LIMSpec Wiki

Mahr(turkcha mehr; sinonimi sadoq) - teng huquqli nikoh (zavoj) tuzilgan paytda xotiniga ajratib beradigan mulk. Mahr toʻlash - shunday nikohning asosiy sharti boʻlib, nikoh munosabatlari uchun xotinga toʻlanadigan haq sifatida qaraladi. Mahr faqat xotinga tegashli boʻlib, xotinning eri vafot etsa yoxud eri taloq etib beva qolgudek boʻlsa, uni moddiy taʻmin etgan. Ozmi-koʻpmi qiymatga ega va mulk huquqi joriy etilgan barcha narsa Mahr boʻlishi mumkin. Eng kam Mahr miqdori 10 dirham (30 g kumush), eng koʻpi cheklanmagan. Mahr quda tomonlarning oʻzaro kelishuvi bilan belgilanadi. Mahr miqdori va

Mahr — nikoh vaqtida kuyov tomonidan kelinga ajratiladigan doimiy va shaxsiy mulk. Bu nikoh shartnomasi tuzilayotgan vaqtda kuyovning kelinga M. toʻlash majburiyatidir. M. miqdori kuyovning ijtimoiy ahvoli va uning oilasi roziligiga bogʻliq boʻlgan va nikoh shartnomasi tuzilayotgan vaqtda ikki tomon roziligi bilan belgilangan. Shu bilan birga M. kelinning shaxsiy mulki hisoblangan. Odatda, M. 2 kiyemga boʻlingan: 1) eri vafot etgan holatda merosning tarkibidagi koʻchmas mulk hisoblangan; 2) beva ayol meros boʻlinmasdan oldin M. ni boʻlib olinishiga yoʻl qoʻymaslik huquqiga ega boʻlgan. M. er vafot etgan holatlarda yoki ular asossiz ajralishgan vaqtda qaysidir darajada ayolga moddiy yordam boʻlib xizmat qilgan. Odatda M. uchun bir uy, bir ayvon, unga barobar sahn bilan hovli, sogʻin sigir va boshqa berilar edi. M. imom huzurida ikki erkak guvohligida eʼlon qilingach, nikoh oʻqilgan. M. berish odati Qurʼon asosida shari-atda qonunlashtirilgan.

Baʼzi bir mutaxassislar "maxr" va "qalin" soʻzlariga bir xil maʼnodagi atama sifatida qarashadi. Ammo, qalindan M.ning farqi shundaki, qalin bu kelinning ota-onasi yoki qarindoshlariga toʻlanadigan toʻlovdir. Kelinga M. toʻlash majburiyati musulmon xalqlarida maʼlum darajada saqlanib qolmoqda.^[1]

uni toʻlash shartlari alohida nikoh bitimi (sigʻa)da aytiladi. Mahr nikoh shartnomasi tuzilgan zahoti berilishi (mahr muʻajjad) yoki boʻlib-boʻlib, yoxud ajralish paytida (mahr muʻajjal) berilishi mumkin. Mahrning katta qismini kuyov albatta toʻy kuni qimmatbaho buyumlar, bezaklar, kiyimlar va boshqa (sadoq) koʻrinishida olib kelishi shart boʻlgan, bu ham nikoh shartnomasida alohida qayd etib oʻtilishi lozim. Mahr kelinning vasiysi yoki ishonchli odamiga (vakil ota), odatda otasi yoki qarindoshlarining kattasiga berilishi mumkin, zero bordi-yu ajralish sodir boʻlsa kelin oʻsha xonadonga qaytib borishi mumkin boʻlsin. Biroq Mahr bevosita kelinni oʻziga ham berilishi mumkin, u holda Mahr kelinning shaxsiy mulki hisoblanib, kelin uni toʻla huquqdi egasi boʻlgan. Mahrni oʻz vaqtida toʻlamaslik xotinga to u toʻliq toʻlanmaguncha shartli ajralish (fash) huquqini bergan. Bordi-yu, er vafot etib qolsa, toʻlanmagan Mahr uning mulkidan tegashli Mahr ajratilib xotinga beriladi. Xotin bundan tashqari erining merosidan ham ulush olish huquqiga ega. Bordi-yu, ayolning ixtiyori bilan nikoh bekor qilinsa (xul) va ikki tomon bir-birini qargʻab, laʻnatlab ajralishsa (liʻan) va Mahr toʻlanmagan boʻlsa, xotin kishiMahrdan mahrum etiladi. U yoki bu shaklda Mahr toʻlash odati hozirgacha islom mamlakatlarida saqlanib qolgan. Baʻzi mamlakatlarda Mahr miqdorini biroz cheklash yoʻlida hukumat tomonidan qonuniy chora-tadbirlar koʻrilmoqda. Mahr faqat islomga xos, shuning uchun uni qalin bilan aynan deb bilish xatodir. Qalin, garchi tashqi tomondan Mahrga oʻxshasa-da, u islomni qabul qilgan koʻp xalqlarning qadimdan qolgan urf-odati hisoblanadi.