LIMSwiki
| Torthorwald | |
 | |
| |
| Suidheachadh | |
| Dùthaich |  Alba
|
| Ceàrn | Dùn Phris is Gall-Ghaidhealaibh |
| Co-chomharran | 55° 05′ 22″ Tuath 03° 30′ 53″ Iar |
| Feartan fiosaigeach | |
| Àireamh fòn | 01387 |
| Duilleag oifigeil | Duilleag a' Bhaile |
‘S e baile beag dùthchasail shuas air leathad Chnuic Carthat[1] os cionn Dhùn Phrìs, air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th’ ann an Torthorwald (Tirthorrald o shean).[2] Tha e suidhichte aig 80m os cionn ìre na mara,[3] ann an cridhe Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Dhùn Phrìs ro 1975), eadar an loch Mhabain agus Dùn Phrìs, ri taobh an Uillt Pierbanks.[4] Tha e 244km air falbh bho Obar Dheathain, 95km bho Ghlaschu, 19km bho Inbhir Anainn agus 98km bho Dhùn Èideann, prìomh-bhaile na dùthcha. [5] 'S e Beurla agus Beurla Ghallda th' ann an dà chànan aig a’ mhòr-chuid dhe na daoine ann an Torthorwald. Tha Eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air àiteachas agus dreuchdan ann an Dùn Phrìs. A bharrachd air sin, tha taigh-òsta.[6] Taobh fhoghlaim, dhùnadh a' bhun-sgoil ann an 2010 agus le sin feumar a dhol dhan sgoil ann an Dùn Phrìs.
Freumhan an Ainm
A rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd, tha a h-uile coltas ann gu bheil an t-ainm a' ciallachadh Tùr Thor sa Choille, bhon sheann Bheurla Torr (Tùr) agus Weald (Coille),[7] ged a tha seann dòigh sgrìobhaidh an ainm a' cur freumhan Gàidhlig nar cinn, is le sin 's dòcha gur e Tìr/Tòrr agus ainm pearsanta a bhiodh ann.[8] Tha an eileamaid weald gu math cumanta san sgìre: Tinwald, Mousewald, Torthorwald. 'S ann gu math pailt 's a tha ainmean-àite Lochlannach ann an iar-dheis na h-Alba,[9] gu h-àraidh nas fhaisge air a' Mhuir agus tha iad uile-làthaireach san sgìre eadar Inbhir Anainn agus Greatna.
Eachdraidh
Thogadh daingneach an seo san 12mh Linn[10] ann an stoidhle motte nuair a bha làmh an uachdair aig an teaghlach de Torthorwald. Dh'ath-leasachadh sin gu Caisteal aig deireadh an 14mh Linne ri linn na Chille Phàdraig. Leasaich William de Carleil e san 15mh Linn, leis gun d'fhuair e seilbh air a' bhaile nuair a phòs e tè dhe na Cille Phàdraig, ann an 1418. Bha duine a' fuireach ann gu ruige 1715 ach tha e na thobhta a-nis.
Tha eaglais air a bhith ann fad na linntean, ged an do deach an eaglais a chithear nar làithean a thogail ann an 1782.[11] 'S ann le Òrdugh na Trianaid (Laideann: Ordo Sanctissimae Trinitatis Redemptionis Captivorum) a bha an eaglais o shean.[12] B' e David Wallace Reader a' chiad mhinistear an dèidh An Ath-Leasachaidh ann an 1567. S'ann à Afraga a Deas a tha am ministear an latha an diugh, air a bheil Louis Christiaan Bezuidenhout (Johannesburg, 1954).[13] Dh'aontadh Torthorwald, Cille Mhìcheil agus Tinwald ann ann aon parraist ann ann 1981.
Fhuair am baile a chuid chòirichean mar Borgh a' Bharain (Beurla Ghallda: Burgh of Barony) ann an 1473, agus le sin b' urrainn dhan thighearna margadh a chumail agus ceartas a chur an gnìomh. A thuilleadh air sin, tha an taigh-tughaidh mu dheireadh na sgìre suidhichte ann an Torthorwald.[14] Chaidh e a thogail san 18mh Linn ann an stoidhle cruck, le fiodh agus ùir. A-rèir carragh-chuimhne san eaglais, fhuair 20 duine à Torthorwald bàs sa Chogadh Mòr[15] agus còignear eile san Dàrna Cogadh.
Iomraidhean
- ↑ Scottish
- ↑ Kirkmichael, Tinwald and Torthorwald church
- ↑ Falling Rain
- ↑ Explore
- ↑ Distance Calculator
- ↑ Manor Hotel
- ↑ Old English Translator
- ↑ The New Statistical Account of Scotland, Volume 2, William Blackwood, Dùn Èideann 1834
- ↑ Ordanance Survey
- ↑ Canmore
- ↑ Canmore
- ↑ Kirkmichael, Tinwald and Torthorwald church
- ↑ Sabinet
- ↑ Cruck Cottage
- ↑ Scottish War Memorials Project
Achadh na h-Eaglaise • Ae • Amisfield • Applegarthtown • Auldgirth • Bankend • Bàrr na Dris • Beattock • Bentpath • Canonbaidh • Cathair • Cathair Ruairidh • Chapelknowe • Cille Chonaill • Cille Bhrìghde • Cill Osbairn • Cille Phàdraig nam Fleamach • An Clachan • Clarencefield • Collin • Comar na Drise • Cuingealach • Dalswinton • Daltan • Doire Chonaill • Dòrnach • Drochaid Charrainn • Drochaid a' Mhuilinn • Drochaid Mhic Iain • Dubhras na Doire • Dùn Choll • Dùn Phris • Dùn Sgoir • Eaglais Fheichin • Eastriggs • Eskdalemuir • Gleann Chapall • Greatna • Hightae • Hoddom • Inbhir Anainn • Kettleholm • Kirtlebridge • Langaim • Loch Mhabain • Logarbaidh • Am Magh Fada • Middlebie • Mouswald • Parkgate • Penpont • Powfoot • Ruadhail • Templand • Torthorwald • Tynron • Wamphray • Waterbeck
