LIMSwiki

Ti Gubat iti Ager Sanguinis, 1337 miniatura

Dagiti Krusada ket dagidi serie dagiti relihioso nga ekspedisionario a gubat a binendisionan babaen ti Papa ken ti Katoliko a Simbaan, nga adda ti naisao a pagtungpalan iti panangisubli ti Kristiano a pagserkan kadagiti nasantuan a lugar idiay ken ti asideg ti Herusalem. Dagiti Krusada ket kasisigud a nairugi para itipanagsungbat manipud kadagit panagtawag babaen dagiti daulo ti Imperio a Bisantino para iti panagtulong a makilaban ti panakairaman a panagpadakkel idiay Anatolia babaen dagiti Muslim a Seljuk Turk a naglaped ti panagserrek dagiti Kristiano idiay Herusalem, ken daytoy pay ket nairissik babaen ti panakadadael kadagiti adu a sagrado a pagsaadan ti Kristiano ken ti panagirurumen dagiti Kristiano babaen ti Fatimid caliph Al-Hakim.^[1] Dagiti krusada a binukel dagiti Romano a Katoliko manipud kadagiti amin a lumaud ti Europa, ken saanda idi a nagkaykaysa a nabilbilinan. Dagiti kangrunaan a serie dagiti Krusada, a kangrunaan para iti panasuppiat kadagiti Muslim idiay Levant, ket rimsua idi ti nagbaetan ti 1095 ken 1291. Dagiti historiador ket nagited kadagiti adu a bilang dagiti immuna a krusada. Kalpasan dagiti nasapa a panagbalballigi, dagiti naududi a kusada ket napayda ken dagiti krusada ket naabakda ket napilitda a napasubli kadagiti naggapuanda..

Dagiti ginasut a ribo a soldado ket nagbalinda kadagiti Krusada babaen ti panagsapata;^[2] ti Papa ket nangited kaniada ti plenario a panuynuy.^[3] Ti kayariganda ket ti krus — ti termino a "krusada" ket naala manipud ti termino a Pranses para iti panagala ti krus.Adu kadagitoy ket nanipud idiay Pransia ken tinawtawaganda ti bagbagida a kas dagiti "Pranko," nga isu daytoy ti nagbalin a sappasap a termino nga inus-usar babaen dagitiMuslim.^[4]

Idi panawen ti Kristianidad a saan pay a nabingbingay kadagiti dadakkel a bilang iti heograpiko a nagtitipon a sangsanga a naporma kalpasan daytoy, ti (lumaud) Romano Katoliko ken (dumaya) dagiti simbaan ti Bisantino nga Ortodokso ket isu dagitoy ti kangrunaan a grupo; dagiti Krusada ket inbagbgada kaniada a dagiti "Kristiano" ngem dagiti "Katoliko" wenno "Ortodokso".

Ti termino a "krusada" ket naus-usay pay a mangpalawag kadagiti naipanggep ti relihioso a kampania a naaramid iti nagbaetan ti 1100 ken 1600 kadagidiay teritorio ti ruar ti Levant^[5] a kadawyan ti panagsuppiat kadagiti pagano, heretiko, ken dagiti tattao babaen ti panakaiparitan ti ekskomunikasion para kadagiti panaglalaok a rason ti relihioso, ekonomiko, ken politiko.^[6] Dagiti sinuppiatan ti bileg ti Kristiano ken Muslim ket nangiturong dagiti nakikaduaan a nagbaetan dagiti relihioso a grupo a nakisuppiat kadagiti kabusorda, a kas dagiti kimmaduaan ti Kristiano ken dagiti Islamiko a Sultanato iti Rûmidi panawen ti Maikalima a Krusada.

Dagiti Krusada ket taudan dagiti nagruna nga impakto ti politika, ekonomiko, ken sosial idiay lumaud a Europa. Daytoy ket nagbanagan nakaro a panakakapsutan ti Kristiano nga Imperio ti Bisantino, a natnag kadagiti sumaganad a siglo babaen dagiti Muslim a Turko.

Ti Rekonkista, ti maysa nga atiddog a paset t panawen a gubgubat idiay Espania ken Portugal (Iberia), a ditoy ket innala manen dagiti puersa ti Kristiano ti peninsula manipud kadagiti Muslim, ket asideg a mairamraman daytoy kadagiti Krusada

Iti moderno a panagusar ti termino a "krusada", wenno "krusada a sumuppiat ...", ket kadawyan a pangngarig a mangitudo ti aniaman nga idealistiko wenno ideolohiko-a panggepan ti kampania nga awan ti relihioso a kapanggepan, a kas ti "Krusada a Panagsuppiat ti Kanser".

Dagiti nagibasaran

^ Riley-Smith, Jonathan. Dagiti Immuna a Krusada, 1095–1131 Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan, 1998. ISBN 0-521-64603-0.
^ Asbridge (2011) p 1
^ Riley-Smith, Jonathan. Ti Oxford a Pakasaritaan dagiti Krusada New York: Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan, 1999. ISBN 0-19-285364-3.
^ Asbridge (2011) p 6
^ A kas dagiti teritorio ti Muslim idiay Al-Andalus, Ifriqiya, ken Ehipto, ken idiay pay Akindaya nga Europa
^ kas iti Albihense a Krusada, ti Aragones a Krusada, ti Rekonkista, ken dagiti Akin-amianan a Krusada.

Dagiti pay mabasbasa

Dagiti pangyuna

Andrea, Alfred J. Ensiklopedia dagiti Krusada. (2003).
Asbridge, Thomas. Ti Immuna aKrusada: Ti Baro a Pakasaritaan: Dagiti Ramu ti Suppiat a nagbaetan ti Kristianidad ken Islam (2005) pakabuklan ken testo a panagbiruk
Asbridge, Thomas. Dagiti Krusada: Ti Autoratibo a Pakasaritaan iti Gubat para iti Nasantuan a Daga (2011) pakabuklan ken testo a panagbiruk
France, John. Lumaud a Pannakigubat idi Panawen dagiti Krusada, 1000-1300 (1999) online nga edision Naiyarkibo 2010-11-15 iti Wayback Machine
Hillenbrand, Carole. Dagiti Krusada, Islamiko a Panagsirmata. (2000). pakabuklan ken testo a panagbiruk
Holt, P.M. Ti Panawen dagiti Krusada: Ti Asideg a Daya manipud ti Maikasangapulo ket maysa aSiglo aginggana idi 1517. (1986).
Madden, Thomas F. TI Baro nga Ababa a Pakasaritaan dagiti Krusada. (2005).
Phillips, Jonathan. Dagiti Nasantuan a Makiginnubat: Ti Modernoa Pakasaritaan dagiti Krusada (2010)
Riley-Smith, Jonathan. Dagiti Krusada: Maysa a Pakasaritaan (2005) pakabuklan ken testo a panagbiruk
Riley-Smith, Jonathan, ed. Ti Oxford a Pakasaritaan dagiti Krusada. (1995). online nga edision Naiyarkibo 2011-09-13 iti Wayback Machine; pakabuklan ken testo a panagbiruk
Riley-Smith, Jonathan, ed. Ti Atlas dagiti Krusada (1991)
Runciman, Steven. Ti Pakasaritaan dagiti Krusada, Tomo I: Ti Immmuna a Krusada ken dagiti Pundasion ti Pagarian iti Herusalem.; Tomo II: Ti Pagarian iti Herusalem ken ti Pranko a Daya 1100-1187. ken Tomo III: Ti Pagarian iti Acre ken dagiti Naududi a Krusada (1951–53), ti klasiko a salaysay ti pakasaritaan; sigugura para kadagiti krusada
Tyerman, Christopher. Gubat ti Dios: Ti Baro a Pakasaritaan dagiti Krusada (2006)

Naisangsangayan a panagadadal

Abulafia, David. Frederick II: Maysa a Mediebal Emperador (1988)
Baldin, M. W., ed. Ti immuna a sangagasut a tawtawen (Ti Pakasaritaan dagiti Krusada, tomo, I) 1969 online
Boas, Adrian J. Ti Herusalem idi Panawen dagiti Krusada: Kagimongan, Ladawan ti daga, ken Arte idiay Nasantuan a Siudad babaen ti Pranko a Turay (2001) online nga edision Naiyarkibo 2008-12-03 iti Wayback Machine
Bréhier, Louis. "Dagiti Krusada," Katoliko nga Ensiklopedia (1908) tomo 4. online
Bréhier, Louis. "Latin a Pagarian iti Herusalem (1099-1291)," Katoliko nga Ensiklopedia (1910) tomo 8. online
Bull, Marcus, ken Norman Housley, eds. Ti Napadasan iti Panagkrusada Tomo 1, Dagiti Lumaud a Panagarngian. (2003) 323 pp.
Butler, R. Urban. "Urbano II," Katoliko nga Ensiklopedia (1911) online
Constable, Giles. "Ti Historiograpia dagiti Krusada" iti Angeliki E. Laiou, ed. Dagiti Krusada manipud ti Perspektibo iti Bisantinio ken ti Muslim a Lubong (2001); kangrunaan a pakabuklan ti panakaeskolar online Naiyarkibo 2008-09-21 iti Wayback Machine
Edbury, Peter, ken Jonathan Phillips, eds. Ti Napadasan iti Panagkrusada Tomo 2, Panagipalpalawag ti Pagarian dagiti Krusado. (2003) 326pp; dagiti naipangpangruna nga artikulo babaen dagiti eskolar
Edgington, Susan B., and Sarah Lambert, eds. Gendering the Crusades. (2002) 232pp. essays by scholars.
Florean, Dana. "Simmabat ti Daya ken Laud: Kultural a Panagsuppiat ken Panakitunggali kalpasan ti Immuna a Krusada." Lengguahe & Interkultural a Komunikasion, 2007, Tomo 7 Pablaak 2, pp. 144–151 iti EBSCO
Folda, Jaroslav. Ti Krusada nga Arte idiay Nasantuan a Daga, Manipud ti Maikatlo a Krusada aginggana ti Panakatnag iti Acre (2005) pakabuklan ken testo a panagbiruk
France, John. Panagballigi idiay Daya: Ti Milisia a Pakasaritaan iti Immuna a Krusada (1996)
Harris, Jonathan. Ti Bisantinio ken dagiti Krusada. (2003). 276 pp.
Hillenbrand, Car. Dagiti Krusada: Dagiti Islamiko a Perspektibo (1999) pakabuklan ken testo a panagbiruk
Hodgson, Natasha Babbai, Panagkrusada ken ti Nasantuan a Daga iti Naipakasaritaan a Salaysay (Boydell, 2007) pakabuklan ken testo a panagbiruk
Housley, Norman. Dagiti Naududi a Krusada, 1274-1580: Manipud idiay Lyons agnggan idiay Alcazar (1992) online nga edision Naiyarkibo 2011-08-27 iti Wayback Machine
James, Douglas. "Dagiti Kristiano ken ti Immuna aKrusada." Panagrepaso a Pakasaritaan (Dis 2005), Pablaak 53; online idiay EBSCO
Kagay, Donald J., ken L. J. Andrew Villalon, eds. Dagiti Krusada, Condottieri, ken Cannon: Mediebal a Pannakigubatan kadagiti Kagimongan ti lawlaw ti Mediteraneano. (2003) online nga edision Naiyarkibo 2011-04-02 iti Wayback Machine
Lane-Poole, Stanley. Saladin ken ti Panakatnag ti Pagarian iti Herusalem (1898) napno a testo ti online
Maalouf, Amin. Dagiti Krusada babaen ti Mata dagiti Arabo (1989) pakabuklan ken testo a panagbiruk
Madden, Thomas F. ed. Dagiti Krusada: Dagiti Pammakasapulan a Mabasbasa (2002) ISBN 0-631-23023-8. 284 pp, dagiti artikulo babaen dagiti eskolar
Madden, Thomas F. et al., eds. Dagiti Krusada a Suppiatan ti Mediebal a Lub-lubong (2010), salaysay babaen dagiti espesialista
Munro, Dana Carleton. "Gubat ken Pakasaritaan,' Amerika a Panagrepaso ti Pakasaritaan 32:2 (Enero 1927): 219–31. Iti mediebala pakasaritaan dagiti krusada. online nga edision Naiyarkibo 2012-05-23 iti Wayback Machine
Munro, Dana Carleton. Ti Pagarian dagiti Krusado (1936) online nga edision^{[permanente a natay a silpo]}
Peters, Edward. Kristiano a Kagimongan ken dagiti Krusada, 1198-1229 (1971) online nga edision Naiyarkibo 2008-12-03 iti Wayback Machine
Powell, James M. Anatomia iti Kruasada, 1213-1221, (1986) online nga edision Naiyarkibo 2011-09-15 iti Wayback Machine
Queller, Donald E., ken Thomas F. Madden. Ti Maikapat a Krusada: Ti Panagrukma iti Kontantinopla (maika-2 nga ed. 1999) pakabuklan ken testo a panagbiruk
Richard, Jean. Santo Louis: Krusado nga Ari iti Pransia (1992)
Riley-Smith, Jonathan.Ti Immuna aKrusada ken ti Kapanunotan ti Panagkrusada. (1986).
Runciman, Steven. Ti Pakasaritaan dagiti Krusada, Tomo I: Ti Immuna a Krusada ken dagiti Pundasion ti Pagarian iti Herusalem.; Tomo II: Ti Pagarian iti Herusalem ken Pranko a Daya 1100-1187. ken Tomo III: Ti Pagarian iti Acre ken dagiti Naududi a Krusada (1951-53), ti klasiko a pakasaritaan; nakagurgura unay kadagiti krusado
Setton, Kenneth ed., Ti Pakasritaan dagiti Krusada. (1969-1989), ti pagalagadan nga eskolar a pakasaritaan iti innem a tomo, inpablaak babaen ti Unibersidad iti Wisconsin a Pagmalditan complete text online.
Smail, R. C. "Dagiti Krusada Dagiti Kastilio iti Maikasangapulo ket dua a Siglo" Naipakasaritaan a Warnakan ti Cambridge Tomo 10, Bilang 2. (1951), pp. 133–149. idiay JSTOR
Stark, Rodney. Dagiti Batalion ti Dios: Ti Kaso para kadagiti Krusado (2010) pakabuklan ken testo a panagbiruk
Tyerman, Christopher. Ti Inglatera ken dagiti Krusada, 1095-1588. (1988). 492 pp.

Dagiti kangrunaan a taudan

Barber, Malcolm, Bate, Keith (2010). Dagiti Sinursurat manipud idiay Daya: Dagiti Krusada, Dagiti Peregrino ken Agtataeng iti Maika-12 ken Maika-13 a Siglo (Dagiti Naipatarus a testo ti Krusada Tomo18, Ashgate Publishing Ltd). ISBN 978-0-7546-6356-0
Housley, Norman, ed. Dagiti Dokumento ti Naududi a Krusada, 1274-1580 (1996)
Krey, August C. Ti Immuna a Krusada: Dagiti Sarita dagiti Nakakita ken Nakibinglay (1958).
Shaw, M. R. B. ed.Dagiti Kroniko dagiti Krusada (1963) online nga edision Naiyarkibo 2011-09-10 iti Wayback Machine
Villehardouin, Geoffrey, ken Jean de Joinville. Dagiti Kroniko dagiti Krusada ed. babaen ni Apo Frank Marzials (2007) pakabuklan ken testo a panagbiruk

Villehardouin's Panagrukma iti Konstantinopla ket maysa a pagalagadan a reperensia nga obra para iti Maikapat a Krusada; daytoy ti immuna nga obra ti mediebal a prosa ti Pranses. Ti biag ni St. Louis babaen ni Joinville ket maysa a klasiko a panagipalpalawag ti biag ken panawen ni Ari Louis IX; naisurat daytoy iti Daan a Pranses ken naipanunotan a ti kasayaatan a naisurat a biograpia kadagiti Tengnga a Panawen.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Dagiti Krusada iti Wikimedia Commons

[TFC-1] Riley-Smith, Jonathan. Dagiti Immuna a Krusada, 1095–1131 Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan, 1998. ISBN 0-521-64603-0.

[2] Asbridge (2011) p 1

[OHC-3] Riley-Smith, Jonathan. Ti Oxford a Pakasaritaan dagiti Krusada New York: Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan, 1999. ISBN 0-19-285364-3.

[4] Asbridge (2011) p 6

[5] A kas dagiti teritorio ti Muslim idiay Al-Andalus, Ifriqiya, ken Ehipto, ken idiay pay Akindaya nga Europa

[6] s iti Albihense a Krusada, ti Aragones a Krusada, ti Rekonkista, ken dagiti Akin-amianan a Krusada.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]