LabLynx Wiki

Proza is geschreven of oraal literair taalaanbod waarbij de versleer geen rol speelt en dat ook geen versregels telt, in tegenstelling tot poëzie. Proza wordt ook 'ongebonden stijl' genoemd.^[1] Een mengvorm tussen proza en poëzie noemt men poëtisch proza, of prozagedicht.

Het woord 'proza' komt van het Latijnse woord prosa, dat 'onopgesmukt discours' betekent. Dat is de vrouwelijke vorm van het woord prosus, dat 'direct' betekent.^[2]

Proza is het soort tekst dat men kan vinden in een krant, een encyclopedie, een kort verhaal, roman of novelle, een film, een essay, een wetenschappelijk artikel, een brief. Het kan kort zijn, zoals een stukje in de krant, of zo lang als een complete meerdelige roman.

Proza wordt ook wel ongebonden taalgebruik genoemd en poëzie gebonden taalgebruik, waarmee wordt bedoeld dat een dichter zich vaak extra voorschriften oplegt bij het schrijven: kortere regellengte, vast aantal lettergrepen, metrum enzovoort.

In de literatuurgeschiedenis heeft de term proza een wisselende waardering gekend. Lange tijd werd het als minderwaardig aan poëzie beschouwd. Geschiedkundige teksten werden in de Middeleeuwen op rijm gezet (een voorbeeld is Jacob van Maerlant). Ook ernstig toneel moest tot in de 17e eeuw rijmen om voor vol te worden aangezien (voorbeelden zijn Racine en Vondel). Vroege tijdschriften namen poëzie op in een mate die voor een hedendaagse lezer opmerkelijk is.

Inmiddels is de waardering voor de prozavorm toegenomen. Dit valt ten dele te verklaren uit de dominantie van die vorm; terwijl poëzie veel minder wordt gelezen dan voorheen, en poëziebundels nog slechts oplagen kennen van enkele honderden stuks, is in de literatuur de roman verreweg de meest gelezen tekstsoort, en ook in tijdschriften wordt overwegend proza aangetroffen.

• Delabastita, D, H. van Gorp e.a. (2012- ). 'Proza'. Algemeen letterkundig lexicon, online
• Geerts, Guido, Ton den Boon e.a. (1999). Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal. J-R. Eerste uitgave 1864. Dertiende uitgave, Utrecht en Antwerpen: Van Dale Lexicografie. ISBN 9066484233
• Pearsall, Judy (ed.) (2001). The New Oxford Dictionary of English. Eerste editie 1998. Gecorrigeerde editie, Oxford: Oxford University Press. ISBN 0198604416