LIMSwiki

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Al Mèsic (México in spagnōl), ufisialmènt Stat Unî Mesicàṅ, l'è na demucrasìa rapreśentatìva ch'la mét insém 31 Stat e 'n distrét federàł e ch'la s cata in dla part più a sud dl'Amèrica Setentriunàla.

Al ciàpa 'l sò nóm da la paròla Mēxihco [me:ʃiʔko] druàda da 'l pòpul di Aztéc, ch'l è viśû lè da 'l XIV sécul a 'l XVI sécul, par batśàr la sò capitàl ch'adès 'l è Sità dal Mèsic, al sèntar più impurtànt dal paéś c'n i sò òt migliòṅ e òt 'd abitànt. Atri sità ch'i pàs'n al migliòṅ e mèś ad cristiàṅ i èṅ anc Guadalajara, Monterrey, Puebla, Toluca, Tijuana, León.

Al Mèsic al cunfìna a nòrd c'n i Stat Unî, ch'i gh'aṅ purtâ via la Califòrgna, al Mèsic Nóṿ, 'l Ariśòna, al Nevàda, al Utah e bòna part dal Culuràdo e dal Wyoming cun la guèra mesicàna-statunitéśa dal 1846/1848 dòp ch'al Tèxas al s 'n éra bèla andâ par sò cònt prima, a èst c'n al gōlf dal Mèsic e c'n al mâr Caràibic, a sud-èst c'n al Belìże e c'n al Guatemàla e a òvest cun 'l ucéan Pasìfic.

Al gh'à na superfìsi ad 1.972.550 km² (al 14śum stat più grand a 'l mónd) e na pupulasiòṅ ad 117.409.830. La sò léngua ufisiàla l'è 'l spagnôl, ma 'l gh'à anc ssant'òt léngui natìvi, e 'l sò presidènt, da 'l 2018, 'l è Andrés Manuel López Obrador.

La sò munéda 'l è 'l péśo mesicàṅ e la fèsta nasiunàla la gh'è 'l 16 ad Setémbar p'r arcurdàr al prēt Miguel Hidalgo y Costilla ch'in cal dè lè dal 1810 al s éra arvultâ cóntar la duminasiòṅ spagnōla.

Al Mèsic al ciàpa dimóndi da 'l petròli e da l'indùstria dal màchini esénd al secónd prudutōr dal nòrd-amerìca dòp i Stat Unî. Anc al turìśum al và fòrt chè par via dal sò spiàgi famóśi, cuma qvéli 'd Cancún o 'd Acapûlc, e di pòst in du a gh'è dal ruìni dal vèci siviltà cuma qvéla di Maya.

Dòp l'elesiòn ad Donald Trump cuma presidènt di Stat Unî, ch'in dla sò campàgna eleturàla 'l iva dâ adòs a gl'imigrâ mesicàṅ minga regulàr dgénd ch'i ér'n in bòna part di criminài, di traficànt ad dròga e di stupradōr^[1], adès al tycoon al vōl tiràr sù un mur lung al cunfîṅ c'n al Mèsic faghénd-'g-al pagàr tut a lōr in na manéra o in cl'atra.