LabLynx Wiki
Йөкмәткеһе
Совет Социалистик Республикалар Союзы | |
рус. Союз Советских Социалистических Республик | |
Байраҡ[d] | Герб[d] |
Нигеҙләү датаһы | 30 декабрь 1922[1][2] |
---|---|
Рәсми атамаһы | Союз Советских Социалистических Республик |
Ҡыҫҡаса атамаһы | СССР |
Ҡатнашыусы | [d], Бөйөк Ватан һуғышы, Икенсе донъя һуғышының Тымыҡ океан хәрби хәрәкәттәр театры һәм [d] |
Кем хөрмәтенә аталған | [d], социализм һәм республика |
Этнохороним | szovjet, Soviet, sovietic, sovietică, советский, советская, советские, soviético, soviética, радянський, soviétique, soviéticu, soviética, საბჭოთა, шӯравӣ, советӣ, шӯравиҳо, советиҳо, Σοβιετικός, Σοβιετική, Σοβιετικοί, Sovetuniano, Sovetiano, радянин, радянка, радяни, радянки, Sovjet, Sovjetinja, радянська һәм Sóivéadach[3] |
Нигеҙләүсе | РСФСР, Украина Совет Социалистик Республикаһы, Белорус Совет Социалистик Республикаһы һәм [d] |
Рәсми тел | урыҫ теле |
Гимн | СССР гимны |
Описание девиза | [d] |
Девиз тексы | Пролетарии всех стран, соединяйтесь!, Пролетарі всіх країн, єднайтеся!, Пралетарыі ўсіх краін, яднайцеся!, Бутун дунё пролетарлари, бирлашингиз!, Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!, პროლეტარებო ყველა ქვეყნისა, შეერთდით!, Бүтүн өлкәләрин пролетарлары, бирләшин!, Visų šalių proletarai, vienykitės!, Пролетарь дин тоате цэриле, униць-вэ!, Бардык өлкөлөрдүн пролетарлары, бириккиле!, Пролетарҳои ҳамаи мамлакатҳо, як шавед!, Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՜ք։, Әхли юртларың пролетарлары, бирлешиң! һәм Kõigi maade proletaarlased, ühinege! |
Донъя ҡитғаһы | Европа һәм Азия |
Дәүләт | СССР |
Административ үҙәк | Мәскәү |
Хәҙерге административ берәмек сиктәрендә урынлашҡан | Рәсәй, Украина, Латвия, Литва, Эстония, Беларусь, Молдова, Грузия, Әрмәнстан, Үзбәкстан, Ҡаҙағстан, Тажикстан, Төркмәнстан, Ҡырғыҙстан һәм Әзербайжан |
Идара итеү формаһы | [d], [d], [d], [d] һәм [d] |
Дәүләт башлығы вазифаһы | [d] |
Дәүләт башлығы | Михаил Горбачёв |
Хөкүмәт башлығы вазифаһы | [d] |
Партия секретары | Сталин Иосиф Виссарионович, Маленков Георгий Максимилианович, Хрущёв Никита Сергеевич, Брежнев Леонид Ильич, Андропов Юрий Владимирович, [d] һәм Михаил Горбачёв |
Хөкүмәт башлығы | [d] |
Закондар сығарыу органы | СССР Юғары Советы |
Дипломатик мөнәсәбәттәр | Канада, Америка Ҡушма Штаттары, Чехословакия, Югославия, Румыния, Израиль, Ангола, Германия Демократик Республикаһы, Дания, Гренада, Куба, [d], Лаос, Норвегия, Пакистан, Төркиә, Филиппин, Кот-д’Ивуар, Малайзия, Тонга, Вануату, Япония, Германия, Ҡытай һәм Ҡытай Республикаһы |
Ойошма ағзаһы | Варшава Килешеүе Ойошмаһы, ОБСЕ, Үҙ-ара иҡтиади ярҙам Советы, [d], БДО, БMO-ның Именлек Советы[4] һәм [d] |
Рәсми байрам | [d] |
Сәйәси идеология | коммунизм[1], [d], [d] һәм [d] |
Халыҡ һаны | 293 047 571 кеше (1989) |
Административ рәүештә бүленә | РСФСР, Украина Совет Социалистик Республикаһы, Белорус Совет Социалистик Республикаһы, [d], [d], Әзербайжан Совет Социалистик Республикаһы, [d], [d], [d], Молдавия Совет Социалистик Республикаһы, Ҡаҙаҡ Совет Социалистик Республикаһы, Ҡырғыҙ Совет Социалистик Республикаһы, [d], Төркмән Совет Социалистик Республикаһы, [d], Карел-Фин ССР-ы һәм [d] |
Валюта | [d] |
Сиктәш | Чехословакия, Финляндия, Иран, Төркиә, Монгольская Народная Республика[d], Ҡытай, Корея Халыҡ-Демокритик Республикаһы, Афғанстан, Япония, Польша, [d], Болгария, [d], Америка Ҡушма Штаттары, Румыния, [d], [d], [d], [d], Өсөнсө рейх һәм Венгрия |
Нигеҙендәге текст | [d], СССР-ҙың 1924 йылғы Конституцияһы[5] һәм [d] |
Нигеҙендә эшләнгән | Рәсәй империяһы |
Алдағы | РСФСР, Украина Совет Социалистик Республикаһы, Белорус Совет Социалистик Республикаһы, [d] һәм [d] |
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе | [d] һәм БДБ |
Алмаштырылған | Рәсәй, Украина, Беларусь, Молдова, Грузия, Әрмәнстан, Әзербайжан, Ҡаҙағстан, Үзбәкстан, Төркмәнстан, Ҡырғыҙстан, Тажикстан, Эстония, Латвия һәм Литва |
Алыштырған | Совет Рәсәйе һәм [d] |
Ҡулланылған тел | урыҫ теле |
Ҡайҙа өйрәнелә | [d] |
Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 26 декабрь 1991 |
Майҙан | 22 402 200 км² (1991) |
Юғары кимәлдәге интернет-домен | .su |
Төп көйләүсе текст | СССР Конституцияһы, [d] һәм [d] |
Тема географияһы | [d] |
Рәсми дине | [d], атеизм һәм [d][6][7] |
Тема иҡтисады | [d] |
Теманың демографияһы | [d] |
Междугородный префикс | 8 |
Бында төшөрөлгән фильмдар категорияһы | [d] |
Совет Социалистик Республикалар Союзы Викимилектә |
Советтар Союзы, Совет Социалистик Республикалар Союзы (рус. Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик, СССР, Советский Союз) — 1922—1991 йылдар араһында булған күп милләтле социалистик дәүләт. Илдең территорияһы Көнсығыш Европа, Төньяҡ һәм Урта Азияға тиклем таралған булған һәм тарҡатылған көнөнә донъялағы иң ҙур иле булып һаналған.
Тарих
Советтар Союзының нигеҙе 1917 йылдың 25 октябрендә Бөйөк Октябрь Социалистик революцияһы менән һалына. Уның биләмәләре элекке Рәсәй империяһы территорияһын (Финляндия, Польша һәм 1940 йылдарға тиклем Прибалтика, Молдова, Тыванан башҡа) алып торған. СССР-ҙың сәйәси территориаль нигеҙе иң тәүҙә үк берҙәм булып һалынмай. 1917 йылдың октябренән Рәсәй Совет Федератив Республикаһы иғлан ителһә лә, уның составынан Украина (1917 йылдың октябре), Беларус Халыҡ Республикаһы (1918 йылдың марты), Финляндия (1917 йылдың декабре) һәм башҡа территориялар айырылып сығырға маташа. Шул уҡ ваҡытта бөтә илдең территорияһында парралель хөкүмәттәр төҙөлә, һәр бер хөкүмәттең үҙенең ҡораллы көстәре килеп булдырыла. Шул ыңғайына 1917—1923 йылдар Рәсәй тарихында Граждандар һуғышы һымаҡ билдәләнгән. Граждандар һуғышы тамаланыу алдынан элекке Рәсәй империяһында реинтеграция процесстары башлана, сөнки Украина, Беларусь, Кавказ аръяғы Федератив республикаларында власҡа Коммунистар партияһы килә. Шул процесстар тамамланғас, 1922 йылдың 30 декабрендә СССР төҙөлөүе тураһындағы договор ҡабул ителә. Ул договорҙа 4 республиканың (БССР, УССР, КАСФСР, РСФСР) вәҡилдәренән ҡултамғалары алына. РСФСР исеменән АССР вәҡилдәре лә ҡултамғаларын ҡуйған.
1928—1941 йылдарҙа СССР-ҙа яңы иҡтисади ҡоролош төҙөлә. 1928—1932 йылдарҙа индустриялаштырыу һәм коллективлаштырыу үткәрелә. Шул ул саҡта 1937-1953 йылдарҙа төрлө социаль ҡатлам вәкилдәре репрессияларға дусар ителә
Иҫкәрмәләр
- ↑ 1,0 1,1 Декларация об образовании Союза Советских Социалистических Республик (урыҫ) — 1922.
- ↑ https://novynarnia.com/2022/12/26/100r-srsr/
- ↑ (unspecified title) (ирл.) — 2006.
- ↑ Charta Spojených národů (яп.) — 1945.
- ↑ http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1924/red_1924/5508660/
- ↑ http://www.departments.bucknell.edu/russian/const/36cons04.html
- ↑ http://www.departments.bucknell.edu/russian/const/77cons02.html
Һылтанмалар
- Калашников Ю. В. Совет Социалистик Республикалар Союзы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Был ил тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |