LIMSwiki

Zezen Eseri
(1885) Irudi gehiago
tribu-buruzagi
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Jumping Badger, Ȟoká Psíče
Jaiotza	Grand River (en) , 1831
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Talde etnikoa	Lakota Ameriketako Estatu Batuetako amerindiarra
Lehen hizkuntza	dakota
Heriotza	Dakotako Lurraldea, 1890eko abenduaren 15a (58/59 urte)
Hobiratze lekua	Sitting Bull Monument (en)
Heriotza modua	: bala zauria
Familia
Ezkontidea(k)	Light Hair (en) Seen-by-her-Nation (en) Snow-on-Her (en) Four-Robes-Woman (en) Scarlet Woman (en)
Seme-alabak	ikusi Crow Foot (en) son of Sitting Bull (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa dakota Lakota (en)
Jarduerak
Jarduerak	tribu-buruzagia eta medikuntza gizona
Parte-hartzailea Little Big Horngo gudua
Enplegatzailea(k)	Buffalo Bill's Wild West Show (en)
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Great Sioux War of 1876 (en)

Tȟatȟáŋka Íyotake (lakota ortografia estandarrean), ezagunagoa Zezen Eseri^[1] goitizenaz (c. 1831 - 1890eko abenduaren 15a) siux buruzagia eta gizon sakratua izan zen, hunkpapa lakota etniakoa. Zezen Eserik, siux eta txeiene etnietako 3.500 gudari Zalditeriako 7. Erregimentuaren aurka gidatuta, estatubatuarrak garaitu zituen, 1876an. Estatu Batuetako armadak jazarria, Zezen Eserik Kanadara eraman zituen bere gizonak, 1881. urte arte. Urte hartan Estatu Batuen menpeko lurretara itzuli ziren, errenditzeko eta hala gatazka amaitzeko. Zezen Eseri preso hartu zuten, baina geroago amnistiatua izan zen. Hurrengo urteetan, Zezen Eserik Buffalo Billen ikuskizunean parte hartu zuen.^[2]

Zahartzaroan, gizon zuriak indioen lurretatik kanporatuko omen zituzten dantza mistikoen erlijio mugimenduak erakarri zuen Tȟatȟáŋka Íyotake. Estatu Batuetako gobernuak hori mehatxutzat hartu zuen, eta Tȟatȟáŋka Íyotake atxilotzeko agindua eman zuen. Sortu zen zalapartan, Zezen Eseri eta haren semea hil zituzten.

Gizon zuriak jarri zion Sitting Bull (Zezen Eseri) izena; berez, lakota hizkuntzan, Tȟatȟáŋka Íyotake izenak «zezenak eserarazten dituena» esan nahi baitu.

Gaur egun gogoratua da gizon zuriaren aurkako borrokan suhar jardun zuelako, indiarrak erreserbetan sartzearen kontra. Aipatzekoak dira Pahá Sápa (Black Hills; euskaraz Muino Beltzak) muino sakratuak Estatu Batuetako gobernuko gizon urre-nahien eskuetatik babesteko egin zituen ahaleginak eta guduak.^[3] 1876an Little Big Horngo guduan Custer jeneralari irabazi bazion ere,^[4] azkenik Pahá Sápa muinoak gobernuak bereganatu zituen.

Tȟatȟáŋka Íyotakek erbestera jo zuen orduan, Kanadara. Indiarrei gelditzen zitzaien lurra urria zen, eta balio handirik gabea, eta goseak hiltzen ari ziren. 1881. urtean erbestetik itzuli zen.^[5] Mugan, ordea, bahitu eta preso eraman zuten. Tȟatȟáŋka Íyotake geratzen zen buruzagi nagusia zen, eta azkenean askatu zuten.

1889. urtearen inguruan erlijio mugimendu berri bat zabaldu zen siuxen artean: Espirituen dantza. Erlijio horrek iragartzen zuen siuxak salbatuko zituen mesias baten etorrera, eta gizon zurien desagertzea.^[6] Dantza modu hori zabaldu egin zen, eta kezkagarria bihurtu zitzaion gobernuari dantza horren inguruan sortu zen mistika. Kontu horrek gauza onik ez zekarrela eta, zerbait egitera deliberatu ziren. 1890. urteko abenduan, William F. Drum teniente koronelak, Fort Yatesko osteen buruak, Miles jeneralaren agindua jaso zuen: Tȟatȟáŋka Íyotake bahitu beharra zegoen. Abenduaren 15ean, buruzagia bahitzera joan, eta borroka hartan hil zen Tȟatȟáŋka Íyotake.^[7]