LIMSwiki

Viena

Wien (de)
Brasón
Himno	sen valor
Epónimo	Wien (en)
Localización
48°12′30″N 16°22′21″L / 48.2083, 16.3725
Estado	Austria
Enclave en	Baixa Austria
Capital de	Austria Reino de Hungría Primeira República de Austria Arquiducado da Áustria (pt) Austria Alemá Ducado de Austria Cisleitania Estado Federal de Austria Imperio Austríaco Sacro Imperio Romano Xermánico Imperio de Habsburgo Imperio Austrohúngaro Reichsgau Wien (pt) Baixa Austria (–1921)
Contén a división administrativa	Alsergrund Brigittenau (pt) Donaustadt (pt) ../... 23+
Poboación
Poboación	1.973.403 (2022) (4.757,71 hab./km²)
Lingua usada	alemán de Austria
Xeografía
Superficie	414,78 km²
Bañado por	Río Danubio, Wien (en) , Liesing e Donaukanal (pt)
Altitude	151 m-198 m-542 m
Punto máis alto	Hermannskogel (pt) (544 m)
Punto máis baixo	Lobau (pt) (162 m)
Comparte fronteira con	Baixa Austria Sankt Pölten-Land (pt) Tulln (pt) Mödling (pt) Gänserndorf (pt) Bruck an der Leitha (pt) Korneuburg (pt)
Datos históricos
Precedido por	Vindobona
Fundador	celtas
Creación	século I a. C.
Organización política
• Alcalde	Michael Ludwig (2018–sen valor)
Órgano lexislativo	Municipal Council and Landtag of Vienna (en) , (Escano: 100)
Membro de	Organización das Cidades do Patrimonio Mundial Liga de Cidades Históricas Aliança Climática (pt) (2003–)
Identificador descritivo
Código postal	1000–1239, 1400, 1402, 1251–1255, 1300–1301, 1421, 1423, 1500, 1502–1503, 1600–1601, 1810 e 1901
Fuso horario	UTC+01:00, horario estándar UTC+02:00, horario de verán Tempo central europeo
Prefixo telefónico	01
ISO 3166-2	AT-9
Código NUTS	AT13
Código municipal austríaco	90001
Outro
Irmandado con	Berna Liubliana Sofía Varsovia Vaduz Pula, Croacia Tunes Istambul Tel Aviv Belgrado Zagreb Moscova Brasilia Budapest (1990–) Kíiv (1992–) Brno (1998–) Bratislava (1999–) Odesa (2006–)
Sitio web	wien.gv.at

Viena^[1][2] (en alemán: Wien ( [viːn] (axuda · info); en bavarés: Wean)) é unha cidade situada en Europa Central, capital de Austria, ademais dun dos nove Bundesländer ou Estados austríacos. Situada á beira do río Danubio e ao pé dos primeiros cordais dos Alpes é, cunha poboación de arredor de 1,9 millóns habitantes (2,8 millóns coa área metropolitana),^[3] a maior cidade e centro político e cultural do país.

Rodeada polo estado de Baixa Austria, a súa área metropolitana acada os 2 419 000 habitantes, poboación semellante á que tiña no ano 1914. A cidade ten unha longa historia, sendo unha das máis antigas capitais de Europa, polo que conta cun importante patrimonio artístico. Capital do Imperio Austrohúngaro medrou pasando a súa poboación de 724.000 habitantes en 1880 a 2 000 000 en 1910. Durante o século XIX foi unha das grandes capitais musicais do mundo e a principios do século XX un dos focos da filosofía e o debate político de Occidente, así como un dos principais centros culturais mundiais. Durante esa época constrúense grandes palacios arredor da Ringstraße, perímetro da muralla medieval reconvertida a amplo bulevar.

Durante a segunda guerra mundial foi bombardeada polas forzas aliadas e, até 1955, permaneceu baixo ocupación cuadripartita, xa que estaba controlada por soviéticos, franceses, estadounidenses e británicos, sistema semellante ao de Berlín. Está situada a 50 quilómetros de Bratislava (capital de Eslovaquia), ademais de estar conectada por unha ampla rede de autoestradas intereuropeas con Alemaña, República Checa e Eslovenia. A maioría da poboación que profesa unha relixión declárase católica.

Durante a época da Roma Antiga a cidade foi chamada Vindobona, nome de orixe celta que significa cidade branca. Este nome celta procede, tal como os múltiples núcleos de poboación con nomes derivados de Viena, Viana, Veana etc. que hai distribuídos por toda Europa, da palabra beann (monte, outeiro ou pico). En varios dicionarios de linguas celtas pódese comprobar que a palabra beann en gaélico escocés significa pico ou cumio, en irlandés é tamén beann (en irlandés antigo é benn), en galés ban e en bretón ban e benny.

Os primeiros asentamentos humanos na actual Viena, de orixe celta, datan aproximadamente do ano 500 a.C.. Posteriormente, serían os xermanos e máis tarde os romanos, coa expansión do Imperio romano para o norte no século I a.C, os que se asentarían na zona. O río Danubio, xunto cos Alpes, serviron de fronteiras naturais entre o propia Imperio de Roma e os pobos bárbaros, servindo Viena (daquela chamada Vindobona) como punto de defensa do imperio. A cidade en si naceu como campamento do exército romano para controlar a Provincia de Pannonia, na que se asentaran diferentes unidades, de entre as cales destacou a Legio X Gemina, que permaneceu nela dende o ano 106 até o final do século IV, cando foi ocupada de novo polos xermanos na época de Graciano e de Teodosio I.

Coas invasións bárbaras foi ocupada polos ávaros e maxiares. No século IX Carlomagno conquista a cidade, bautizándoa co nome de Ostmark (a marca do leste). Durante a alta Idade Media Viena converteuse nun importante aliado do Vaticano e das Cruzadas (por exemplo Ricardo Corazón de León). No século XV converteuse na capital de Hungría e até as guerras napoleónicas foi capital do Sacro Imperio Romano Xermánico, ao ser o fogar da casa dos Habsburgo. En 1237 as murallas de Viena acadaron a extensión que conservarían até a súa desaparición en 1857.

Dende a caída de Constantinopla en mans otomás (1453) houbo un interese crecente do Imperio Turco por Viena, dado que era a clave para conquistar os demais países de Europa; interese que se fixo máis notable durante o período do sultán Suleiman o Magnífico. Mais os seus esforzos fracasaron e os austríacos saíron vitoriosos dos distintos sitios aos que someteron a cidade, o primeiro en 1529, a pesar de que inicialmente os defensores da cidade só recibiron o apoio pouco entusiasta dos seus veciños alemáns. O exército turco estaba mal equipado para un asedio e a súa tarefa foi obstaculizada pola neve e as inundacións. Suleimán retirouse no final de outubro e non puido renovar o asedio ao seu regreso en 1532, cando atopou os defensores apoiados por un grande exército baixo o mando do irmán de Fernando I, o emperador Carlos V.

Entre o primeiro e o segundo sitio turco, as instalacións defensivas foron reforzadas e modernizadas constantemente. Isto trouxo como consecuencia que se tivesen que ampliar repetidamente os espazos libres fronte aos bastións para utilizalos como campo de tiro. En 1529 estes espazos abarcaban 90 m que, a partir de 1683, foron ensanchados a 450 m. Até 1858 non se construíu ningún edificio nesta chaira.

O segundo sitio produciuse en 1683, na chamada Batalla de Viena, e marcou o comezo do declive do Imperio Otomán en Europa. Foi iniciado polo gran visir Kara Mustafa Pasha, que necesitaba desesperadamente un éxito militar para reforzar a súa posición inestable e tratou de logralo nunha campaña contra o emperador Leopoldo I. Os turcos avanzaron con forza e cercaron a cidade o 16 de xullo, pero a súa falta de artillaría de asedio permitiu a Leopoldo reunir un exército adicional formado por tropas austríacas, alemás e polacas, que derrotou ao exército turco nunha batalla librada diante dos muros da cidade o 12 de setembro, que tamén se coñece como Batalla de Kahlenberg.

Durante o século XVIII, os Habsburgo converteron á cidade na súa capital dende 1556 e a súa importancia viuse acrecentada coa súa expansión polo val do Danubio. Converteuse nun dos núcleos principais do barroco europeo grazas á construción de importantes obras arquitectónicas e creacións musicais. En 1800, antes das guerras napoleónicas, a cidade tiña 231.900 habitantes.

Desde o asedio de 1683, en que foron destruídas numerosas cidades pequenas que existían no exterior da muralla, no terreo ondulado situado fronte á cidade alzáronse numerosos palacios con xardíns. O punto de partida foron os planos do palacio real de Schönbrunn, elaborados por Johann Bernhard Fischer von Erlach. Arredor do 1720 había 200 residencias rurais. O príncipe Uxío de Savoia adquiriu en 1693 unha das maiores parcelas cos primeiros ingresos que lle chegaron. Alí, tras corenta anos de traballo, levantou o Palacio Belvedere cos seus espazosos xardíns.

Trala derrota austríaca por Napoleón Bonaparte en 1809 na batalla de Wagram, este último hospédase no palacio de Schönbrunn, en Viena (onde -ironías da historia- apenas uns anos atrás hospedáranse Lois XVI e María Antonieta, filla de María Tareixa e Francisco I, emperadores de Austria). Durante esta estancia, Francia e Austria aliáronse e Napoleón desposou a María Luísa, tamén filla dos emperadores de Austria.

Metternich, chanceler austríaco nesta época, cambiría a Austria ao bando antinapoleónico trala derrota francesa en Rusia. Despois da derrota definitiva de Napoleón, celebrouse o Congreso de Viena, unha conferencia internacional convocada co obxecto de restablecer as fronteiras de Europa. A reunión levouse a cabo do 1 de outubro de 1814 ao 9 de xuño de 1815, o que lle permite a Austria conservar gran parte dos seus territorios a pesar de se aliar con Napoleón, e a partir de entón, Viena, por medio do chanceler Metternich, converteríase no eixo da política da Europa continental durante os seguintes trinta anos.

Durante o século XIX, sobre todo na segunda metade, Viena iniciou un gran desenvolvemento demográfico, acompañado de reformas urbanísticas, que a converteron nunha gran cidade, multiplicando nun século a súa poboación por dez. En 1857, derrubáronse as murallas por decreto de Francisco Xosé I de Austria, abríndose unha nova avenida, a Ringstraße, onde se construíron importantes edificios, como a Ópera, a Universidade, o Concello, o Parlamento, a Bolsa e os museos de historia da arte e historia natural.

A derrota de Austria na guerra austríaco-prusiana en 1866 e a posterior anexión dos estados alemáns a Prusia converteron á unificada Alemaña nun perigo para Austria, polo que esta última tívose que aliar con Hungría no que se coñece como a "política de compensación ou Ausgleichpolitik. Así pois, en 1867, tralo Compromiso con Hungría, Viena converteuse na capital do Imperio Austrohúngaro e nun centro cultural, artístico, político, industrial e financeiro de primeira orde mundial. Con esta alianza, Austria prosegue sumando máis terreo, co que para fins do século XIX o imperio abarcaba os actuais países de Austria, Hungría, Eslovaquia, República Checa, Galitsia, Transilvania, Bucovina, Rutenia, Croacia, Bosnia e Hercegovina, Eslovenia e o Trentino-Tirol do Sur.

Viena acadou o seu máximo demográfico en 1916 con 2.239.000 habitantes, sendo a terceira cidade máis grande de Europa. Este é o período cultural máis glorioso da monarquía dos Habsburgo, con Francisco Xosé I rexendo o Imperio (período 1848-1916). Tamén é a época dos suntuosos valses vieneses (Wiener Walzer), a Ópera Nacional de Viena, os grandes carruaxes paseando pola Ringstraße e a Kärntner Straße, así como dos típicos cafés vieneses.

Da época destacan intelectuais, como Sigmund Freud no psicanálise e Otto Bauer no campo do pensamento político, principal expoñente do austromarxismo, ideas que calarían forte na sociedade vienesa, pois xa en 1895 o goberno municipal estaría en mans do partido socialcristiano, precursor do actual partido ÖVP (democristián). Tampouco hai que esquecer no plano artístico o movemento modernista, a Secesión de Viena (Secession), con Gustav Klimt como principal expoñente na pintura, Coloman Moser no grafismo e Joseph Maria Olbrich e Josef Hoffman na arquitectura. Contrario a estes destacaría así mesmo Adolf Loos co seu racionalismo arquitectónico. Con todo, a primeira guerra mundial e a posterior derrota austrohúngara truncarían gran parte dese esplendor.

Tras o asasinato do arquiduque herdeiro Francisco Fernando e a súa esposa, Sofía Chotek, en Saraxevo, polo terrorista serbo-bosníaco Gavrilo Princip, e ante a abafadora evidencia da participación dos servizos de intelixencia serbios no complot, a monarquía dual declara a guerra a Serbia, coa que se alían Alemaña e Turquía e que, ante a oposición de Francia, Inglaterra e Rusia, devén na primeira guerra mundial. En outubro de 1918, derrotada Austria-Hungría e os seus aliados, estala a revolución en Viena que pide a disolución da monarquía e a independencia austríaca; sería o fin da monarquía dos Habsburgo, que gobernaba o país desde 1278.

Viena converteuse, despois do Tratado de Saint-Germain, na capital da pequena República de Austria, reducida ao seu tamaño actual, sufrindo un importante retroceso demográfico, económico e político. Non obstante, a actividade intelectual continuou co Círculo de Viena ( der Wiener Kreis ) neste momento, considerado por moitos como o grupo de intelectuais máis influente do século XX en Europa, entre os que destacan Moritz Schlick e Ludwig Wittgenstein na filosofía positivista lóxica (Logischer Empirismus).

Durante o período republicano democrático, é dicir, dende 1918 ata a ditadura de Engelbert Dollfuss en 1934, o Partido Laborista Social Democrático (Sozialdemokratische Arbeiterpartei en alemán) obtivo a maioría absoluta en todas as eleccións celebradas para o goberno local, polo que a cidade pasou a chamarse Viena Vermella. A política socialdemócrata daqueles anos caracterizouse por un extenso programa de vivenda social e por un forte apoio á educación e á saúde públicas, como defendía a corrente austromarxista. A Viena Vermella finalizou en 1934 como consecuencia da Guerra Civil austríaca e da vitoria do Fronte Patriótico. O seu último alcalde foi Karl Seitz.

A importancia cultural vienesa manterase ata 1938, ano no que o país foi invadido e posteriormente anexionado pola Alemaña nazi. Esta anexión, coñecida como Anschluss, estaba prohibida nos tratados de paz e foi a primeira das expansións destinadas a unificar a todos os falantes de alemán nun só Estado, baixo un único liderado ("ein Reich , en Volk, en Führer"). Na cidade, que se converteu na capital da provincia de Ostmark, pronunciou Hitler, o 14 de marzo de 1938, o seu primeiro gran discurso ós vieneses dende o balcón central do Palacio Hofburg, discurso que é considerado un dos máis emotivos do ditador e de maior aclamación pola súa masiva audiencia debido á euforia que a anexión de Austria ó Terceiro Imperio Xermano (Dritte Reich) causou en parte da poboación. Para lexitimar a invasión, celebrouse un referendo o 10 de abril, que foi favorable ó Anschluss cun 99,73%, aínda que carecía de garantías democráticas.

Durante a Segunda guerra mundial, Viena sufriu os bombardeos aéreos americanos indiscriminados que destruíron boa parte do patrimonio histórico (a catedral gótica de San Esteban, o palacio de Hofburg, a ópera de Viena e as pontes do Danubio, entre outros), o cal foi reconstruído despois da guerra. En maio de 1945 Viena foi tomada polo Exército Soviético, que xunto con franceses, estadounidenses e ingleses, ocuparíana durante os seguintes dez anos baixo un sistema de ocupación cuadripartita na cidade, semellante ó de Berlín.

Tralos esforzos de Leopold Figl e Julius Raab e a posterior firma do Acordo de Moscova, Austria recupera a independencia o 15 de maio de 1955, e Viena volve a ser a capital da República de Austria. A partir de entón e grazas ao seu compromiso coa neutralidade, Austria converteuse na sede de organizacións internacionais como a OPEP, a ONUDI, a IAEA e a IIASA, entre outras, o que fai de Viena a terceira capital da ONU, despois de Nova York e Xenebra, polo que hoxe en día pode verse como unha gran comunidade internacional, particularmente no cuarto distrito de Viena (Wieden) derivado dos seus corpos diplomático. Dende 1995 forma parte da Unión Europea e dos países de Schengen. A partir do 2002, saíu da circulación o xilin austríaco e entrou en vigor o euro como a moeda de curso legal en Austria.

Viena é a capital de Austria, está situada no centro de Europa e no nordés de Austria. Queda a 40 quilómetros da fronteira con Eslovaquia, a só 60 quilómetros de Hungría e a 90 quilómetros da República Checa. A cidade ten unha superficie total de 414,65 km², polo que é a cidade maior de Austria por superficie. Viena sitúase a ambos os dous lados do río Danubio, que cruza a cidade desde o noroeste para o sueste.

A cordilleira dos Alpes comeza na cidade no que se chama Alpes Orientais. A área inclúe os Bosques de Viena, que é moi popular entre os habitantes da cidade e é unha zona paisaxística protexida dos Alpes Orientais. Na cidade o punto máis baixo é Lobau, con 151 metros sobre o nivel medio do mar, e o punto máis alto é Hermannskogel con 542 metros. A altitude media é duns 170 metros.

Viena, segundo a clasificación de Köppen, áchase nunha zona de transición entre o clima tépedo húmido e o clima húmido continental. A temperatura media anual é de 11,4 °C, rexistrándose mínimas de -17 °C e máximas de 37 °C. As precipitacións son de 548 mm, sen meses secos.

Os invernos son moi fríos, con temperaturas medias ó redor dos 0 °C e frecuentes xeadas e nevadas, con marcas de -17.6 °C. Os veráns son suaves e húmidos e as temperaturas, aínda que non adoitan ser moi cálidas, poden superar os 35 °C por veces. O outono e a primavera son moi variables en canto a temperaturas, sendo polo xeral os outonos bastante máis fríos (xa en novembro son posibles nevadas), e con precipitacións relativamente abundantes.^[4]

A poboación de Viena, no primeiro trimestre de 2015,^[6] era de 1 797 337 persoas, das que, aproximadamente, o 80 % son austríacos e o 20 % restante doutros países. O grupo máis numeroso de inmigrantes constitúeno os serbios, tanto de Serbia como de Bosnia e Hercegovina (incluíndo entre eles os montenegrinos), seguidos polos turcos, os alemáns, os polacos, os romaneses e os cidadáns de países que formaron parte do Imperio Austrohúngaro (bosníacos, croatas, húngaros, checos).^[7] A poboación vienesa aumentou dende 1988, sobre todo nos últimos anos, como consecuencia da inmigración. A área metropolitana, que se estende por terras da Baixa Austria, conta cunha poboación de preto de 2 500 000 habitantes.

A cidade, de fundación romana, cobrou importancia co asentamento dos Habsburgo ó converterse na capital do seu imperio. Durante a Idade Media e os séculos XVI e XVII, a poboación aumentou lentamente debido ás epidemias e os asedios. O XVIII foi un período máis tranquilo e en 1790 xa alcanzou os 200 000 habitantes. O XIX supuxo para a cidade un crecemento demográfico sen precedentes, acorde á posición que o seu estado alcanzaba en Europa. En 1850, con 551 300 habitantes, xa pasara a Moscova e San Petersburgo, e a mediados da década de 1870 xa superaba o millón de habitantes.

En 1910, a capital austrohúngara era a terceira cidade de Europa, tras París e Londres, e lixeiramente por riba de Berlín e San Petersburgo, contando con 2 083 630 habitantes, que se estima eran 2 239 000 en 1916, durante a Primeira guerra mundial, cando chegou ó seu máximo demográfico histórico. A separación de Austria-Hungría supuxo un revés demográfico e a poboación foi sufrindo altibaixos dende entón pero cunha marcada liña descendente, situándose sempre por baixo dos 2 000 000 e achándose sen variacións significativas dende 1951. Nos últimos anos houbo unha repunta demográfica favorecida pola integración dos países de Europa do Leste na Unión Europea.

En canto á relixión, de acordo co censo de 2001 o 49.2 % da poboación é católica, o 25.6 % ateos, o 7.8 % musulmáns, o 6.0 % ortodoxos, o 4.7 % protestantes e o resto das confesións non alcanza o 1 %.

En 2001, a Unesco declarou o «Centro histórico de Viena» como un lugar Patrimonio da Humanidade, destacando en primeiro lugar que as súas calidades arquitectónicas e urbanas representan un testemuño sobresaínte dun continuo intercambio de valores ao longo do II milenio.^[8] Ademais, a súa herdanza arquitectónica e urbana ilustra moi ben tres períodos chave do desenvolvemento político e cultural de Europa: a Idade Media, o período barroco e o Gründerzeit. Finalmente, dende o século XVI Viena foi universalmente recoñecida como a «capital musical de Europa». Gran parte deste legado transmítese nos monumentos desta cidade, que se atopan a continuación ordenados alfabeticamente polas súas denominacións alemás, xa que en Viena non son coñecidos baixo os seus nomes traducidos. A tradución para o galego está entre parénteses.

• Akademie der bildenden Künste (Academia de Belas Artes)
• Albertina, unha das máis extensas coleccións de impresións e debuxos
• Burgtheater (teatro imperial da corte)
• Heuriger, tabernas típicas vienesas para degustar bos viños, carnes frías ou embutidos da rexión que se atopan nos distritos vieneses de Döbling, Favoriten ou Floridsdorf, no estado de Burgenland ou no Weinviertel (parte de Baixa Austria),
• Hundertwasserhaus, que mostra a arquitectura vangardista do arquitecto austríaco Friedensreich Hundertwasser
• Kaffeehäuser, os cafés vieneses
• Kahlenberg, un monte no Wienerwald (Bosque de Viena), cun miradoiro do río Danubio ao seu paso por Viena
• Karlskirche (Igrexa de San Carlos Borromeo), obra mestra da arquitectura barroca
• Augustinerkirche (Igrexa dos Agostiños), igrexa gótica cuxa cripta (Herzgruft) conserva os corazóns dos Habsburgo
• Kaisergruft (Cripta imperial), mausoleo da familia Habsburgo
• Kärntner Straße e Graven, as rúas coas tendas de moda das marcas máis prestixiosas e caras; tamén se atopan agradables cafés, como o café do Hotel Sacher, orixe da Sachertorte
• Kunsthistorisches Museum (Museo de Historia da arte), un dos máis ricos do mundo
• Museum Liechtenstein (Museo Liechtenstein), aberto pola familia gobernante do devandito principado. Alberga importantes obras de Rembrandt, Rubens e Van Dyck
• Museum für angewandte Kunst (Museo de Artes Aplicadas), é un instituto museo histórico e prestixioso situado na famosa Ringstrasse
• Museum für Völkerkunde (Museo de Etnoloxía), que alberga o Penacho de Moctezuma, reclamado polo goberno de México
• Museumsquartier (Barrio museístico) con tres museos de arte moderna con cadros de Gustav Klimt e Oskar Kokoschka
• Naturhistorisches Museum (Museo de Historia Natural)
• Palacio Belvedere, un palacio de estilo barroco
• Palacio de Schönbrunn (literalmente, "Schönbrunn" en alemán significa "Bela fonte")
• Palacio Imperial de Hofburg ("Hofburg", "Palacio da Corte")
• Palacio Schwarzenberg, un palacio barroco, sede da Casa de Schwarzenberg
• Parlamento de Austria
• Wurstelprater, un parque de atraccións co "Riesenrad" (nora xigante)
• Rathaus (Concello)
• Sezession (Secesión)
• Spanische Hofreitschule (Escola española de equitación)
• Staatsoper (Ópera Estatal)
• Stephanskirche (ou Stephansdom) (Catedral de San Esteban de Viena) no Stephansplatz (Praza de San Esteban)
• Votivkirche (Igrexa Votiva), que alberga o altar da Virxe de Guadalupe máis grande fóra de México.

• 
  Ópera Estatal de Viena.
• 
  Palacio Belvedere.
• 
  Catedral de San Esteban.
• 
  Museo de Historia da Arte.
• 
  Palacio de Schönbrunn.
• 
  Museo Albertina.
• 
  Karlskirche, fachada principal.
• 
  Burgtheater.
• 
  Centro Internacional de Viena.
• 
  Palacio Imperial de Hofburg, residencia da familia imperial austrohúngara.
• 
  Concello.
• 
  Palacio de Hofburg.
• 
  Pabillón da Secesión.
• 
  Porta do Palacio de Belvedere.

• Donauinsel
• Universidade de Viena
• Universidade de Economía e Empresa de Viena
• Museo da Historia da Arte de Viena

• Páxina oficial de Viena (en alemán)