LIMSpec Wiki
Dit artikel is gesjreve (of begĆ³s) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs Ć³mgaon.
- Neet te verwarre mit maog: 'ne persoean (sĆ³mtieds in 't biezunjer e vrouwmis) dae gein geslechsbetrĆØkkinge haet gehadj.
1. sloekderm; 2. maag; 3. dĆ³nnen derm; 4. wormvƶrmig aanhengsel; 5. blinjen derm; 6. kartelderm; 7. endelderm; 8. anus.
De maag (Letien: ventriculus of gaster) is 'n orgaan in 't lief van miense en vƤƶl dere det deentj veur 't voor te vertaere. 't Haet ouch 'n wichtige taak in 't oetsjakele van micro-organisme. De maag ligk linksbaoven inne boekholte, juus Ć³nger 't midderif. De maag haet 'n wichtige rĆ³l inne spiesvertaering en zƶrg t'rveur det 't voor es 'n losse massa wuuertj aafgegaoven ane derm.
De maag wuuertj aangestuurdj dore zieƫne ganglion coeliacum en nervus vagus.
SĆ³mmige bieĆ«ster, wie herkawwers, hƶbbe mieĆ«der mage, wie de pens, de nĆØtmaag, de bookmaag enne lebmaag.
Anatomie
De maag van miense haet de vorm van 'n gekrĆ³mdje toet en ligk linksbaoven inne boekholte. De maag grens ane laever, de miltj, d'n alvleisjkleer, 't midderif en veur e deil anen diekken derm. Aafhenkelik vannen inhaad en vanne hajing van 't lief nump de maag versjillige vƶrm aan. Daomit euvereinkumstig kan me 'n haokvorm, 'n pĆ³shoornvorm of 'ne stierhƤƶrevorm Ć³ngersjeie.
De sloekderm (oesofagus) kump bieje maagingank (pars cardiaca) de maag in. Op baoven aan welf zich de koeppel vanne maag (fundus gastricus). Hie verzamele 't ingeslik gaas zich. 't Maaglief of maagcorpus (corpus gastricum) geit richsĆ³nger inne maagoetgank of 't maagporteer (pylorus) euver. De deiler vanne maag gaon zĆ³nger biezunjer grenzen inein euver. De binnekantj vanne maag is beklĆØdj mit 'n diekke sliemhoed, worin de maagklere ingebĆØdj ligke. De spierlaog vanne maag besteit oet gled en dwaesjgestreep spierweefsel. Hiemit kan de maag zich vernejjen en verwiejen en zoea de peristaltische bewaeging vanne sloekderm veur 't verveur van aetesreste veurtzĆØtte. De maag wuuertj Ć³mgaove door 't boekvlees. Door 't boekvlees haer kan de maag zich inne boekholte bewaege, al naogelang de toenaam of aafnaam vannen Ć³mvank daovan, in verbanj mit vooropnaam.
 |
Aafsjeijinge vanne maag
De maagwandj bevatj ploeajen in 't bedĆØkkendj epitheel, de foveolae (Ingels: gastric pits). Ane grĆ³ndj vanne foveolae munje de kleerbuze oet, dƶks mieĆ«der de foveola. De celle vanne foveola hƶbben allemaol 'n kleerfĆ³nksje gekrege. Dees celle zeen van 't muceus tuup en hƶbben e helder cytoplasma.
Aafhenkelik vanne celsaort sjeie de maagklere versjillige stoffen aaf. De houfcelle sjeie pepsinogeen aaf, det inne maag wuuertj Ć³mgezatte in 't enzym pepsien. Pepsien is veure eiwitsplieting bestump. De wandjcelle vƶrmen 't maagzoer (zaatzoer). De sliemaafsjeijing dore nakcellen is wichtig. Dees sliemlaog besjurmp de maag d'rtaenge det ze zichzelf vertaertj. Inne G-celle, die veural in 't porteerdeil vanne maag kĆ³nne waere gevĆ³nje, wuuertj 't hormoon gastrien aafgegaove. Gastrien kump via de bloodsĆ³mloup bieje klere vanne maagkoeppel en van 't maaglief en zĆØtj dees aan toet 't aafsjeie van maagsaap. Zoealang in 't porteerdeil nag aetesdeiler aankĆ³mme die eiwitdeiler bevatte wuuertj gastrien nag geperduceerdj.
Aetesvertaering
Wen me zich besjeftig mit 't toet zich numme van aetes wuuertj doren aanblik enne gƤƶr van 't aetes de maagsaapsecretie via de tieĆ«ndje herrezieĆ«n op geng gebrach. Dees zieĆ«nfaas is d'n aanzĆØt veure kleeroetsjeijinge en wuuertj den dore hormaal faas, 't perducere van gastrien, veurtgezatte. De bereijing enne volgorde vanne versjillige saorten aan aeteswaar is duus neet Ć³nwichtig veur 't percĆØs det zich aafspeeltj inne maag. De aetesbrie oete sloekderm wuuertj inne maag vergaordj. Gemiddeldj blief 'ne maoltied drie Ć veer oer inne maag; bie vĆØt aete kan de verbliedsdoor waere verlingk toet waal zeven oer of lenger. De aafgaaf vanne aetesbrie anen twellefvingerigen derm (duodenum) vindj slechs plaats in klein wievƤƶlheje die d'n twellefvingerigen derm den wiejer kan verwirke.
 |
Maagverkleining
Bie emes mit euvergewich wuuertj in oetzunjerlike vel sĆ³mtieds euvergegange toet 'n maagverkleining. De maag wuuertj daobie e gans stƶk kleinder gemaak. Den pas neet allein hieĆ«l weinig nag meh d'rin, mer ouch blief alles minder lang inne maag en wuuertj 't daodoor oetĆØnjelik ouch minder vertaerdj en opgenĆ³mmen in 't lief.
Gekrenkdjes
Versjillige gekrenkdjes die specefiek mitte maag hƶbbe te make zeen maagzwaer, maagkanker en maagbleujing.
Zuuch ouch
