Clinfowiki

Ten artykuł dotyczy budynku. Zobacz też: turnię Dzwonnica w Tatrach Wysokich.

Dzwonnica – budowla lub jej część, w której zawieszono dzwony, mająca charakter sakralny (np. dzwonnice przy kościołach lub cerkwiach) lub świecki (np. miejskie wieże strażnicze – beffroi lub wieże ratuszowe). Najczęściej występuje w postaci wieży, murowanej lub drewnianej. Niekiedy spotyka się dzwonnice w formie ściany z otworami, są to tzw. dzwonnice parawanowe.

Dzwonnice dzielą się na^[1]:

• wolno stojące w kształcie wieży (np. kampanila), ażurowej drewnianej lub stalowej konstrukcji lub ściany z otworami dla zawieszenia dzwonów. Dzwonnice wolno stojące (wieżowe lub parawanowe) często pełniły również funkcję bramy wejściowej na teren kościelny^[2].
• przystawione – związane w rzucie np. z kościołem,
• wbudowane – wpisane w rzut budynku (wtopione w jego bryłę), stanowiące element ściśle związany z budowlą lub ją wieńczący, np. sygnaturka.

Używanie dzwonów wprowadzili w VI wieku iroszkoccy i anglosascy mnisi w zakładanych przez siebie klasztorach i kościołach^[3]. Wzrost roli dzwonów w liturgii oraz rozwój sztuki lania dzwonów sprawiły, że przy kościołach romańskich zaczęto budować dzwonnice. Najstarsza dzwonnica wybudowana została w VIII wieku, z nakazu Papieża Stefana III, przy Konstantyńskiej bazylice św. Piotra w Watykanie. Zgodnie z wolą papieża powstać miała wieża ozdobiona złotem i srebrem, w której miały być zawieszone trzy dzwony^[4]. Przy włoskich kościołach zaczęto stawiać wolno stojące wieże – kampanile, których formy osiągnęły pełnię rozkwitu w wiekach XI–XII. Zwykle były to wieże na planie koła, wielokondygnacyjne, z otworami biforyjnymi lub triforyjnymi. W tym samym czasie w romańskich kościołach Europy popularne było stosowanie dwóch masywnych wież w fasadzie świątyni, często również z wieżą dzwonną na skrzyżowaniu naw. W okresie gotyku dzwonnice nabrały strzelistości i ażurowości^[5]. Wraz z lokacjami miast i powstawaniem miejskich samorządów, wykształciły się budynki ratuszy, często również z wieżami, w których umieszczano dzwony, służące między innymi do odmierzania czasu (w okresie późniejszym coraz częściej zastępowane zegarami). W dzwony miejskie uderzano również np. na zakończenie targu, na zamykanie bram miejskich czy na gaszenie świateł^[6]. W miastach flandryjskich budowano miejskie wieże strażnicze (beffroi), dzwony w nich umieszczane miały przede wszystkim funkcję alarmową.

Przy kościołach drewnianych stawiano najczęściej dzwonnice o konstrukcji słupowej, rzadziej o konstrukcji mieszanej (gdzie przyziemie wykonane jest w konstrukcji wieńcowej, górna część – w konstrukcji słupowej). Wieże te często posiadały w swojej górnej części nadwieszone konstrukcje zwane izbicami. W budownictwie cerkiewnym wieże dzwonne miały zwykle konstrukcję wieńcową^[5].

• dzwonnica parawanowa
• kampanila
• sygnaturka (wieża)
• beffroi

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 41, 42. ISBN 83-85001-89-1.