pelê darên berûyê kiribû. Zeus di pelê darên berûyê ra mîrovên faniyan ra peyama dişindan, ew peyam navbeynkariya rahîbên Sellî'yê dihata eşkere kirin.

Dodona di nav perestgehên Zeusê da yên herî kevn bû. Lê perestgeha herî navdar ya Olîmpîa'yê bû. . Yewnanîstan demên kevnar de bi sedan dewleta pêk dihat hebandina Zeus'ê ji nav wan dewletan yekîtiyek ava dikir. Ji ber wê çaxên festîvalan da bi hezaran yewnanî kom dibûn wan perstgehê.^[2]

Peykerekî Zeus di navbera peykerên xwedayên îranî de, li çiyayê Nemrûdê, Bakurê Kurdistanê.

Mîta Zeus

Zeus kurê Rea û Kronos e. Ji ber gotina Gaîa û Ûranos, ku gotibûn wê ji neviyên me yek di nav zindebaran de bibe key; Kronos hemû zarokên xwe yên ku têne dinyayê dixwe. Lê Rea diya Zeus nêzîkê ku wê ê wî bîne dinyayê, direve girava Krîtê an jî çiyayê Îdayê di şikeftekî de wî tîne dinyayê. Paşî Rea wî dibe li çîyayê Egaîonê di nav şikeftekî xef dike û Zeus li wî şikeftê mezin dibe. Li hemberî desthilatdariya bavê xwe serî hil dide. Di encama Şerê tîtanan ser dikeve, dibe keyê nemiran.

Piştî şerê tîtanan vê ga Tîfon dibe belayê serê Zeus. Tîfon dikare ser bikeve, hemu xwedawendên Olîmpê direvin. Lê dîsa pê alikariyên xwedawendên Olîmpê Zeus ser dikeve dibe keyê xwedawendan.

Hevjinên wê yên nemir û bê hejmar xoşewîstên yên fanî hebû. Hevjinên wî yên nemir:

Hevjin û Xoşewîstên wî yên fanî:

Çavkanî

^ "The Greco-Persian Interactions in the Cult of Zeus". dergî park: 271.
^ ^a ^b ^c Myths and Legends of Ancient Grecee and Rome - E. M. Berens (rûpel:35-36)
^ E.M. Berens. Myths and Legends of Ancient Greece and Rome. r. 33.

[1] "The Greco-Persian Interactions in the Cult of Zeus". dergî park: 271.

[:0-2] Myths and Legends of Ancient Grecee and Rome - E. M. Berens (rûpel:35-36)

[3] E.M. Berens. Myths and Legends of Ancient Greece and Rome. r. 33.

[1]

[2]

[3]

Danegehên kontrola otorîteyê
Navneteweyî	FAST VIAF WorldCat
Neteweyî	Fransa BnF data Ketelonya Almanya Îsraêl DYA Swêd Komara Çekî
Yên din	IdRef

Zeus Ζεύς

Perestvan	mîtolojiya yewnanî, dînê Yewnanistana kevnare
Sembol	Tîra birûskê eylo gayê mîtolojiyê berû
Tekst	Îlyada, Odîseya, Hades
Zayend	Mêr
Agahiyên kesane
Dê û bav	Kronos (bav) Rea (dê)
Xwişk û bira	Hêra Hadês Posîdon Dêmêtêr Xîron Hestîa
Hevjîn	Mêtîs Temîs Hêra
Zarok	Arês Afrodîtê Apolon Hêfestos Artemîs Hermês Persefonê Dionîsos Helenê Hore Arkîsios Taliya Polîmniya Erato Terpsîxorê Euterpê Ûranîa Melpomenê Kalîopê Klio Mînos Hesperîd Aoidê Eakos Meletê Argos Mnêmê Telksînoê Dardanos Îlîtiya Hêbê Adrastiya Polîdeukês Atê Lokros Hêraklês Perseûs Lakedemon Egîpan Mîrmîdon Manês Akragas Tantalos Amfîon Angelos Zêtos Îrênê Dîkê Eufrosînê Eunomîa Taliya Aglaîa Enyo Pasîtea Axîlos Pîrîtoos Opûs Arkas Brîtomartîs Atîmnios Solîmos Mnêmosînê Tîtios Iasîon Korîntos Emation Sarpêdon Radamantîs Kîtos Kolakses Krês Epafos Keroesa Orxomenos Sîbîla Lîbyayî Sarpêdon Arxê Pelasgos Melîteûs Latînos Grekos Zagreus Aetlios Ersa Pandîa Palîkî Astrea Karpo Talo Arktos Atropos Kloto Laxesîs Magnês Makedon Tenaros Krênakos Tîxê Endîmion Harmonîa Alagonîa Melînoê Axeos Balios Ksantos Hellên Karios Alêtiya Keros Lîte Mîrtîlos Skamandros Hekatê Asopos Aukso Megaros Pan Nemea Xarît Temîdes Iardanos Dîsîs Gerestos Olenos Ogîgias Eglê Ete Arkesîlaos Bîtînos Bûra Kallîgeniya Kar Karnos Targîtaos Xrîsos Korîbantes Korîtos Kronios Kîrnos Damokratiya Dodon Dodonê Eetion Ellops Erîs Etalion Eubûleûs Gargaws Kastor û Polûks Atênê Akmê Spartaeûs Basîliya Opus II Hydarnis Thebe Aegesthius
Xanedan	Mêtîs, Temîs, Hêra
Wekhev
Jupîter, Perûn, Îdeos, Amon, Baal, Tor, Ahûra Mezda
- Wîkîdaneyê biguhêre