LIMSpec Wiki

Rosa Parks

Rosa Parks (ok. 1955)
Imię i nazwisko urodzenia	Rosa Louise McCauley
Data i miejsce urodzenia	4 lutego 1913 Tuskegee
Data i miejsce śmierci	24 października 2005 Detroit
Miejsce spoczynku	Woodlawn Cemetery w Detroit
Małżeństwo	Raymond A. Parks
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Rosa Louise Parks, z domu McCauley (ur. 4 lutego 1913 w Tuskegee, zm. 24 października 2005 w Detroit) – afroamerykańska działaczka na rzecz praw człowieka. Jest uznawana za jeden z symboli walki z segregacją rasową, a także jest nazywana „matką ruchu praw obywatelskich”. Uhonorowana między innymi Złotym Medalem Kongresu Stanów Zjednoczonych i Prezydenckim Medalem Wolności.

Rosa Louise McCauley urodziła się 4 lutego 1913 roku w Tuskegee w stanie Alabama jako pierwsze dziecko małżeństwa Jamesa i Leony McCauley. W sierpniu 1915 roku urodził się jej brat Sylvester^[1], a wkrótce później małżeństwo jej rodziców rozpadło się^[2]. W efekcie matka Rosy McCauley, wraz z nią i jej bratem, przeprowadziła się do miejscowości Pine Level w Hrabstwie Montgomery w stanie Alabama^[1], gdzie zamieszkali z rodzicami Leony (dziadkami Rosy McCauley ze strony matki)^[2]. W Pine Level Rosa McCauley uczęszczała do szkoły wiejskiej, którą ukończyła w wieku 11 lat. Następnie, za sprawą matki, która zapisała ją do prywatnej szkoły Montgomery Industrial School for Girls, przeprowadziła się do Montgomery w stanie Alabama. Po ukończeniu edukacji w tej placówce rozpoczęła naukę w szkole średniej Alabama State Teacher’s College High School^[1], przeznaczonej dla Afroamerykanów^[2].

W wieku 16 lat McCauley przerwała naukę w szkole, aby wrócić do rodzinnego domu pomagać umierającej babci^[2]. Po śmierci babci przygotowywała się do powrotu do szkoły średniej, jednak choroba matki spowodowała, że postanowiła pozostać w domu, aby się nią opiekować. 18 grudnia 1932 roku wzięła ślub z Raymondem Parksem, przyjmując jego nazwisko^[1]. Dzięki wsparciu ze strony męża powróciła do nauki w szkole średniej^[2], którą ostatecznie ukończyła w 1934 roku^[1]. Pracowała jako krawcowa^[2].

W latach 30. włączyła się w działania na rzecz uwolnienia „chłopców ze Scottsboro”. Mimo obaw męża, który martwił się o jej bezpieczeństwo, w grudniu 1943 roku dołączyła do oddziału National Association for the Advancement of Colored People (Krajowego Stowarzyszenia na Rzecz Popierania Ludności Kolorowej; w skrócie NAACP) w Montgomery (jego działaczem był jej mąż), zostając jego sekretarką^[2] (funkcję tę pełniła do 1956 roku^[3]). Działając w NAACP, podjęła ścisłą współpracę z przewodniczącym oddziału – Edgarem Danielem Nixonem^[2]. Została także liderką młodzieży w tym oddziale^[1].

 Osobny artykuł: Bojkot autobusów w Montgomery.

1 grudnia 1955 roku Parks wracała autobusem komunikacji miejskiej po zakończeniu dnia pracy w domu towarowym Montgomery Fair. Zgodnie z wówczas obowiązującymi przepisami prawa określona liczba rzędów siedzeń z przodu autobusu zarezerwowana była dla białych pasażerów, a czarnoskórzy mogli korzystać tylko z pozostałych, położonych z tyłu autobusu miejsc^[2]. Dodatkowo funkcjonowała niepisana zasada, iż – w razie zajęcia przez białych pasażerów wszystkich przeznaczonych dla nich miejsc – czarnoskórzy powinni ustąpić miejsca kolejnym białym osobom chcącym zająć miejsce^[4]. Taka sytuacja zdarzyła się właśnie 1 grudnia 1955 roku – w związku z tym kierowca autobusu nakazał czterem osobom siedzącym w pierwszym rzędzie przeznaczonym dla czarnoskórych opuszczenie swoich miejsc, aby biali pasażerowie mogli je zająć – pozostałe trzy osoby wykonały to polecenie, jednak Rosa Parks odmówiła^[2].

Kierowca autobusu wezwał wówczas policję, która zatrzymała Parks za naruszenie miejscowych przepisów dotyczących korzystania ze środków komunikacji^[4] i umieściła ją w areszcie. Tam Parks skontaktowała się telefonicznie ze swoim mężem i tego samego wieczoru opuściła areszt za kaucją. Rozprawa sądowa w jej sprawie odbyła się 5 grudnia 1955 roku – Parks została wówczas uznana winną naruszenia przepisów dotyczących segregacji rasowej, a sąd wymierzył jej grzywnę w wysokości 10 dolarów amerykańskich, a także obciążył ją kosztami sądowymi w wysokości czterech dolarów^[2]. Parks odmówiła jednak zapłacenia i odwołała się od wyroku do sądu obwodowego. W związku z tymi działaniami wspólnie z mężem zostali pozbawieni pracy, a także stali się adresatami licznych pogróżek^[4]. Ostatecznie sprawa trafiła do Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych, który wyrokiem z 13 listopada 1956 roku uznał przepisy wprowadzające i regulujące segregację rasową w autobusach za niekonstytucyjne^[2].

Z inicjatywy Edgara Daniela Nixona przed rozprawą Parks w szkołach dla czarnoskórych mieszkańców Montgomery rozdano około 35 tysięcy ulotek zachęcających czarnoskórych mieszkańców miasta do bojkotu autobusów miejskich w dniu jej rozprawy. Akcja ta okazała się dużo większym sukcesem niż spodziewali się jej organizatorzy. Postanowili więc oni utworzyć związek o nazwie Montgomery Improvement Association, na przewodniczącego którego wybrany został Martin Luther King^[2]. Zainicjowany 5 grudnia 1955 roku bojkot trwał łącznie 381 dni^[4] i zakończył się 20 grudnia 1956 roku, dzień po dostarczeniu do Montgomery pisemnego wyroku Sądu Najwyższego w sprawie Parks. W jego trakcie czarnoskórzy mieszkańcy Montgomery spotykali się z aktami przemocy ze strony białych mieszkańców miasta (zaatakowano między innymi domy Nixona i Kinga), jednak nie przerwali swojego bojkotu. Ich akcja spotkała się z dużym zainteresowaniem ze strony zarówno krajowych, jak i międzynarodowych mediów^[2], a pokojowe protesty czarnoskórych przeciwko segregacji rasowej najpierw rozprzestrzeniły się w południowych stanach, a następnie w całym kraju^[1].

Dzięki swojemu zachowaniu, które dało początek temu ruchowi^[4], Parks nazywana jest „matką ruchu praw obywatelskich”^[2].

Na początku 1957 roku, po tym, jak nie mogła znaleźć pracy w Montgomery, Parks przeprowadziła się do Hampton w stanie Wirginia. Kilka miesięcy później, za namową brata, który wówczas mieszkał w Detroit w stanie Michigan, przeprowadziła się do tego miasta wspólnie z matką i mężem^[5]. W 1964 roku została diakonisą w Afrykańskim Kościele Metodystyczno-Episkopalnym. W 1965 roku została zatrudniona w biurze kongresmena Johna Conyersa w Detroit, gdzie do 1988 roku (gdy odeszła na emeryturę) odpowiadała za pomoc w sprawach administracyjnych. Jej brat, matka i mąż zmarli na nowotwór w latach 1977–1979^[2]. W tym czasie nadal działała w NAACP^[3]. W 1987 roku, dla uhonorowania zmarłego męża, wspólnie z Elaine Eason Steele, powołała Rosa and Raymond Parks Institute for Self Development, którego zadaniem jest pomoc młodzieży (w wieku od 11 do 17 lat) z Detroit w wykorzystywaniu jej potencjału^[1].

Po odejściu na emeryturę brała udział w wielu spotkaniach na rzecz praw obywatelskich^[2]. Napisała 4 książki: „Rosa Parks: My Story” (współautor: Jim Haskins), „Quiet Strength” (współautor: Gregory J. Reed), „Dear Mrs. Parks: A Dialogue With Today’s Youth” (współautor: Gregory J. Reed) i „I AM ROSA PARKS” (współautor: Jim Haskins)^[1]. W ostatnich latach życia cierpiała na otępienie. Przez pewien czas była również leczona w szpitalu po tym, jak w jej domu pobił ją 28-letni włamywacz, który ukradł jej niewielką sumę pieniędzy (53 dolary). Miała także problemy finansowe, a w opłacaniu czynszu pomagał jej lokalny Kościół. Zmarła 24 października 2005 roku w Detroit^[5].

Rosa Parks była wielokrotnie honorowana i nagradzana za swoją działalność. Otrzymała ponad 40 honorowych doktoratów różnych szkół wyższych. W 1996 roku Bill Clinton odznaczył ją Prezydenckim Medalem Wolności (najwyższym amerykańskim odznaczeniem cywilnym), a w 1999 w uznaniu wkładu dla narodu, jako „pierwszej damie praw obywatelskich”^[6] i „matce ruchu wolnościowego”, której „cicha godność rozpaliła najbardziej znaczący ruch społeczny w historii Stanów Zjednoczonych - została uhonorowana Złotym Medalem Kongresu Stanów Zjednoczonych^[1]. W 2001 roku w Montgomery otworzone zostały muzeum i biblioteka jej imienia^[4].

• Rosa & Raymond Parks Institute For Self Development. www.rosaparks.org. [dostęp 2016-05-20]. (ang.).