LabLynx Wiki
| Jon Fosse | |
 | |
| Statsborgarskap | Noreg |
| Fødd | 29. september 1959 (65 år) Haugesund kommune |
| Yrke | skodespelforfattar, lyrikar, barnebokforfattar, omsetjar, romanforfattar, litteraturvitar, skribent, essayist |
| Periode | 1983– |
| Religion | katolisisme |
| Ektefelle | Grethe Fatima Syéd, Anna Fosse |
| Debut | Raudt, svart |
| Jon Fosse på Commons | |
Jon Olav Fosse (fødd 29. september 1959) er ein norsk forfattar, dramatikar og statsstipendiat frå 2001. Han har hatt ein stor produksjon av romanar, noveller, dikt, barnebøker, essay og skodespel. Dessutan har han omsett eller skrive versjonar av ei rekkje teaterstykke. Den 5. oktober 2023 vart han tildelt Nobelprisen i litteratur.[1]
Liv og virke
Bakgrunn
Fosse vart fødd i Haugesund, men voks opp i Strandebarm i Kvam herad i Hardanger. Seinare flytte han til Bergen. Han vart cand. philol. i 1987 med grunnfag i sosiologi og filosofi, og hovudfag i allmenn litteraturvitskap.
Jon Fosse konverterte til katolisismen i 2013.
Forfattarskap
Jon Fosse debuterte i 1983 med romanen Raudt, svart. Det første skodespelet, Og aldri skal vi skiljast, kom i 1994. Fosse skriv på nynorsk.
Utgivingane hans er omsette til fleire språk, nokre av dei til over førti. Fosse sine skodespel blir meir og meir kjende utanfor Noreg, det er til no snakk om kring åtte hundre premierar, og det har mellom anna vore framsyningar i Tyskland, Frankrike, Japan og Spania. Han er den mest spelte norske skodespelforfattaren etter Ibsen.
Jon Fosse har fått Nynorsk litteraturpris tre gonger: i 1992, i 2002 og i 2019.
I 2011 fekk Jon Fosse tildelt statens æresbustad Grotten.
I 2015 fekk han Nordisk råds litteraturpris for Andvake-trilogien.[2]
I 2023 vart han tildelt Nobelprisen i litteratur.[1]
Verkliste
Prosa
- 1983 - Raudt, svart
- 1985 - Stengd gitar
- 1987 - Blod. Steinen er
- 1989 - Naustet
- 1991 - Flaskesamlaren
- 1992 - Bly og vatn
- 1993 - To forteljingar
- 1994 - Prosa frå ein oppvekst
- 1995 - Melancholia I
- 1996 - Melancholia II
- 1998 - Eldre kortare prosa
- 2000 - Morgon og kveld
- 2004 - Det er Ales. Forteljing
- 2007 - Andvake. Forteljing
- 2012 - Olavs draumar. Forteljing (framhald av Andvake)
- 2014 - Kveldsvævd (framhald av Olavs draumar)
- 2015 - Levande stein Kortare prosa og ei hymne
- 2019 - Det andre namnet Septologien I–II. Roman
- 2020 - Eg er ein annan Septologien III–V. Roman
- 2021 - Eit nytt namn. Septologien VI-VII. Roman
- 2023 - Kvitleik. Forteljing
Lyrikk
- 1986 - Engel med vatn i augene
- 1990 - Hundens bevegelsar
- 1992 - Hund og engel
- 1995 - Dikt 1986–1992
- 1997 - Nye dikt 1991–1994
- 2001 - Dikt 1986–2000
- 2003 - Auge i vind
- 2013 - Stein til stein
- 2015 - Lysande mørker
- 2016 - Poesiar. Etter Henrik Wergeland
Essay
- 1989 - Frå telling via showing til writing
- 1999 - Gnostiske essay
- 2011 - Essay
- 2014 - Når ein engel går gjennom scenen og andre essay
Barnebøker
- 1989 - Uendeleg seint, saman med Alf-Kåre Berg
- 1990 - Kant, saman med Roj Friberg
- 1993 - Dyrehagen Hardanger
- 1994 - Vått og svart, saman med Akin Düzakin
- 1995 - Nei å nei (Hundemanuskripta; 1)
- 1996 - Du å du (Hundemanuskripta; 2)
- 1997 - Fy å fy (Hundemanuskripta; 3)
- 2000 - Søster
- 2009 - Spelejenta
Gjendiktingar og omsetjingar
- 2013 – Soga om Fridtjov den Frøkne (fornaldersoge)
- 2014 – Fridtjov & Ingebjørg (fornaldersoge)
- 2015 – Soga om Torstein Vikingsson (fornaldersoge)
- 2016 – Forvandlinga og andre forteljngar (Franz Kafka)
- 2016 – Dei døde (James Joyce)
- 2018 – Fyrste kjærleik og annan kortare prosa (Samuel Beckett)
- 2018 – Lenz (Georg Büchner)
- 2020 – Den vesle prinsen (Antoine de Saint-Exupéry)
Skodespel
Urpremierar
- 1994 - Og aldri skal vi skiljast. Den Nationale Scene, Bergen, 1994
- 1995 - Namnet, Den Nationale Scene, Bergen, 1995
- 1996 - Nokon kjem til å komme, Det Norske Teatret, Oslo, 1996
- 1996 - Barnet, Nationaltheatret, Oslo, 1996
- 1997 - Mor og barn, Nationaltheatret, Oslo, 1997
- 1997 - Sonen, Nationaltheatret, Oslo, 1997
- 1997 - Natta syng sine songar, Rogaland Teater, Stavanger, 1997
- 1999 - Gitarmannen, monolog, Cinnober Teater, Göteborg, 1999
- 1999 - Ein sommars dag, Det Norske Teatret, Oslo, 1999
- 1999 - Medan lyset går ned og alt blir svart, Teater Ibsen, Skien, 1999
- 1999 - Draum om hausten, Nationaltheateret, Oslo, 1999
- 2000 - Besøk, Den Nationale Scene, Bergen, 2000
- 2000 - Sov du vesle barnet mitt, Theatre de Folle Pensée, Frankrike, 2000
- 2000 - Vinter, Rogaland Teater, Stavanger, 2000
- 2000 - Ettermiddag, Teaterhögskolan i Stockholm, 2000
- 2001 - Vakkert, Det Norske Teateret, Oslo, 2001
- 2001 - Dødsvariasjonar, Nationaltheateret, Oslo, 2001
- 2002 - Jenta i sofaen, Teaterfestivalen i Edinburgh, 2002
- 2002 - Lilla, The Royal National Theatre i London, 2003
- 2004 - Suzannah, NRK Fjernsynet, 2004
- 2004 - Dei døde hundane, Rogaland Teater, Stavanger, 2004
- 2004 - Sa ka la, Aarhus Teater, Aarhus, 2004
- 2005 - Varmt, Deutsches Theater, Berlin, 2005
- 2005 - Svevn, Nationalteatret, Oslo, 2005
- 2006 - Rambuku, Det Norske Teatret, Oslo, 2006
- 2007 - Eg er vinden, Den Nationale Scene, Bergen, 2007
- 2008 - Desse auga, Rogaland Teater, Stavanger, 2008
- 2009 - Jente i gul regnjakke, Dramaten, Stockholm, 2009
- 2014 - Hav, Bergen, 2014
- 2015 - Tre librettoar (Melancholia, Garnier-operaen, Paris, 2008; For seint, Beijing, 2013; Morgon og kveld, Royal Opera, London, 2015)
- 2017 - Edda, scenisk versjon, Det Norske Teatret, Oslo, 2017
- 2020 - Slik var det, monolog, Den Nationale Scene, Bergen, 2020
Prisar og utmerkingar
- 1989 - Nynorsk barnelitteraturpris for Uendeleg seint
- 1992 - Sokneprest Alfred Andersson-Ryssts fond
- 1992 - Nynorsk litteraturpris for Bly og vatn
- 1994 - Samlagsprisen
- 1996 - Sunnmørsprisen for Melancholia I
- 1996 - Ibsenprisen for Namnet
- 1996 - Melsom-prisen for Melancholia I
- 1997 - Aschehougprisen
- 1998 - Heidersmedlem i Norsk Skuespillerforbund
- 1999 - Doblougprisen
- 1999 - Gyldendalprisen
- 1999 - Kåra til Årets kulturnamn av Bergens Tidende
- 2000 - Nestroyprisen
- 2000 - Heidersmedlem i litteraturselskapet Det Norske Samlaget
- 2000 - Nordisk dramatikarpris for Ein sommars dag
- 2001 - Melsom-prisen
- 2001 - Kulturdepartementets barnebokpris
- 2001 - Nominert til Nordisk Råds litteraturpris for Morgon og kveld
- 2002 - Nynorsk litteraturpris for Auge i vind
- 2002 - Skandinavisk Nationalteaterpris for Dødsvariasjonar
- 2002 - Beste utanlandske forfattar, Theater Heute, Tyskland
- 2003 - Norsk kulturråds ærespris
- 2003 - Heddaprisen: Heidersprisen
- 2003 - Riddar av Den franske nasjonale fortjenstorden[3]
- 2005] - Kommandør av St. Olavs orden
- 2005 - Brageprisen sin heiderspris
- 2006 - Anders Jahres kulturpris
- 2010 - Den internasjonale Ibsenprisen[4]
- 2011 - Tildelt Statens æresbustad for kunstnarar, Grotten
- 2012 - Målprisen[5]
- 2015 - Nordisk Råds litteraturpris
- 2019 - Nynorsk litteraturpris for Det andre namnet
- 2021 - Kritikarprisen for Eit nytt namn. Septologien VI-VII
- 2021 - Ibsenprisen for Slik var det.[6]
- 2023 - Nobelprisen i litteratur[1]
Kjelder
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Jon Fosse hjå Nobelstiftelsen (på engelsk)
- ↑ «– Ei stadfesting eg er takksam for å ha fått» i NRK Hordland.
- ↑ Fransk heder til Fosse, nrk.no, 9. desember 2003, besøkt 13. desember 2012.
- ↑ «– Jeg har levd et veldig merkelig liv» i NRK.
- ↑ NTB (28. april 2012). ««Målprisen til Jon Fosse»». aftenposten.no. Henta 29. april 2012.
- ↑ «Ibsenprisen», www.skien.kommune.no (på norsk), henta 11. november 2023
Bakgrunnsstoff
- Jon Fosse hjå Nobelstiftelsen (på engelsk)
- Jon Fosse på Allkunne
- Digitaliserte bøker av Jon Fosse hjå Nasjonalbiblioteket
- Forfattarside hjå Bergen Offentlige Bibliotek Arkivert 2005-03-13 ved Wayback Machine.
- Informasjon frå Det Norske Samlaget
| 1901–1925 | Prudhomme (1901) • Mommsen (1902) • Bjørnson (1903) • Mistral, Echegaray (1904) • Sienkiewicz (1905) • Carducci (1906) • Kipling (1907) • Eucken (1908) • Lagerlöf (1909) • Heyse (1910) • Maeterlinck (1911) • Hauptmann (1912) • Tagore (1913) • Inga utdeling i 1914. • Rolland (1915) • von Heidenstam (1916) • Gjellerup, Pontoppidan (1917) • Inga utdeling i 1918. • Spitteler (1919) • Hamsun (1920) • France (1921) • Benavente (1922) • Yeats (1923) • Reymont (1924) • Shaw (1925) |  |
|---|---|---|
| 1926–1950 | Deledda (1926) • Bergson (1927) • Undset (1928) • Mann (1929) • Lewis (1930) • Karlfeldt (1931) • Galsworthy (1932) • Bunin (1933) • Pirandello (1934) • Inga utdeling i 1935. • O’Neill (1936) • du Gard (1937) • Buck (1938) • Sillanpää (1939) • Inga utdeling i 1940–1943. • Jensen (1944) • Mistral (1945) • Hesse (1946) • Gide (1947) • Eliot (1948) • Faulkner (1949) • Russell (1950) | |
| 1951–1975 | Lagerkvist (1951) • Mauriac (1952) • Churchill (1953) • Hemingway (1954) • Laxness (1955) • Jiménez (1956) • Camus (1957) • Pasternak (1958) • Quasimodo (1959) • Perse (1960) • Andrić (1961) • Steinbeck (1962) • Seferis (1963) • Sartre (1964) • Sjolokhov (1965) • Agnon, Sachs (1966) • Asturias (1967) • Kawabata (1968) • Beckett (1969) • Solzjenitsyn (1970) • Neruda (1971) • Böll (1972) • White (1973) • Johnson, Martinson (1974) • Montale (1975) | |
| 1976–2000 | Bellow (1976) • Aleixandre (1977) • Singer (1978) • Elytis (1979) • Miłosz (1980) • Canetti (1981) • García Márquez (1982) • Golding (1983) • Seifert (1984) • Simon (1985) • Soyinka (1986) • Brodsky (1987) • Mahfouz (1988) • Cela (1989) • Paz (1990) • Gordimer (1991) • Walcott (1992) • Morrison (1993) • Ōe (1994) • Heaney (1995) • Szymborska (1996) • Fo (1997) • Saramago (1998) • Grass (1999) • Gao (2000) | |
| Frå 2001 | Naipaul (2001) • Kertész (2002) • Coetzee (2003) • Jelinek (2004) • Pinter (2005) • Pamuk (2006) • Lessing (2007) • Le Clézio (2008) • Müller (2009) • Vargas Llosa (2010) • Tranströmer (2011) • Mo (2012) • Munro (2013) • Modiano (2014) • Aleksijevitsj (2015) Dylan (2016) • Ishiguro (2017) • Tokarczuk (2018, delt ut i 2019) • Handke (2019) • Glück (2020) • Gurnah (2021) • Ernaux (2022) • Fosse (2023) • Han (2024) | |
