LIMSwiki

San Salvador
Alministración
País	El Salvador
Departamento (es)	Departamento de San Salvador (es)
Conceyu	San Salvador Centro (es)
Tipu d'entidá	gran ciudá
Cabezaleru/a del gobiernu	Mario Edgardo Durán Gavidia (Nuevas Ideas (es) )
Xeografía
Coordenaes	13°41′56″N 89°11′29″W / 13.699°N 89.1914°O / 13.699; -89.1914
San Salvador San Salvador (El Salvador)
Superficie	72.25 km²
Altitú	658 m
Demografía
Población	316 090 hab. (2007)
Porcentaxe	100% de San Salvador Centro (es)
Densidá	4374,95 hab/km²
Más información
Fundación	1r abril 1525
Estaya horaria	UTC−06:00
Llocalidaes hermaniaes	Taipéi, Caraques, Montreal, Ciudá de Méxicu, Madrid, Santu Domingu, Washington DC y Monterrey
sansalvador.gob.sv

San Salvador ye la capital de la República d'El Salvador y la cabecera del departamentu y conceyu homónimos.^[1] Como capital de la nación, alluga les sedes del Gobiernu y el Conseyu de Ministros d'El Salvador, Asamblea Llexislativa, Corte Suprema de Xusticia y demás instituciones y organismos del Estáu, según la residencia oficial del Presidente de la República. Ye la mayor ciudá del país dende'l puntu de vista económicu y demográficu, y asientu de les principales industries y empreses de servicios d'El Salvador.

La primer fundación de San Salvador tuvo llugar en 1525, se refundó en 1528, pero la so población taría asitiada nel so allugamientu actual hasta en 1545. Foi un importante centru comercial mientres la colonización española, por cuenta de la agricultura del añil, y convirtióse en sede de l'Alcaldía Mayor, Intendencia y la Provincia del territoriu que, na so mayor parte, güei conforma El Salvador. En San Salvador asocedieron dos alzamientos en contra de les autoridaes de la corona española a principios del sieglu XIX, y sostuvo la so autonomía mientres l'anexón al Primer Imperiu Mexicanu, al que s'amestó por curtiu tiempu pola fuercia. Col desenvolvimientu de l'agricultura del café, la ciudá tuvo un notable desenvolvimientu na so infraestructura a finales del sieglu XIX y principios del sieglu XX. Sicasí, por cuenta de que s'atopa nuna zona sísmica, sufrió l'azote de terremotos a lo llargo de la so historia.

San Salvador ye una de les primeres ciudaes de fundación española na Centroamérica histórica, la rexón que mientres la colonización hispánica d'América constituyó'l Reinu o Capitanía Xeneral de Guatemala. Tamién resulta ser la capital más antigua y duradera na rexón desusdicha, nel sentíu que dende'l so treslláu en 1545 al Valle de les Hamaques, permaneció ende dende esi añu hasta los nuesos díes, y, tamién, por cuenta de que desque la Monarquía Española designar como sede alministrativa de la provincia sansalvadoriana en 1540, asina permaneció hasta llegar a establecese como capital del Estáu salvadoreñu. Magar los terremotos, hinchentes y erupciones qu'esta población tuvo que soportar dende va sieglos, siempres foi reconstruyida nel so sitiu orixinal. Y, magar dellos intentos de treslláu n'árees menos sísmiques, San Salvador establecióse como la principal ciudá d'El Salvador.^[2]

La ciudá ye tamién la sede de l'Archidiócesis de San Salvador, según munches cañes protestantes del cristianismu, incluyendo evanxélicos. El Sistema de la Integración Centroamericana (SICA) tien la so sede en San Salvador. Nel ámbitu deportivu, allugó a los Xuegos Centroamericanos y del Caribe en 1935 y 2002, y los Xuegos Deportivos Centroamericanos en 1977 y 1994.

Con una población de 316 090 habitantes,^[3] esta ciudá ye la principal urbe del Área Metropolitana de San Salvador, una conurbación d'alredor de 1 775 000 habitantes pal añu 2015.^[4] Cabo señalar que, por ello, esta aglomeración urbana ye la segunda más grande de Centroamérica y la sesta en tola rexón d'América Central y el Caribe.^[4]

En 1457, el papa Calixto III instituyó la festividá católica del Santísimo Salvador cada 6 d'agostu, n'aición de gracies pola victoria de los exércitos cristianos sobre les fuercies de Mehmed II en 1456 mientres el sitiu de Belgráu. D'esta manera, munches poblaciones y llugares fueron designaes col nome de San Salvador y delles ilesies puestes so la advocación del Divín Salvador del Mundu. Foi asina que Cristóbal Colón bautizó a la isla de Guanahaní con tal denominación. Pela so parte, Pedro de Alvarado, al entamar una segunda espedición sobre'l territoriu de Cuscatlán, ordenó al so hermanu Gonzalo de Alvarado que-y diera'l nome de San Salvador a la villa qu'ellí se fundara, daqué qu'asocedió, probablemente, el 1 d'abril de 1525.^[5][6]

Dempués de les victories sobre les huestes pipiles nes batalles d'Acajutla y Tacuzcalco, el conquistador Pedro de Alvarado intentó someter a los nativos de la capital del Señoríu de Cuzcatlán al so apuerto'l 18 de xunu de 1524. Los cuscatlecos, sicasí, fuxeron a los montes vecinos y l'estremeñu tuvo que replegase escontra la zona de l'actual Guatemala. La primer villa de San Salvador fundar a menos d'un añu d'esta espedición, por una misión non documentada al mandu de Gonzalo de Alvarado.^[7]La primer mención qu'esiste alrodiu de esti asentamientu ye una carta del mesmu Pedro de Alvarado en Guatemala el 6 de mayu de 1525 faciendo notar que nun se podía celebrar un cabildru pola ausencia de Diego de Holguín quien partiera a tomar el puestu d'Alcalde ordinariu de la villa de San Salvador.^[8]

Por cuenta de les frecuentes rebeliones nel sitiu per parte de los nativos, establecióse una nueva villa nel llugar conocíu anguaño como Ciudá Vieya, al sur de l'actual llocalidá de Suchitoto (1 d'abril de 1528). El so trazáu orixinal tardó quince díes y aportó a poblada por un númberu de 50 a 60 viviendes,^[9] teniendo por alcaldes a Antonio de Salazar y Juan d'Aguilar.^[10]

Dempués de la pacificación de la rexón, la pequeña llocalidá foi abandonada adulces y el nuevu asentamientu allugóse, l'añu de 1545, nel valle de Zalcoatitán renombráu como “Valle de les Hamaques”. Envalórase que tal acampamiento tuvo na llamada cuesta del Palo Verde, y que foi conocida como “la Aldea”. Al norte d'esi allugamientu empezar a trazar la Plaza Mayor, onde s'alluga anguaño la Plaza Libertad; al Este, alzóse la Ilesia consagrada al Santísimo Salvador del Mundu. El 27 de setiembre de 1546, por aciu trámites de los procuradores Alonso de Oliveros y Hernán Méndez de Sotomayor, y por pidimientu del Secretariu de la Real Corona Juan de Samano ante l'infante don Felipe pola ausencia del emperador Carlos V d'Alemaña y I d'España, alzóse la villa a la categoría de ciudá por Real Provisión.

Mientres la dómina colonial yera la ciudá más importante de l'Alcaldía Mayor de San Salvador, de la mesma parte del Reinu de Guatemala. Nel sieglu XVII, l'actividá principal d'esta rexón foi'l añil, pa la so esportación a Europa. Na segunda metá del sieglu XVIII, por cuenta de les Reformes borbóniques, que teníen como oxetivu ameyorar el cobru d'impuestos y crear monopolios estatales, creóse la Intendencia de San Salvador en 1785; la mesma ciudá foi cabecera del so partíu.

San Salvador tuvo un destacáu rol nos años previos a la independencia de Centroamérica. Foi ellí onde se dio la primer rebelión en 1811 en contra de les autoridaes de la Capitanía, y una más en 1814, dambes ensin ésitu, movimientu lideráu pol sacerdote José Matías Delgado y Manuel José Arce Fagoaga quien siguieron hasta la independencia d'España en 1821. Cola declaración del Plan d'Iguala por Agustín de Iturbide, les entós provincies de la Capitanía declararon la so emancipación el 15 de setiembre de 1821. Les noticies d'esti sucesu llegaron a San Salvador el 21 de setiembre.

A partir d'entós les antigües intendencies fueron gobernaes independientemente. De fechu en San Salvador rexía un Xefe Políticu. Pero, a última hora, toes taben entá so la direición d'una Xunta Provisional Consultiva con sede en Guatemala. Meses dempués llegó dende Méxicu una invitación de Iturbide por que les provincies xunir al nuevu Imperiu. La Xunta decidió la so anexón el 5 de xineru de 1822; solo dos conceyos, de los 170 que conformaben la rexón, negáronse: San Salvador y San Vicente.^[12]Nos siguientes dos años la ciudá enfrentó dos invasiones dende Guatemala, que les fuercies defensores pudieron repeler. Sicasí, en febreru de 1823, Vicente Filísola asedió a la ciudá y ocupar; la so estadía acabó debíu al retiru del poder de Iturbide.

Cola nacencia de la República Federal de Centroamérica en 1824, la ciudá viose envolubrada nos aturbolinaos años qu'enfrentaron a lliberales y conservadores. Pa dixebrase de la influencia de poder qu'exercía la ciudá de Guatemala, el Congresu Federal decidió treslladar la capital de la federación a San Salvador en xunu de 1834, y creó ellí un Distritu Federal el 20 d'abril de 1835.^[13] La situación caótica de la rexón creó un estáu de probeza xeneral. Tal condición provocó, amás, una epidemia de cólera en 1836.

La economía del país camudó gradualmente na segunda metá del sieglu XIX, pos el añil foi sustituyíu pol cultivu de café como principal productu d'esportación. La ciudá tuvo un cambéu nos sos edificios principales, que los sos diseños tuvieron influencies europees. Pal casu, mientres l'alministración del Xeneral Gerardo Barrios foi construyíu un Palaciu Nacional con carauterístiques Neoclásiques;^[14]lo mesmo que la Universidá d'El Salvador, en 1870, con notables influencies franceses. Per otru llau, un fechu destacáu foi la llegada del telégrafu en 1879. Un viaxeru d'apellíu Sherzer describió a la población nesos años:

Ente toles ciudaes que visité en Centroamérica, cola única esceición de Guatemala, (San Salvador) ye la más llimpia y con apariencia más placentera^[15]

Un diplomáticu estauxunidense, pela so parte, nun llibru llamáu “Notes sobre Centroamérica” envaloraba la población d'esta llocalidá en 25.000 persones en 1852.^[16]Con too y con eso, cualquier meyora na infraestructura tenía como problema los habituales terremotos qu'afararon la rexón. Por casu, el terremotu del 16 d'abril de 1854 causó tanta destrucción na capital, que les autoridaes treslladar a Cojutepeque por cuatro años; y Santa Tecla surdió pa faer d'ella una potencial capital. Pero en 1858 les autoridaes tornaron a San Salvador y por decretu llexislativu del 27 de xineru de 1859 declaróse que l'antigua ciudá de San Salvador volvía ser la capital del país.^[17]Hubo otros acontecimientos d'esti tipu en 1873 y 1880.

A entamos del sieglu XX, la capital, como'l país polo xeneral, desenvolver en función de los ingresos xeneraos pola esportación del café. Como espresión d'esa prosperidá fueron empecipiaes diverses estructures reconocíes na urbe, tales como'l Parque Dueñes, dempués conocíu como Plaza Llibertá (1900); el Teatru Nacional de San Salvador; la ex Casa Presidencial (1911) y l'Hospital Rosales (inauguráu en 1902). Toes construyíes n'ares de faer la llocalidá más cosmopolita. Sicasí, nuevamente los desastres naturales estrozaron munchos edificios d'esos años colos terremotos de 1917 y 1919; y un hinchente en 1922.

Por ser la sede del gobiernu, en San Salvador asocedieron importantes acontecimientos políticos a lo llargo del sieglu. Xusto nos primeros años asocedió'l magnicidiu de Manuel Enrique Araujo el 4 de febreru de 1913 na Plaza Barrios. Años más tarde aportaría al poder Maximiliano Hernández Martínez al traviés d'un golpe d'estáu en 1931, metanes la crisis económica que resultó na cayida de los precios del café mientres los años de la Gran Depresión. A partir d'entós empecipiaría una dómina de baturiciu políticu col predominiu del estamentu militar. Na década de los años 1970, col aumentu de la violencia política, San Salvador foi l'escenariu de numberoses protestes populares de diverses organizaciones opositores al réxime; la mayor d'elles, rexistrada na historia del país, asocedió'l 22 de xineru de 1980.^[18]

Col advenimiento de la guerra civil, a pesar de nun ser teatru d'operaciones militares, la situación nes cais de la capital yera d'aprovecimientu. Desapaiciones forzaes, bombes y paros de tresporte públicu yeren habituales. Nesos años, un acontecimientu n'especial afaró l'área metropolitana: el terremotu de 1986, que, amás de cobrase alredor de 1.500 vides, destruyó munchos de los edificios del "Centru Históricu". Otru de los momentos más críticos asocedió cola denomada "ofensiva final" del 11 de payares de 1989. La firma de los Alcuerdos de Paz de Chapultepec, el 16 de xineru de 1992, terminó cola guerra civil. Nesos díes, nel centru históricu desenvolviéronse diverses muestres d'allegría, especialmente'l 1 de febreru col cese oficial de les aiciones militares. A pesar d'esti llogru históricu que punxo fin a la violencia política, nuevos retos apaecieron cola progresión de la violencia delincuencial.

Na década de los años 1990 hubo una puxanza económica cola implantación d'un modelu neolliberal nel país. La ciudá foi más activa económicamente cola llegada de franquicies internacionales, la creación de nuevos pasos vehiculares a desnivel, nuevos centros comerciales, y zones d'esparcimientu. Na primer década del sieglu XXI, el Gobiernu construyó nueves carreteres nes contornes del conceyu pa descongestionar el pasu pela ciudá. Per otru llau, el desemplegu nos últimos años provocó más problemes sociales, ente ellos l'aumentu del comerciu informal.

San Salvador ta allugáu na zona central del país. La so elevación atopar ente 600 y 1000 metros sobre'l nivel del mar. Anque la mesma ciudá atopar a 650 msnm.^[19]Llenda al norte colos conceyos de Nejapa, Mexicanos, Cuscatancingo, y Ciudad Delgado, al este con Soyapango y San Marcos, al sur con Panchimalco y tamién con San Marcos, y al oeste con Antiguu Cuscatlán y Santa Tecla.

La xeografía de la capital salvadoriana ta apoderada por dos grandes prominencies orográfiques, que faen inconfundible'l paisaxe de la capital, yá que dende cualquier puntu de la ciudá estes pueden reparase: el Volcán de San Salvador y el Cerro San Xacintu. El primeru componer de dos grandes formaciones: El Picacho, con un altor de 1959.97 msnm; y la otra, El Boquerón, la formación más voluptuosa, de 1839.39 msnm, que tien un enorme cráter de 1.5 km de diámetru. Esti volcán ye representativu de la ciudá, al puntu que básicamente forma la so skyline (horizonte), palideciendo a cualesquier otra estructura construyida por mano humana na urbe, quiciabes a eso deba que magar ciertu despegue inmobiliariu qu'esperimentó la llocalidá dende finales de la década de 1990, nenguna estructura llegó a convertise n'iconu de la mesma, quitando los edificios históricos. La segunda estructura orográfica más representativa d'esti conceyu ye'l Cerro San Xacintu, que tien un altor de 1100 msm y qu'hasta apocayá tenía nel so cumal un teleféricu. El mentáu Volcán de San Salvador allugar al Oeste de la ciudá, ente que'l Cuetu San Xacintu nel so estremu Sureste. Estos dos talayes naturales enmarquen el valle nel que s'asitia San Salvador.

El valle nel que s'alluga San Salvador lleva por nome "de Les Hamaques" o de "Zalcoatitán". El primeru foi puestu polos conquistadores ibéricos por cuenta de la so naturaleza sísmica. Y ye qu'esti valle ye travesáu por munches falles tectóniques, razón pola que San Salvador foi destruyida y reconstruyida más d'una ventena de vegaes desque se treslladó a esti territoriu en 1545. El valle ye bien estrechu comparáu con otros valles salvadoreños y atópase lloñe de ser planu, yá que dende l'oeste, onde s'atopa'l Volcán de San Salvador, algama un altor de más de 1000 msnm para depués dir baxando adulces hasta atopase col Cuetu San Xacintu y les riveras del Ríu Acelhuate, algamando acá un escasu altor de 590 msnm, resultando asina a la vista de cualquier espectador qu'esti valle ye solo una enllargada estensión de les fasteres del Volcán de San Salvador. Amás d'esto, el valle nun ye siempres continuu, yá que este ye travesáu por munchos arenales y ríos, tales como l'Arenal La Mascota, l'Arenal Monserrat, l'Arenal Tutunichapa, ente otros, toos escurriendo d'Oeste a Este, siguiendo la depresión mesma de la llanura hasta desaguar nel ríu Acelhuate.

Pel Sur, el valle y conceyu de San Salvador ye flanqueado pola Cordal del Bálsamu, dixebrándolo esta de la llanura costera. Escontra'l Norte, el pasu del Valle de Les Hamaques ye bloquiáu por unes nidies cerranías correspondientes a los conceyos d'Ayutuxtepeque y ciudad Delgado, que dixebren a San Salvador d'otru llargu valle que s'estiende hasta la cuenca del Ríu Lempa nel Norte del país.

Noroeste: Santa Tecla (departamentu de La Libertad) y Nejapa	Norte: Mexicanos y Cuscatancingo	Nordeste: Ciudad Delgado
Oeste: Antiguu Cuscatlán (departamentu de La Libertad)		Este: Soyapango
Suroeste Antiguu Cuscatlán (departamentu de La Libertad)	Sur: Panchimalco y San Marcos	Sureste: San Marcos

Panorámica del Área Metropolitana de San Salvador (ensin amosar una parte d'Antiguu Cuscatlán nin Santa Tecla, conceyos de La Libertad que tamién formen parte del Gran San Salvador -derecha de la imaxe-).

San Salvador tien un clima templáu tol añu, siendo avientu, xineru y febreru los más frescos. Les temperatures caltener ente los 18 y 33 graos centígrados. Los más calorosos son de marzu a mayu. De mayu a ochobre ye la estación lluviosa, usualmente prodúcense hinchentes (sobremanera nos ríos).

La temperatura varia ente'l mediudía y la medianueche, por cuenta de cambeos nos niveles de mugor. La temperatura más alto rexistrada en San Salvador foi de 38,5 °C, la más baxa foi de 4,0 °C.

Parámetros climáticos permediu de San Salvador
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima absoluta (°C)	38.3	39.4	40.6	40.0	39.4	36.7	36.7	36.7	37.2	38.3	38.9	38.3	40.6
Temperatura máxima media (°C)	30.3	30.1	32.0	32.2	30.8	29.5	30.1	30.0	29.0	29.1	28.0	28.6	30
Temperatura media (°C)	22.2	22.8	23.8	24.5	24.2	23.3	23.3	23.2	22.8	22.8	22.4	22.0	23.1
Temperatura mínima media (°C)	15.9	16.8	17.7	19.0	20.0	19.6	19.1	19.3	19.4	18.0	17.9	15.1	18.2
Temperatura mínima absoluta (°C)	7.2	9.4	7.2	12.2	14.4	13.3	14.4	15.6	11.7	12.2	9.4	8.3	7.2
Precipitación total (mm)	5.0	2.0	9.0	36.0	152.0	292.0	316.0	311.0	348.0	217.0	36.0	10.0	1734.0
Díes de precipitaciones (≥ 1 mm)	1	1	1	5	13	20	20	20	20	16	4	2	123
Hores de sol	301	277	294	243	220	174	239	257	180	211	267	294	2957
Fonte nº1: World Meteorological Organization,[20] Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial (estremes)[21]
Fonte nº2: Danish Meteorological Institute (sun only)[22]

Ente les elevaciones que tien el conceyu tán el Cuetu El Picacho, Cerro San Xacintu y Cuetu Chantecuán, y tamién s'atopen les llombes La Torre y de Candelaria.^[1]Na zona atopen tipos de suelos como regosoles, latosoles y andosoles, y roques como llava andesítica y llava basáltica.

Los principales ríos del conceyu son el ríu Acelhuate que s'atopa a 2.2 km de la ciudá y el ríu Iohuapa a 5.2 km. tamién s'atopen los ríos Matalapa, El Garroba, San Antonio, Urbina y Casa de Piedra.^[23]Ente les quebraes tán El Garrobo, Sirimullo, La Quebradona, Los Coxos, Los Llábanos, El Manguitu, La Curuxa, La Mascota, San Felipe, Tutunichapa y Mexicanos.

N'El Salvador, por disposiciones constitucionales, los conceyos son autónomos no económico, téunicu y alministrativu (Art. 203). Rexir por un conceyu formáu por un alcalde (escoyíu por votu llibre y direutu cada trés años, con opción a ser reelixíu), un sindico y dos o más rexidores que'l so númberu varia en proporción a la población del conceyu. Nel casu d'esta ciudá, anguaño ye gobernada pol alcalde Nayib Bukele qu'agora ye independiente depués de la so espulsión del partíu FMLN del cual formó parte, foi escoyíu pal periodu 2015-2018 so la bandera d'esti partíu políticu, pero agora tendrá de rematar el so mandatu al mandu de la comuña como un alcalde independiente nel añu 2018. Acompáñen-y un síndicu, dolce conceyales propietarios y cuatro suplentes; y un secretariu. Les funciones y facultaes d'esti gobiernu tán enmarcaes dientro de la normativa del Códigu Municipal.^[24][25]

Tocantes a l'alministración del conceyu cabo destacar dellos aspeutos organizativos. San Salvador cunta con entidaes descentralizaes (comité de festexos, alministración de la finca L'Espín, Parque Cuscatlán, alministración de campusantos, etc.); para salvaguardar de los intereses de la comuña dispón d'un Cuerpu d'Axentes Metropolitanos; la estructura entiende Xerencia de mercaos y de Servicios a los ciudadanos, so la direición d'una Unidá de xéneru; Xerencies de distritos de la comuña (los cualos son seis, pa descentralizar el trabayu municipal), Xerencia de finances, y una Xerencia del centru históricu, etc.^[26]La comuña, amás, forma parte del Conceyu d'Alcaldes del Área Metropolitana de San Salvador (COAMSS), integrada por catorce conceyos municipales que conformen l'área denomada Gran San Salvador.

Dende 1964, les persones siguientes fueron alcaldes de San Salvador:

A partir del 5 de mayu de 2015, la ciudá de San Salvador ostenta un nuevu escudu. L'estandarte foi reveláu pol alcalde Nayib Bukele quien detalló'l significáu de los elementos, ente los que se destacar l'escudu con tres franxes diagonales (dos azules y blancu al centru), arrodiáu per una corona de lloreos. Sol mesmu atopa un llistón col añu «1834» que correspuende a la fecha na que San Salvador foi capital de la República Federal de Centroamérica. Tamién s'atopen dos espaes que converxen nel blasón que simbolicen pertenecer a Francisco Morazán y Gerardo Barrios, les qu'amás enfusen dos pergaminos coles pallabres «Ciudá» y «Capital» respeutivamente. Tol emblema atópase arrodiáu per seis estrelles que representen a los seis distritos de San Salvador.^[27]

Tamién esisten l'himnu y varar edilicia, que fueron adoptaos —xunto al antiguu escudu— a partir d'un concursu promovíu en 1943. La bandera foi diseñada por iniciativa de les autoridaes. Como himnu foi escoyíu l'ellaboráu por Carlos Bustamante (lletra) y Ciriaco de Jesús Alas (música). Varar municipal, pela so parte, amuesa una serie de figures y símbolos relativos a la historia local.^[28]

San Salvador ye la ciudá más poblada del país con un envaloráu de 281.870 habitantes propios pal añu 2014,^[29] y 1.740.053 habitantes nel Gran San Salvador o AMSS (Área Metropolitana de San Salvador, envaloráu 2012).^[30]El centru de San Salvador atopar a un altor de 658 msnm^[31]y la so densidá poblacional ye 2,067 habitantes per km².^[32]

Nel centru de la ciudá atopa la Catedral Metropolitana del Divín Salvador del Mundu que forma parte de l'Archidiócesis de San Salvador. Les fiestes patronales son n'honor al Divín Salvador del Mundu, patronu de la ciudá dende la dómina colonial.^[33]Coles mesmes, la Virxe de la Presentación, que pudo ser la primera a quien los antiguos pobladores rindieron cultu, ye considerada "Proteutora Patrona de la Ciudá de San Salvador".^[34]Tamién la Virxe del Rosario ye patrona de la Archidiócesis y de la metrópolis.^[35]

La mayor parte de la población profesa'l catolicismu, pero tamién hai una cantidá considerable de grupos evanxélicos y protestantes como l'Asociación Bautista d'El Salvador (ABES) y Federación Bautista d'El Salvador que cunta con ilesies locales pequeñes en tol territoriu nacional,^[36]les Asamblees de Dios, la Ilesia de Dios, la Ilesia Elim, el Tabernáculo Bíblicu Bautista "Amigos d'Israel", la Misión Centroamericana y Tabernáculo d'Avivamientu Internacional (TAI).^[37]Esisten tamién comunidaes relixoses xudíes, ensin dexar de mentar a los Testigos de Xehová, la Ilesia de Xesucristo de los Santos de los Últimos Díes y Adventistes del Séptimu Día.

La ciudá al ser la capital, cuenta con numberosos llugares de tipos de producción d'alimentos, bebíes y artesaníes. Tamién materiales de construcción, industries farmacéutiques y químiques, según negocios de mecánica automotriz, y electrodomésticos. Exemplos son MOLSA (Molinos d'El Salvador) y Industries La Constancia

Coles mesmes, ye sede d'importantes centros comerciales que, amás d'ufiertar productos a los visitantes, son una fonte d'empléu pa munches families salvadoreñes; ente los que se menten el centru comercial Metrocentro, Centru Comercial "El Paséu" y Centru Comercial Galeríes.

Tamién esisten prestixosos centros de negocios como'l Centru Financieru Xigante y el World Trade Center San Salvador, onde s'agospien importantes empreses y organizaciones internacionales como: Microsoft, Ericsson, BID, Mitsubishi Corporation, AMCHAM, Embaxada de Xapón, Bancu Promerica, Organización d'Estaos Americanos (OEA), Bancu Mundial, Embaxada de Corea, Axencia de Cooperación Xaponesa (JICA) y l'Axencia de Cooperación Coreana (KOICA) y La Embaxada Británica.

Per otra parte, en cuanto al serviciu d'agospiamientu n'hoteles, pal añu 2011 en San Salvador había en funcionamientu cuatro hoteles de luxu, diez de primer clase, y ochenta de clase turista.^[38] Ente los más importantes:

• Hotel Real Intercontinental San Salvador
• Hotel Barceló San Salvador
• Sheraton Presidente San Salvador
• Crowne Plaza San Salvador xunto con Plaza Hotel & Suites.

Tocantes a los mercáu municipales, destaca'l Mercáu Central, el más grande de la ciudá que cunta con diez pabellones; otros son: San Xacintu, Belloso, La Tiendona, Sagráu Corazón, San Miguelito, San Antonio, Tinneti,^[39]y Cuscatlán, esti postreru qu'integra tanto'l rubro comercial como l'actividá cultural.^[40]

En San Salvador hai diversos monumentos y llugares d'interés históricu, munchos de los cualos formen parte del Patrimoniu cultural declaráu d'esta nación.^[41]Resalta'l Monumentu al Divín Salvador del Mundu, allugáu na Plaza Salvador del Mundu,^[42] dedicáu al Patronu de la ciudá y tou un símbolu nacional. Consideraos monumentos nacionales son: el campanariu de la Ilesia de La Mercé; tumba del escritor Alberto Masferrer; la tumba del Capitán Xeneral Gerardo Barrios; Ilesia La nuesa Señora de Candelaria; Teatru Nacional; Palaciu Nacional; y l'Hospital Rosales, ente otros; como bienes culturales: la Casa de les Academies; ex Casa Presidencial; Parque Venustiano Carranza; Salón Azul del Palaciu Nacional, etc.; tamién ente los llugares históricos destaca la Ilesia El Rosariu, construyida nel antiguu asientu de la Catedral de la ciudá.

Dalgunos d'estos sitios atópense dientro del denomináu Centru Históricu de San Salvador, onde s'empecipió la crecedera de la ciudá dende la dómina colonial. Esta área foi destruyida al traviés del tiempu por desastres naturales y les edificaciones que se caltienen son de finales del sieglu XIX y entamos del XX; pal casu, ellí atópense la Plaza Francisco Morazán, Plaza Barrio y la Plaza Llibertá col Monumentu a los Próceres. Al Oeste de la capital atopa'l Monumentu a la Revolución, alzáu a mediaos del sieglu XX. Un conxuntu interesante ye'l Campusantu de Los Pernomaos, nel Campusantu Xeneral de San Salvador, qu'ostenta diversos mausoleos y estatues artístiques, pos ellí fuelguen los restos de miembros de families pudientes y personalidaes del soceder salvadoreñu, ente ellos políticos como Francisco Morazán y Gerardo Barrios, o escritores como Salarrué y Claudia Lars. Per otru llau, en memoria de les víctimes de la Guerra Civil Salvadoriana, atópase'l Monumentu a la Memoria y la Verdá nel parque Cuscatlán.

Pal esfrute de la vida nocherniega nesta capital esiste una variada ufierta de restoranes, discoteques y chigres. Pal casu, hai zones identificaes que concentren estos centros d'esparcimientu: la Zona Rosa, al Oeste, sobre'l Bulevard del Hipódromu; la Zona Real, allugada pela redolada del Bulevar de los Héroes; y el Paséu Xeneral Pasu. Hai de solliñar que dalgunos d'estes contornes tán entendíes dientro de les árees onde nun ye dexada'l porte d'armes d'alcuerdu a una llei de la república.^[43]Los espectáculos musicales multitudinarios realizar nos grandes recintos deportivos como'l Ximnasiu Nacional, l'Estadiu Cuscatlán, o l'anfiteatru del Centru Internacional de Feries y Convenciones. Otra opción ye la segunda estructura más alta del país: la Torre Futura, qu'alluga oficines y área comercial.

En San Salvador esisten temporaes de teatru. El meyor llugar pa la presentación de les artes escéniques ye'l Teatru Nacional. Otros establecimientos inclúin: el Teatro Luis Poma, Teatru Municipal Roque Dalton, el Teatru Presidente (onde tamién se realicen eventos de danza), y auditorios d'instituciones como la Universidá d'El Salvador, Universidá Centroamericana "José Simeón Cañes"; o'l Centru Cultural d'España. Tamién hai exhibiciones de la Orquesta Sinfónica Nacional y Xuvenil. Pa la muestra d'artes plástiques hai sitios como la Sala Nacional d'Esposiciones "Salarrué" allugada nel Parque Cuscatlán, y otres de calter priváu. Tocantes a les sales de cine, la ufierta atopar nos grandes centros comerciales. Un espaciu importante pal desenvolvimientu del arte y la cultura ye'l Centru Cívicu Cultural Llexislativu.

Tocante a les zones de recréu familiar, la ciudá cunta col Parque Cuscatlán, el Zoolóxicu Nacional, Parque Saburo Hirao, Parque Metropolitanu El Talapo, y el Parque del Bicentenariu.

A principios del mes d'agostu celebren les fiestes patronales dedicaes al Divín Salvador del Mundu. Nesta ocasión los eventos principales son los desfiles de xarrés que traviesen la ciudá, amás d'una procesión relixosa'l 5 d'agostu, que remata nuna ceremonia que representa la Tresfiguración de Jesús; y una misa principal, el día 6 d'agostu, frente a la Catedral Metropolitana.

Per otru llau, la XIV Asamblea de la Unión de Ciudaes Capitales Iberoamericanes escoyó a San Salvador como Capital Iberoamericana de la Cultura pal añu 2011, en vista de la celebración del Bicentenariu del Primer Berru d'Independencia de Centroamérica.^[44]

Al Oeste de San Salvador alcuéntrense dos instituciones importantes pa les actividaes rellacionaes cola cultura d'El Salvador. El primeru d'ellos ye'l Muséu Nacional d'Antropoloxía Dr. David J. Guzmán (MUNA), una organización dedicada al estudiu y preservación de la identidá d'esti país al traviés de diverses actividaes rellacionaes cola arqueoloxía y antropoloxía. L'otru ye'l Muséu d'Arte d'El Salvador (MARTE) que foi inauguráu en 2003 como una institución privada ensin fines d'arriquecimientu qu'exhibe coleiciones d'arte nacional y privaes, amás de realizar otros programes educativos. Otros sitios na capital inclúin: pa los neños, el Muséu Tin Marín, nel Parque Cuscatlán; al Sur atopen el Muséu Militar de la Fuercia Armada d'El Salvador nes antigües instalaciones del cuartel El Zapote, y el Muséu d'Historia Natural nel Parque Saburo Hirao. Tamién la urbe cuenta col Muséu de la Pallabra y la Imaxe, Muséu de Ciencies Stephen W. Hawkins, Muséu d'Arte Popular pa la esposición d'artesaníes d'Ilobasco, el Muséu Universitariu d'Antropoloxía, Muséu del Bancu Hipotecariu d'El Salvador y Muséu del Ferrocarril.

Tocantes a biblioteques de refier, destaquen la Biblioteca Nacional Francisco Gavidia, l'Archivu Xeneral de la Nación (allugáu nel Palaciu Nacional d'El Salvador) y la Biblioteca Xeneral de la Fuercia Armada. Coles mesmes esisten estos recintos n'instituciones educatives tales como la Universidá Centroamericana "José Simeón Cañes", la Universidá Teunolóxica d'El Salvador, la Universidá d'El Salvador, etc.

D'alcuerdu a la base de datos del Ministeriu d'Educación, correspondientes al añu 2011, había nel conceyu 334 centros escolares, de los cualos 143 yeren de calter públicu, y 191 de calter priváu.^[45]

Tocantes a les instituciones d'educación cimera, tienen la so sede dalgunes de les más importantes universidaes del país, ente elles:

• Universidá d'El Salvador (Estatal).
• Universidá Centroamericana "José Simeón Cañes".
• Universidá Francisco Gavidia.
• Universidá Teunolóxica d'El Salvador.
• Universidá Salvadoriana Alberto Masferrer.
• Universidá Don Bosco El Salvador.

La ciudá alluga importantes escenarios pa la práutica del deporte a nivel nacional ya internacional. El principal d'ellos ye l'Estadiu Cuscatlán, de propiedá privada y el más grande de Centroamérica. Ye la sede de la Seleición nacional de fútbol y de los equipos Alianza F.C. y C.D. Atléticu Marte de la primer división. Otros son d'alministración pública, so la direición del Institutu Nacional de los Deportes d'El Salvador (organización con asientu nesta urbe), tales como l'Estadiu Nacional Jorge "Máxicu" González (antes llamáu de la "Flor Blanca"), que cunta, amás de cancha de fútbol, con pista d'atletismu ya instalaciones pa otros deportes.

Tamién la Universidá d'El Salvador cunta col Estadiu Universitariu, sede del C.D. Universidá d'El Salvador. Coles mesmes, atópense'l Palaciu de los Deportes "Carlos El Famosu Hernández", escenariu de múltiples disciplines so techu, como lo ye tamién el Ximnasiu Nacional “Adolfo Pineda” y el Complexu pa Deportes Acuáticos y Velódromu-Patinódromo Nacional (llamáu popularmente "el Polvorín").

Otres instalaciones inclúin el Parque nacional de Pelota “Saturnino Bengoa” pa la práutica del béisbol; y pal softbol, la Cancha "José Arnoldo Guzmán". El Centru Internacional de Feries y Convenciones d'El Salvador ye otra alternativa p'agospiar disciplines so techu.

El Comité Olímpicu d'El Salvador tien la so sede en San Salvador, y so la so direición realizáronse los más importantes eventos a nivel internacional, siendo ellos los III y XIX Xuegos Centroamericanos y del Caribe en 1935 y 2002, respeutivamente.

Predecesor: L'Habana	Ciudá Centroamericana y Caribeña 1935	Socesor: Panamá
Predecesor: Maracaibo	Ciudá Centroamericana y Caribeña 2002	Socesor: Cartagena de Indias

Nel Área Metropolitana de San Salvador circulen alredor de 200.000 vehículos diarios rexistraos. Escontra'l mesmu conceyu de San Salvador, n'hores pico de la mañana, realícense unos 300.000 viaxes.^[19]Alredor de la ciudá hai víes primaries que la comuniquen col interior del país, siendo estes la Troncal del Norte, que dirixe escontra Apopa y Chalatenango, la carretera a Santa Tecla con aldu al Occidente del país, la carretera al Aeropuertu Internacional de Comalapa, y el Bulevar del Exércitu Nacional, que dirixe al Oriente. Por ser la ciudá paso obligáu si traviésase'l territoriu, el gobiernu construyó, dende entamos del sieglu, diverses víes pal descongestionamiento del tráficu vehicular. Ente estes carreteres tán el trayeutu Troncal del Norte a Soyapango, prolongación Bulevar Constitución,^[46]y el Bulevar Monseñor Romero al poniente de la capital.^[47]

Otra importante obra remató en febreru de 2017 cola construcción del Túnel Masferrer», tamién al poniente de la ciudá, que dexa'l tráficu fluyíu de vehículos ente l'Avenida Xerusalén y l'Avenida Masferrer Norte per debaxo del Redondel Alberto Masferrer. Dicha obra incorpora dos «pasareles inclusives» que sirve de camín a peatones y ciclistes, y qu'amás dispón d'ascensores y graes metáliques pa persones con discapacidá.^[48]

La denominación numbérica de cais y aveníes ta entamada d'alcuerdu a los cuatro cuadraos que formen l'encruz de l'Avenida España y Avenida Cuscatlán (al norte y al sur, respeutivamente), con callar Arce y Delgado (al poniente y oriente) nel centru de la ciudá. Asina, les aveníes con númberos impares Norte y Sur atopar al Oeste d'esti encruz y les de númberos pares al Este. Les cais, pela so parte, con denominación impar poniente y oriente, tán al norte del encruz; les pares poniente y oriente, al Sur. Ente les cais y aveníes principales de la ciudá atopen el Paséu Xeneral Pasu, el tramu Alameda Manuel Enrique Araujo-Alamea Franklin D. Roosevelt-Calle Rubén Darío, l'Alamea Juan Pablo II, el Boulevard de los Héroes, Bulevar Venezuela, Bulevar Los Próceres, Bulevar Constitución, etc.

En cuanto al tresporte públicu, hai una disponibilidad considerable d'autobuses y microbuses a un costu de US$0.20 pa los primeres y de US$0.25 pa los segundos. En San Salvador atópense, coles mesmes, les Terminales d'Occidente y Oriente que son puntu de les unidaes d'autobuses que se dirixen a diverses zones del país, según empreses de tresporte terrestre internacional que brinden serviciu pa los demás países de Centroamérica y el sur de Méxicu.

San Salvador forma parte de la ruta del Sistema Integráu de Tresporte del Área Metropolitana de San Salvador (Sitramss). Esta obra consiste na construcción de corredores esclusivos pa buses articulaos BRT que van tresportar pasaxeros dende San Martín hasta Santa Tecla. Entró en funcionamientu nel mes de mayu de 2015, de forma parcial. El sistema cunta con tarxeta prepago, y tien como beneficios la seguridá, rapidez y la contribución a un mediu ambiente más llimpiu.^[49][50]

Los principales aeropuertos que sirven a la ciudá de San Salvador son l'Aeropuertu Internacional d'El Salvador y l'Aeropuertu Internacional de Ilopango, L'Aeropuertu Internacional d'El Salvador, ta alcontráu a 30 minutos de la capital y dende ende atiéndense a 31 destinos direutos escontra Norteamérica, Centroamérica, América del Sur, Europa y El Caribe. L'Aeropuertu Internacional de Ilopango ta habilitáu namái p'atender vuelos de calter civil, taxis aéreos y TAG (Tresporte Aereu de Guatemala) ufierta servicios regulares a Ciudá de Guatemala y San Pedro Sula

La ciudá dispón de la variedá de medios de comunicación modernos. En telefonía fixa, pública y móvil, tienen la so sede na urbe les principales empreses dedicaes a estos servicios nel país. Ente elles atópense Claro, Telefónica, Tigo, Digicel, etc. Tamién hai cobertoria en servicios de televisión per cable, satelital, dixital ya Internet.

Nesta capital circulen los principales medios escritos y tien la so sede dalgunos de los principales periódicos d'El Salvador, ente ellos El Diariu de Güei, Diariu Co Llatín y Diariu El Mundo. Tocantes a la televisión, tamién tienen el so asientu empreses como Telecorporación Salvadoriana, Grupu Megavisión, y Tecnovisión; tamién hai teledifusoras d'instituciones educatives (Universidá Francisco Gavidia) y cristianes (católiques y protestantes). Tocantes a radiodifusoras, hai diversidá de programación nes frecuencies de FM y AM, tantu de conteníu comercial, participativu-comuñal o cristianu (de llinia católica o protestante).

En El Salvador cola medría de violencia, considerar a la Zona Metropolitana colos más altos d'índices de delincuencia nel país.^[51] Otru problema bien significativu son les maras, tantu que s'abrieron oficines del FBI na ciudá.^[52] Un problema que tuvo vixente ye'l desorde nel centru históricu, per parte de los vendedores ambulantes, un problema que ye orixe per parte de la crecedera de la población nacional, y la busca del sustentu diariu, daqué que dio productu al desorde del centru de la capital.^[53]

Hermanancies que l'Alcaldía de San Salvador realizó con otres ciudaes y entidaes polítiques:^[54]

• Senáu Estatal de California, Estaos Xuníos.

Predecesor: Ciudá de Méxicu

Capital Iberoamericana de la Cultura 2011

Socesor: Cádiz

• Centru históricu de San Salvador
• Área Metropolitana de San Salvador
• Zona Rosa (San Salvador)
• El Salvador
• Indicadores de les ciudaes d'América Llatina
• Departamentos d'El Salvador por IDH

• Brauer, Jeff, et al. (1997). Conoza El Salvador. USA: On Your Own Publicaciones. ISBN 0-9643789-1-4.
• Centro Nacional de Registros (2004). San Salvador, Monografía departamental y los sos conceyos. Lleón (España): Editorial Evergráficas, S.L.
• Departamento de Rellaciones Públiques Casa Presidencial. El Salvador 1974-1975. San Salvador.
• Instituto Xeográficu Nacional (1986). Diccionariu Xeográficu d'El Salvador, Tomu II, L-Z. San Salvador: Talleres Litográficos d'Institutu Xeográficu Nacional.
• La Prensa Gráfica (1999). Enfoques del Sieglu. San Salvador: Dutriz Hermanos, S.A. de C.V.
• Ministerio de Cultura y Comunicaciones (1986). Xeografía d'El Salvador, Primer Tomo. San Salvador: Direición de Publicaciones.
• Ministerio d'Educación d'El Salvador (1994). Historia d'El Salvador, Tomu I. Méxicu D.F.: Comisión Nacional de los Llibros de Testu Gratuitos.
• Montes, Arturo Humberto (1958). Morazán y la Federación Centroamericana. B. Mariña-Amic.
• Vidal, Manuel (1961). Nociones d'Historia de Centroamérica. San Salvador: Direición de Publicaciones.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre San Salvador.

• Alcaldía Municipal de San Salvador Portal WEB de l'Alcaldía de San Salvador
• San Salvador en Google Maps