Clinfowiki
Sekund (latin.: secunda-sanaspäi «kahtenz'» secunda divisio-virkehes «(časun) kahtenz' jagand»[1]) om aigan pordon märičendühtnik. Om rahvahidenkeskeižen SI-sisteman päižes seičemes märičendühtnikaspäi. Rahvahidenkeskeine znamoičend om s, grafine: ″.
Vahvištadud vl 1967 märhapanendan mödhe, sekund om aigan interval, kudamb om tazostadud cezijan-133 atoman sädegoičendan 9 192 631 770 pordha sen atoman päolendan päličmanendas energijan kahten ülähenon tazopindan keskes, ku atom om tünäs 0 K lämudel. Se om koumanz' sekundan märhapanend, om kirjutadud tarkoiktemb vl 1997, ližatihe cezijan atoman arvoimižid.
Vastmäričendühtnik sekundale (s−1) om paksuden herc (Hz).
Istorii
Amuižes mirus eliba sekundoita, aigan kaikiš lühüdamb märičendühtnik oli aig-gradus (nell' minutad). Keskaigan kävutaškanzihe sekundad astronomijas Kudmaižen likundan tarkoiktemban lugendan täht. Vl 1000 persine Al' Biruni-tedomez' märiči täuz'kudamiden aigoid konkretižiden nedaliden täht i kävuti päivid, časuid, minutoid, sekundid, koumandesid i nelländesid pühäpäivän keskpäiväspäi lugeten. Latinankel'žed tedomehed ottihe sekund-terminad kävutamižhe 13. voz'sadaspäi. Datiruidud 1560..1570 vozil časud Fremersdorfan keradusespäi kändihe ezmäižikš punotižčasuikš sekundtomaraiženke. 1670-80-nzil vozil tegihe meles mehanižid časuid köläidimenke, i voimuz tegihe märita sekundid tarkoiktusen täizöiženke märanke. Sekund-sana kut märičendühtnik tuli anglijan kel'he 17. voz'sadan lopus.
Ende märhapanihe sekundad päivesen dolän kal't (1 / 86 400 MKS-sistemas, 1940-nded voded), tropižen voden doläl (1 / 31 556 925,9747, vspäi 1960).
Ühtnikad sekundan alusel
Sätas ližaühtnikoid sekundan alusel SI-sisteman standartižiden prefiksoiden abul. Enamba kaiked kävutadas toižid märičendühtnikoid: minut (60 sekundad), čas (3 600), päivez (86 400), voz' (31 557 600).
| Suruz | Märičendühtnik | Znam | Ozutez | Suruz | Märičendühtnik | Znam | Ozutez | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 101 | dekasekund | das | ei ole rekomendacijad kävutandale | 10−1 | decisekund | ds | ei ole rekomendacijad kävutandale | |
| 102 | gektosekund | gs / hs | 1 min 40 s, ei ole rekomendacijad kavutandale | 10−2 | santisekund | ss / cs | ei ole rekomendacijad kävutandale | |
| 103 | kilosekund | ks | 16 min 40 s | 10−3 | millisekund | ms | — | |
| 106 | megasekund | Ms | 11 päiväd 13 časud 46 min 40 s | 10−6 | mikrosekund | µs | — | |
| 109 | gigasekund | Gs | 31,7 vot | 10−9 | nanosekund | ns | — | |
| 1012 | terasekund | Ts | 31 700 vot | 10−12 | pikosekund | ps | — | |
| 1015 | petasekund | Ps | 31,7 mln vozid | 10−15 | femtosekund | fs | — | |
| 1018 | eksasekund | Es | 31,7 mlrd vozid | 10−18 | attosekund | as | — | |
| 1021 | zettasekund | Zs | 31,7 trln vozid | 10−21 | zeptosekund | zs | — | |
| 1024 | iottasekund | Is / Ys | 31,7 kvadrillionad vozid | 10−24 | joktosekund | js / ys | — | |
| 1027 | ronnasekund | Rs | 31,7 kvintillionad vozid | 10−27 | rontosekund | rs | — | |
| 1030 | kvettasekund | Kvs / Qs | 31,7 sekstillionad vozid | 10−30 | kvektosekund | kvs / qs | — |
Homaičendad
- ↑ Секунда (Sekund) // Физическая энциклопедия (Fizine enciklopedii) / Päredaktor A. M. Prohorov. — M.: Bol'šaja Rossiiskaja enciklopedija, 1994. — T. 4, 704 lp. — Lp. 484. — 40 000 egz. ISBN 5-85270-087-8. (ven.)
