Clinfowiki
| Cameron | |
| République du Cameroun (fr) Republic of Cameroon (en) | |
Bandièra
Escut d'armas | |
 | |
Capitala | |
Ciutat mai granda | |
Forma de govèrn | |
de França e del Reialme Unit | |
Data | |
• Totala 475,442 km² | |
• Aiga 0,57 % % | |
• Totala (2016) 23,439,189 ab. | |
• Densitat 39.7 ab./km² | |
PIB (2017) 29.547 miliard USD | |
XAF | |
237 | |
CM | |
+1 | |
 |
Cameron, oficialament la Republica de Cameron (en anglés: Republic of Cameroon; en francés: République du Cameroun), es un estat del centre-oèst d'Africa. Confronta Nigèria a l'oèst, Chad al nòrd-èst, Centreafrica a l'èst, la Republica Democratica de Còngo al sud-èst e Gabon e la Guinèa Eqüatoriala al sud. Tocant las còstas, confronta l'ocean Atlantic a l'oèst e lo lac Chad al nòrd. La capitala n'es Yaoundé. Lo gentilici es cameronés -esa.
Geografia
Istòria
Lo periòde precoloniau
Avans l'arribada deis Europèus, l'istòria de Cameron es fòrça mau coneguda en causa de la manca de documents escrichs. L'arqueologia a mostrat l'existéncia d'un poblament ancian e una influéncia dei reiaumes de Kanem au nòrd e de Bamum a l'oèst. Pasmens, la seuva eqüatoriala, gaire favorabla a l'establiment d'estructuras estatalas, arrestèt la progression d'aqueleis estats. En revènge, favorizèron lo passatge de populacions mai ò mens nomadas qu'èran interessats per lei pasturgatges dei regions montanhosas dau país. Ansin, s'i formèt de comunautats agricòlas que venguèron pauc a pauc d'estats teocratics (generalament musulmans ò pagans).
Lo periòde coloniau
La colonizacion alemanda
Lo litorau cameronés foguèt reconeguda per lei Portugués a partir de 1460. Durant aquelei viatges, lo navegaire Fernando Poo donèt lo nom de « Rio dos Camarões » (« Riu dei Cambaròt » en occitan) au riu Wouri que foguèt a l'origina dau mòt « Cameron ». A partir dau sègle XVII, lo comèrci ambé leis Europèus venguèt una activitat importanta e d'estats costiers se formèron a partir dei revenguts eissits dei trafecs d'evòri e d'esclaus.
Lei Prussians desbarquèron en Cameron en 1860. En 1884, l'explorator Gustav Nachtigal signèt de tractats de protectorats ambé divèrsei caps locaus e Bismarck acceptèt de conquistar lo país après una revòuta indigèna. Un an pus tard, d'acòrds ambé França e lo Reiaume Unit permetèron d'esboçar lei frontieras de la colonia. Se lo rèi de Bamum chausiguèt de negociar, leis autrei sobeirans locaus assaièron de resistir e la conquista alemanda foguèt violenta e lònga. S'acabèt oficialament en 1905 mai de combats contunièron dins certanei regions fins a 1914.
Consequéncia de la conquista malaisada, leis Alemands establiguèron un regime d'administracion unicament dins lei regions meridionalas. Dins lo rèsta dau país, laissèron en plaça lei captaus locaus. L'esplecha de la colonia se concentrèt sus lei matèrias premieras : fusta e evòri dins lo sud-èst, plantacions de cacau, de bananas ò de cafè dins lo centre e cauchó dins totei lei regions propícias au desvolopament de plantacions d'eveas. Per fornir la man d'òbra necessària au foncionament dei plantacions, utilizèron lo trabalh fòrçat.
En 1911, après d'acòrds ambé França, Cameron obtenguèt divèrsei territòris qu'aumentèron sa superficia a l'oèst e que li donèron un accès dirèct au fluvi Còngo. Tres ans pus tard, quand la Premiera Guèrra Mondiala comencèt, França e lo Reiaume Unit l'ataquèron e l'ocupèron en 1916 en despiech de la resisténcia acarnada dei tropas colonialas alemandas.
Lo mandat francobritanic
Après la guèrra, lo Cameron Alemand foguèt partejat entre França, que ne recebèt la màger part (aperaquí 80%), e lo Reiaume Unit. La Societat dei Nacions confirmèt aquela division en 1919 e donèt mandat ai dos país per administrar Cameron. Aquel estatut particular empachèt l'integracion de jure de la region au sen deis empèris coloniaus francés e britanics mai cambièt ren au foncionament generau de la societat coloniala locala. Lei Francés contunièron lei projèctes de desvolopament economic alemands e sostenguèron lei plantacions de cafè. Dins la partida britanica, Londres autorizèt un retorn dei plantaires alemands dins lo corrent deis annadas 1920.
Durant la Segonda Guèrra Mondiala, lo Cameron Francés imitèt l'Africa Eqüatoriala Francesa e ralièt rapidament lei Fòrças Francesas Liuras. En 1946, obtenguèt donc un estatut d'autonòmia similar ais autrei colonias francesas e una vida politica locala apareguèt. Foguèt dominada per l'Union dei Populacions de Cameron (UPC) de Ruben Um Nyobe qu'adoptèt una linha revolucionària. En 1955, l'UPC foguèt donc dissòuta per leis autoritats francesas entraïnant una guèrra saunosa (aperaquí 70 000 mòrts). Durèt fins au començament deis annadas 1960 maugrat l'execucion d'Um Nyobe per un comandò francés en 1958.
Dins la partida britanica de Cameron, leis autoritats capitèron de favorizar l'integracion dei regions septentrionalas au sen de Nigèria. En revènge, dins lo sud, se formèt pauc a pauc un corrent autonomista que s'organizèt en 1953 e formèt lo Kamerun National Congress (KNC). Dirigit per Emmanuel Endeley, obtenguèt la formacion d'una region autonòma en 1957. Pasmens, lo KNC se devesiguèt rapidament e perdiguèt leis eleccions de 1959 ganhadas per lo Kamerun National Democratic Party (KNDP) de John Ngu Foncha.
L'independéncia
L'independéncia de Cameron foguèt l'acabament d'un procès que durèt de 1958 a 1961. Ahmadou Ahidjo ne foguèt la figura principala coma cap de l'Union Cameronesa, formacion gropant lei moderats ostils a l'UPC. En 1960, venguèt lo premier president dau Cameron independent mai deguèt faciar una resurgéncia de la guerilha menada per l'UPC dins lei país bamilekes. Aquela segonda partida de la guèrra còntra l'UPC durèt fins ais annadas 1970 e entraïnèt la mòrt de 10 000 a 20 000 personas.
En parallèl, lo Cameron Britanic s'orientèt tanben vèrs l'independéncia ambé la fin dau periòde britanic en Nigèria. En 1961, lei Nacions Unidas i organizèron de referendums d'autodetermincion. Lo nòrd, musulman, chausiguèt de far partida de Nigèria e lo sud, crestian e animista, jonhèt lo Cameron independent que venguèt una republica federala.
Lo Cameron independent
Lo periòde d'Ahmadou Ahidjo
Ahmadou Ahidjo dirigiguèt lo Cameron independent de 1960 a 1982. Gràcias au sostèn economic e militar de França, poguèt eliminar definitivament l'UPC e instaurar un regime fòrça autoritari. D'efèct, durant leis eleccions de 1964, refusèt de reconóisser la victòria de l'oposicion menada per Marguerite Mbida, reprimiguèt leis esmogudas entraïnadas per son còp de fòrça e arrestèt plusors oposants. Dos ans pus tard, son partit, l'Union Nacionala Cameronesa (UNC), venguèt partit unic. En 1972, organizèt un referendum per far adoptar una novèla constitucion que suprimiguèt la natura federala de l'Estat. Demissionèt en 1982 per de rasons desconegudas.
Lo periòde de Paul Biya
Ahmadou Ahidjo foguèt remplaçat per son Premier Ministre Paul Biya qu'ocupa totjorn la presidéncia cameronesa a l'ora d'ara. En 1984, sei partisans organizèron sensa succès un còp d'estat per tornar prendre lo poder. Ahidjo foguèt condamnat a mòrt per contumàcia e moriguèt en exili en 1989. Après aquel eveniment, Biya cambièt lei quadres dau partit unic que venguèt lo Rassemblament Democratic dau Pòble Cameronés (RDPC) en 1985. Lo president capitèt tanben d'obtenir lo raliment de certaneis adversaris de son predecessor.
Dins aquò, a partir de 1987, una crisi economica grèva entraïnèt una agitacion permanenta dins lei vilas dau país. L'instauracion d'una democracia de façada permetèt pas de resòuvre lo problema e de trèbols importants aguèron luòc en 1989 e en 1991. En 1992, una reeleccion fòrça contestada entraïnèt de manifestacions fòrça importantas e l'estat d'urgéncia foguèt proclamat. Pasmens, l'oposicion mau capitèt de s'unificar e Paul Biya poguèt ansin se mantenir gràcias au contraròtle de l'aparelh d'Estat e a la perseguida de l'ajuda francesa. Leis escrutinhs de 1997, de 2004 e de 2011 s'acabèron per de resultats similars.
Cultura
Liames intèrnes
Bibliografia
Nòtas e referéncias
