Clinfowiki
| Misri | |
|---|---|
| |
| Ilustrim që përshkruan dy lule, mashkullore dhe femrërore e misrit | |
| Klasifikimi shkencor | |
| Mbretëria: | |
| Pa klasifikuar: | |
| Rendi: | |
| Familja: | |
| Nënfamilja: | |
| Fisi: | |
| Gjinia: | |
| Lloji: | Z. mays
|
| Emri binomial | |
| Zea mays | |
Misri (/meɪz/ MAYZ; Zea mays subsp. mays, nga spanjishtja: maíz pas Taino: mahis), është një kokërr drithi e zbutur fillimisht nga popujt indigjenë në Meksikën jugore rreth 10,000 vite më parë.[1][2] Kërcelli me gjethe i bimës krijon tufë lulesh (ose "thekë") të cilat prodhojnë polen dhe veçojnë tufë lulesh vezore të quajtura veshë që kur fekondohen japin bërthama ose fara, të cilat janë fruta botanike. Termi misër preferohet në përdorim zyrtar, shkencor dhe ndërkombëtar si emër i zakonshëm, sepse kjo i referohet posaçërisht kësaj drithi ndërsa misri i referohet çdo kulture kryesore të drithërave të kultivuar në një vend. Për shembull, në Amerikën e Veriut dhe Australi misri përdoret shpesh për misër, por në Angli dhe Uells mund t'i referohet grurit ose elbit, dhe në Skoci dhe Irlandë tërshërës.
Misri është bërë një ushqim kryesor në shumë pjesë të botës, me prodhimin total të misrit që tejkalon atë të grurit ose orizit. Përveçse konsumohet drejtpërdrejt nga njerëzit (shpesh në formën e masave), misri përdoret gjithashtu për etanolin e misrit, ushqimin e kafshëve dhe produkte të tjera të misrit, si niseshte misri dhe shurup misri. Gjashtë llojet kryesore të misrit janë misri i dhëmbëzuar, misri i strallit, misri i bishtajave, kokoshkat, misri i miellit dhe misri i ëmbël. Varietetet e pasura me sheqer të quajtur misri i ëmbël zakonisht rriten për konsum njerëzor si kokrra, ndërsa varietetet e misrit të fushës përdoren për ushqim për kafshët, përdorime të ndryshme ushqimore me bazë misri (përfshirë bluarjen në miell misri ose masa, shtypjen në vaj misri, fermentim dhe distilim në pije alkoolike si uiski bourbon), dhe si lëndë ushqyese për industrinë kimike. Misri përdoret gjithashtu në prodhimin e etanolit dhe biokarburanteve të tjera.
Misri kultivohet gjerësisht në të gjithë botën dhe çdo vit prodhohet një peshë më e madhe misri se çdo drith tjetër. Në vitin 2021, prodhimi i përgjithshëm botëror ishte 1.2 miliardë tonë (1.2×109 ton të gjatë; 1.3×109 ton të shkurtër). Misri është kultura drithëra më e kultivuar në të gjithë Amerikën, me 384 milion ton (378,000,000 ton të gjatë; 423,000,000 ton të shkurtër) të rritur vetëm në Shtetet e Bashkuara në vitin 2021. [duhet citim] Misri i modifikuar gjenetikisht përbën 85% të misrit të mbjellë. Shtetet e Bashkuara në vitin 2009. Subvencionet në Shtetet e Bashkuara ndihmojnë për të llogaritur nivelin e lartë të kultivimit të misrit dhe pozicionin e saj si prodhuesi më i madh në botë.[3]
Shiko edhe
Referime
- ^ "The Evolution of Corn". University of Utah HEALTH SCIENCES. Arkivuar nga origjinali më 13 korrik 2019. Marrë më 2 janar 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Benz, B. F. (2001). "Archaeological evidence of teosinte domestication from Guilá Naquitz, Oaxaca". Proceedings of the National Academy of Sciences. 98 (4): 2104–2106. Bibcode:2001PNAS...98.2104B. doi:10.1073/pnas.98.4.2104. PMC 29389. PMID 11172083.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Corn Production By State 2021". worldpopulationreview.com. Marrë më 2021-07-16.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
