LIMSpec Wiki
Dit artikel is gesjreve (of begĆ³s) in 't Remunjs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs Ć³mgaon.
Sjpiesvertaering sjleit op 't vertaere van aeteswaar, of sjpies, tĆ³t sjtoffe die door 't lichaam kinne waere opgenaome.
Dit gebeurt in 't sjpiesvertaeringskanaal: buze en lichaamsholte worin 't sjpiesvertaeringspercĆØs plaatsvindj. In 't maag-dermkanaal weurt 't aete veurtgeduujd en knejjend gemingk mit de sjpiesvertaeringssape door bewaeging van 't sjpierweefsel van de derm (de peristaltiek).
't Aete lĆØgk bie de miens de volgende waeg aaf:
- MĆ³ndj: in de mĆ³ndj weurt 't aete door 't gebeet in klein brƶkskes vermaole en kump 't in aanraking mit 't sjpeeksel. Hie-in zitte bepaolde enzyme (wie amylase) die al beginne mit 't Ć³mzĆØtte van aete nao voorsjtoffe. Amylase brĆØk zĆØtmael aaf. Hiedoor Ć³ntsjteit maltose, 'n disacharied, die oeteindelik weer zal waere Ć³mgezatte in glucose;
- Sjloekderm: de tƶsseroute van de mĆ³ndj nao de maag. Hie weurt wiejer nieks vertaerd of aafgebraoke;
- Maag: de maag trĆØk same en maolt daodoor 't aete fien. Door 't zoer miljeu det hie heers geit e groot deil van de bacterieje die mit 't voor zeen mitgekĆ³mme kepĆ³t en weurt 't sjpeekselmylase geĆÆnaktiveerd. De epitheelcelle in de maagwandj perducere zaltzoer (maagzoer) en pepsinogeen, 'n pro-enzym. Ćnger invlood van zaltzoer weurt pepsinogeen Ć³mgezatte in peptase det d'rveur zƶrg det eiwitte kinne waere Ć³mgezatte in kĆ³rter polypeptide. De maag zƶrg wiejer veur de absorptie van alcohol en aspirien;
- Twellefvingerigen derm: sape oet de alvleiskleer neutralisere de zoer massa die oet de maag kump. Daonaeve zƶrge de galzoere oet de galblaos veur 't emulgere van vĆØtte zodet ze door lipase kinne waere Ć³mgezatte in vĆØtzoere en glycerol;
- Dunnen derm: in d'n dunnen derm zitte de dermvlƶk. Dees numme voorsjtoffe op in 't blood;
- Diekken derm: d'n diekken derm nump de litste voorsjtoffe op, wie galzalte, elektrolyte en water;
- Endelderm: 't litste oetĆØnj van d'n diekken derm, de vergaoringsplaats veur Ć³ntlasting;
- Anus: de Ƥƶpening aan 't ĆØnj van d'n endelderm. Ćnvertaerbaar reste van 't aete en aafvalperdukte van de laever waere hie zoget eine keer d'n daag es Ć³ntlasting oet 't lief eweggehaold.
