Clinfowiki

L'occitàn (pronunziat /uksitãn/) o lengua d'oc l'è una lengua rumanza che l'è parlada in la region d'Europa del süd ciamada Occitània; che lo compren lo süd de la Francia, mà anca in Itàlia in del Piemunt, in del cumün calabres de Guardia Piemontese (La Gàrdia) e in de la Val d'Aran (che l'è in Catalugna) indue che l'è recugnussüü cumè lengua ofiziala regiunala ciamada aranes del 1990.
Se stima che d'una populazión de 14 o 15 miliun de occitan, a hinn dumà intra 500 000 e 2 mijun quij ch'a hinn bun de parlà ben l'occitan, perchè a l'è una lengua che l'è duprada poch in sucietà. L'occitan al sumeja mot al catalan, anca se d'historians li consideran cumè fasent part di un diasistema cun dinamighes diverses.

L'Ucitan el vegn del Latin vulgar parlaa in de la regiun che i Ruman ciamaven Provincia, cugnussüda al dì d'incö cunt el nom de Pruvenza. El ciapa 'l sò nom de Lengua d'oc, de la sò manera de dì de sì, oc, derivaa del latin hoc (= "propri quèst chì"). Quèsta definiziun l'aveva duprada, per esempi, el Dant Alighiee, per fà pöö 'na distinziun del Franzes (lengua d'oïl, de hoc ille = "pròpri quèll lì") e de l'Italian (lengua del sì, de sic = "inscì"). In del Etaa de Mezz l'è stada vüna di lenguf püssee dupráa in del camp literari: pueta cumè Arnaut Daniel e Bernart de Ventadorn hann cuntribüii a creá, cunt i sò cumpuniment, la cultüra de l'Amur Curtes, preduminanta per secuj in Europa.

La cultüra Pruvenzala l'ha scuminciaa a burlà giò quand, in del XIII secul, che l'è stada fada una Crusada cuntra i eretich Albiges, che viveven in de la püpart di cas in Pruvenza e che in de l'Amur Curtes aveven truvaa un leaa (e vün di argument principaj a l'era propi l'aversiun cuntra el matrimoni catolich). La Crusada l'ha batüü i eretich e l'ha faa föra gran part di òmen de cultüra de la Franza meridiunala. De stu mument chí (pü o manch el 1230) i test Pruvenzaj hann scuminciaa e vegnì manch, e la cultüra curtesa la s'è spustada in Sicilia, indue che'l regnava l'imperadur Federich II, che l'era püssée liberal di olter munarca del temp. Semper el Dant Alighiee l'ha recugnussüü a la puesia murusa ucitana un'impurtanza tal in de la storia de la literatüra vulgar che in de la Divina Cumedia l'ha rendüü umagg a l'Arnaut Daniel, quand che 'l rencuntra a la fin del Pürgatori, cunt el fàgh parlà propi in Ucitan (ünich cas in tüta l'opera del pueta fiurentin che un persunagg el parla in de la propia lengua; e ünich cas de puesia ucitana in terzinn).

	«Tan m'abellis vostre cortes deman, qu'ieu no me puesc ni voill a vos cobrire. Ieu sui Arnaut, que plor e vau cantan; consiros vei la passada folor, e vei jausen lo joi qu'esper, denan. Ara vos prec, per aquella valor que vos guida al som de l'escalina sovenha vos a temps de ma dolor!»
	(Divina Cumedia, Pürgatori, Cant XXVI, vv. 141-147)

Pö, cunt l'ünificaziun de la Franza, i sò munarca (ad esempi el Lüis XII), hann pensaa che una manera de tegnì tüt tacaa el paes a l'era quela de duprà una lengua ünega, e dunca hann spingiüü a desvilüpà la lengua d'oïl, spezialment el dialett de la regiun de Paris, che pö l'è diventaa el Frances mudern. De 'stu mument chì (a s'emm pü o manch in del XVI sécul) i dialett meridiunaj hann scumenzáa a vess dupráa de manch, fin al dí d'incö, ch'a hinn in de l'istessa cundiziun di lenguf minuritari in Italia.

L'Ucitan el presenta una cuntinuidà lenguistiga. A bun cünt, per resun de categurizzaziun lenguistica, hin staa definii di dialet. Segund Jules Ronjat, el guascun el custitüiss el sul dialet ciarament diferenziaa, menter i limit intra i alter dialet resten flüid. Föra da la classificaziun dialetala usüala, esisten anca alter metud de classificaziun scientifiga di parlà ucitan.
Prima de tüt la ghe saria una classificaziun sura-dialetala, che la spartiria quela lengua chì in ses toch:

• Guascun
  • Dialet aranes
  • Dialet bearnes
• Dialet de la Lenguadoca
• Dialet limusin
• Dialet pruvenzal
  • Dialet nizzard
• Dialet alverniad
• Dialet vivaro-alpin

I ses dialet sarien pö classificaa in trii grüp suradialetai:

• Guascun
• Ucitan setentriunal
  • Dialet alverniad
  • Dialet limusin
  • Dialet vivaro-alpin
• Ucitan meridiunal
  • Dialet de la Lenguadoca
  • Dialet pruvenzal

Inultra un quai lenguista (cumpagn de Pierre Bec o Domergue Sumien) el taca ai dialet de l'Ucitan anca el Catalan.
Classificaziun del Pierre Bec:

• Grüp arvernu-mediterani
  • Dialet limusin
  • Dialet alverniad
  • Dialet vivaro-alpin
  • Dialet pruvenzal
• Ucitan central
• Grüp aquitan-pirenee
  • Dialet de la Lenguadoca meridunala
  • Guascun
  • Catalan

Devant de ma fenestra
Lhi a un aucelon
Tota la nueit chanta
Chanta sa chanson

Rit.: Se chanta, que chante
Chanta pas per iu
Chanta per m'amia
Qu'es deluenh de iu

Aquelas montanhas
Que tant autas son
M'empachon de veire
mons amors ont son

Rit.

Baissatz-vos montanhas
Planas levatz vos
Perqué pòsque veire
Mons amors ont son.

Rit.

[1] Arqiviad qé: [2]

• Pruvenzal: Totei lei personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e li cau (/fau) agir entre elei amb un esperit de frairesa.
  • Nizzard: Toti li personas naisson liuri e egali en dignitat e en drech. Son dotadi de rason e de consciéncia e li cau agir entre eli emb un esperit de frairesa.
• Alverniad: Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en dreit. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas amb un esperit de frairesa.
• Vivaro-alpin: Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotaas de rason e de consciéncia e lor chal agir entre elas amb un esperit de fraternitat.
• Guascun: Totas las personas que naishen liuras e egaus en dignitat e en dreit. Que son dotadas de rason e de consciéncia e que'us cau agir enter eras dab un esperit de hrairessa.
• Limusin: Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas emb un esperit de frairesa.
• Lenguaducian: Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor cal agir entre elas amb un esperit de frairesa.

ATENZIUN: i variant chì de sota hin minga scrit tücc cun l'istessa urtugrafia.

• Versiun standard:

Paire nòstre que siès dins lo cèl,
que ton nom se santifique,
que ton rènhe nos avenga,
que ta volontat se faga
sus la tèrra coma dins lo cèl.
Dona-nos nòstre pan de cada jorn,
perdona-nos nòstres deutes
coma nosautres perdonam als nòstres debitors
e fai que tombèm pas dins la tentacion
mas deliura-nos del mal.
Amen.

• Versiun de la Pruvenza:

Paire nòste, que siés dins lo cèu,
que ton nom se santifique,
que ton Rènhe nos avèngue
que ta volontà se fague,
sus la terra come dins lo cèu.
Dona-nos vuèi nòste pan de cade jorn,
perdona-nos nòstes dèutes,
come nosautres perdonan als nòstes debitors.
E fai que tombem pas dins la tentacion,
Mais deiléura-nos dau mau.
Amen.

• Versiun nizzarda:

Paire noastre que siatz en ciel,
que lo voastre nom sigue sanctificat
que lo vostre renho arribe,
que la vostra volontat sigue facha,
sus la terra coma au ciel.
Donatz-nen ancuèi lo noastre pan de cada jorn,
perdonatz-nen li noastri ofensas,
coma perdonam en aquelos que n'an ofendut.
Non nen laissetz sucombar à la tentacion,
mas liberatz-nos dau mau,
amen.

• Versiun aranesa:

Nòstre paire qu'és al cél,
ton nom sia sanctificat;
ton rènhe benga.
Ta bolontat sia facha
en la terra coma al cél.
Dona-nos agouéi nòstre ap dé cada jorn,
e perdononos nòstras offensas
coma nosautres perdonan en d'aquelis que nos au offensats
e no nos endusuiesques pas en tentaciéon;
mais deliora-nos del malin,
amen.

• Versiun vivar-alpina

Paire Nòstre, que siés dins lo Ciel,
que tio nom se santifique
que tio Rénhe véne,
que ta volontat sibi facha
dins lo Ciel e sus la tèrra.
Dona-nos, aura, lo pan de tuchi lhi jorns
e pardona-nos i nòstri peccats
coma nosautri ilh pardonèm an aquilh que nos fan de mal.
E pòuça-nos pas a la tentacion,
mas delibera-nos dal mal.
amen.

• Dialet de Valdieri: Un òme a l'avìa doi fils. Lo pus jòve a dit a son père: "Pà, donetz-me la mia part d'ariditat qu'a me ven!". Son père i a donat lo que y partochava. Dontrai jòrnes après, rabalhat tut achò qu'a l'avìa, a se n'es partit e al se n'es annat ant pais da luenh, e aquì a l'a flimbat lo fèt sò con de femnes de mond.
• Dialet de Vinadio: En òme avìa doi enfants. E lo pus jòve da quils-lì a dich a son paire: "Paire, donatz-me la part de ben que me tuòcha!" e lo paire lor o a partit. En pau de temp après, quand agut lo que lei venìa, lo pus jòve enfant es partit e se n'es annat via luành, e a mangiat tut lo qu'avìa ensema las chòrnias.
• Dialet de Castelmagno: Un òme avìa doi filhs. E lo pus jòves d'aquistis a dich a son paire: "Paire, doneme la part de la ròba que me tocca!" e el a fach tra lor les parts de les sostances. E passat quarque jorn, butat tut ensèm, lo filh pus picòt se n'es annat le de pais luenh, e ici l'a consumat lo fach sio en des porqueries.
• Dialet de Elva: Un òme avìa doi fils. Lo menor deis doi ha dich a son paire: "Paire, donatz-me la part deis benis qu'apparten a mi!" e lo paire i a partit. E gàire après lo fil pus jòve, dòp d'aver cuìt tut arer soa ròba, se n'es annat ant un pais ben da lùenh. E arrubat eilài, una desbaùcha après a un'àuta, a l'a minjat tant qu'al n'a agut.
• Dialet de Acceglio: Un òme avìa doi effants. E lo pus jòve a dicc al paire: "Paire, donatz-me ma part d'ereditat!" e el i a donat son tòc. E a quarque jòrn après l'effant jòve, fach sus bagòt, es partit de son pais, se n'es annat ent un pais da lùenh e aquì l'ha fach anat tot quant qu'a l'avìa fasent la librònha.
• Dialet de Oncino: Un paire avìa doi fils. Lo pius jòve de costis a dich al paire: "Paire, donatz-me la part deis bens que me vien!" e il paire a fach a lor la divion deis bens. D'aquì a dontrès jòrn lo pius jòve a randornat tut, es annat far viatge da lùen pais ove a dissipat les sies bens, menant una marìa vita-
• Dialet de Sampeyre: Un òme a l'a agut doi filhs. Lo pus jòve a l'a dich a son pare: "Pare, donatz-me ma part, lo que me pò venir!" e a i a failh leis parts. E d'asì a doi o tres jòrn tuchis ansema, lo filh pus jòve a l'es partit per pais lùenh, e aquà a l'ha malhat son patrimòni vivent puttanament.
• Dialet de Fenestrelle: Un òme avìa dos garçons. E le plus jove ha dit: "Papà, doneme la porcion da bens que me revèin!" e le paire lor a divisat son ben. Pauque de jors après le plus jove garçon a agut rebatat tota sa porcion e se n'es annat viatgiar dins un pais ben lùenh, dont l'a dissipat tot son ben, vivent dins luss, excès e la debàucha.
• Dialet de Giaglione: Un òmen avèt dues bots. E lo pis joven a deut a son pare: "Mon pare, donatz-me mon dret!" e lo pare o l'òt partajat-los son bein. Jontrai jòrs après que lo pis joven o l'òt aieut tota sa porcion, o l'es allassenen lòin lòin, e dedins de pais estrantger: e iziè o l'òt argueirat tut seu qu'o l'aveit da deibochar.
• Dialet de Oulx: Un òme avìa dos eifants. Le pus jove di ellos dit a son paire: "Paire, doname la portsion de bens que me reven!" e iè los a partajat le ben. Quoques jors après, aiènt tot rebattat, le pus jove garçon partit par l'eitrantgir, par un pais eilonhat, e ilhì o l'a dissipat son ben en vivent luxuriosment.

• Dialet de Le Buis: Un ome avìe dos enfants. Lo pus joine d'els diguèt o pere: "Beilatz-me la porcion de vuàste ben que me reven!" e lo pere partaje seis beins èumb éu. Quauqueis jors après, aquest enfant cadet, aguent ramassat totes seis richessas, s'in annèt dins un pais bien lùenh, onte dissipèt tot son ben coma un galavàr.
• Dialet de Nyons: Un òme avìe dos garçons. Donte lo pus joine diguèt a son pere: "Mon pere, donatz-me lo ben que me dèut venir per ma part!" e lo faguèt lo partagi de son ben. Pau de jor après lo pus joine, emportant emb éu tot se qu'avìe, se n'annèt voiagiar dins un pais eiloniat, sonte despensèt tot son ben en deibauchas.
• Dialet de Valence: On òme aguèt dos garçons. E lo plus jeune diguèt a son pere: "Pere, belatz-me la part de bien que me revin!" e lo pere lor divisèt son bien. E quoques jors après, s'assembleront tots e lo garçon plus jeune partiguèt per un pais estranger, aquì dissipèt son bien in fasant movesa via.
• Dialet de Cadenet: Un certèn òme avìe dos enfants. E lo plus joine d'els diguèt au pere: "Pere, donatz-me la porcièn de vuèste ben que me revien!" e lei partage son ben. Dins quoqueis jors d'aquì, aguent tot acampat, lo plus jone fiéu parte per annar a voiagear dins un pais eloanhat, e aquì i aguèt léu mangeat son ben en vivent dins las debauchas.
• Dialet d'Avignun: Un òme avìe dos garçons. Lo pus zoine diguèt a son pere: "Mon pere, donatz-me lo ben que me dèut revenir per ma part!" e lo pere partaze son ben entre leis. Quauque zorn après, prenent amb éu tot ce qu'avìe, s'en annèt voiazar dins un peis elonhat, vonte despensèt son ben en debauze.
• Dialet de Castellane: Un òme avìe dos enfants, deis quaus lo pus joine diguèt a son pera: "Mon pera, donatz-mei lo ben que mei dèut revenir a ma part!" e il fèt lo partagi de son ben. Pau de jorns après, lo pus joine, emportant emb éu tot ce qu'avìe, s'en annèt voiagiar en un peis eloanhat, onte despensèt en debòche.
• Dialet de Seyne: Un òme avìe dos enfants, dont lo pus jove dis a son pere: "Donatz-me la part do ben que dèut me revenir!" e lo pere fasèt lo partagi de son ben. Pau de jorns après, lo pus jove d'aquéus dos enfants, aient amassat tot ce qu'avìe, s'en annèt dins un pais fuèrt esluenhat, onte dissipèt tot son ben en excès e en desbauches.
• Dialet del Var: On òme avìe dos enfants. Lo plus pichon diguèt a son paire: "Mon paire, donatz-mei ce que reven de vuàstre ben!" Lo paire faguèt lo partage de tot ce que possedava. Pau de jorns après, lo pichon vendèt tot ce que son paire lei avìe desamparat e s'en annèt dins un pais fuèrça luènch, onte dissipèt tot son ben en debàucha.
• Dialet de Marsiglia: Un òmo avìe dos enfants. Lo plus joine diguèt a son pero: "Mon pero, donatz-mei ce que dèut me revenir de vuèstre ben!" e lo pero faguèt lo partagi de son ben. Quòqueis jors après, lo plus joine deis dos enfants, aguent amassat tot ce qu'avìe, s'en annèt dins un peis estrantger fuèssa luèn, donte dissipèt tot son ben en excès e en debòchas.
• Dialet de Marsiglia (quarter de Saint-Jean): Un òme avìe dos enfants. Lo plus joven diguèt a son paire: "Mon paire, donatz-mei ma part de vuèstre ben!" e lo paire partissèt son ben. Dins quòqueis jorns, lo plus joven recampèt tot ce que lei venìe e s'in annèt dins d'un peis estrantgier fuèssa lùen; aquita mangèt tot son ben dins leis plesirs e las debàuchas.
• Dialet de Le Vigan: Un pere avìe dos garçons. Lo pus jove diguèt a son pere: "Mon pere, donatz-mei la part que mei ven de vòst bé!" e lo pere la lei donnèt. E di quauques jorns après, avedre tot ramassat, partiguèt per annar corir lùen de son pais, e mangèt dins tot sòrt de debàuchas.
• Dialet d'Alès: On òme avìe dos enfants. Lo pus joine diguèt a son pera: "Mon pera, donatz-mei ço que mei dèut revenir de vòst bé!" e lo pera lu faguèt lo partage de son bé. Pau de jorns après, lo pus joine d'aquels dos enfants, en avent acampat tot ço qu'avìe, s'en annèt dins un peis ainenat, onte escampilhèt lo son bé en desbauchas.
• Dialet d'Uzès: Un òme avìe dos enfants. Lo pus joine diguèt a son pera: "Mon pera, bailatz-me la part dau ben que me dèut revenir!" e lo pero iéus partiguèt lo ben. Quauques jorns après, lo cadet acampèt tot ce qu'avìe e s'en annèt fòrt lieùn au peis estranguier, onte manguèt son ben in menant marida vita.
• Dialet de Nîmes: On òme avìe dos garçons. E lo cadet diguèt a son pera: "Mon pera, beilatz-me la part que dèut me revenir de vòste ben!" e lo pero partagèt son ben. Quauqueos jorns après lo cadet, après avedre ramassat tot ce qu'avìe, s'en annèt ben lhieun dins l'estranguier peis, onte mangèt tot son ben en vivent dis la debàucha.
• Dialet de Nizza: On òme avìa dois enfants. E lo plus jòve d'ellos diguèt au paire: "Paire, donatz-mei la part deis bens que mei tocca!" e lei divisèt lis sieus sostanças. E pau de jorns après l'enfant mendre, mes ansèm tot sieu que lei venìa, s'en annèt en un pais ben lùenh, e aquì dissipèt tot lo sieu en vivent da libertin.

Atenziun: i urtugrafii di versiun uriginai (föra che per l'ültim esempi), hin staa tüt müdaa in quela classiga ucitana

Dio adonca que als temps del prim rei de Chipri, après que Jofrèi de Bolhon aguèt conquistat Tèrra Santa, arribèt qu'ona bella frema de Gascònha se n'annèt en pelerinatge au San Sepulcre, e que au sio retor, arrivau en Chipri, foguèt insultau villanament da quarques òmes scelerats. D'aquel fach, ella non cessava mai de sei laumentar, e pensèt ben per sei consolar d'anar sei plagner dal rei, ma carcun lhei diguèt que seria stat inutil, perquè menava tant una maria vita que non solament non vendicava leis affronts fachos als autres, ma supportava amb viltat aquels qu'eran fachos a el mesme. Talament que aquel que l'avìa amb el, podìa sfogar la sio rabbia e lei faire onta e vergònha. En sentent aquò la frema, desperadu de la vendetta, sei proponèt de voler far cessar l'ontosa condicion, en laquel lo rei sei trovava. Sei presentèt en plorant davant d'el e lei diguèt: "Mon signor, io non vei sio vengut trovar per vendicar l'injúria que m'es estau facha, vei sio vingut trovar per que m'ensegnès en pau coma fetz per supportar aquelas que vei fan e per emparar da vos a supportar l'injúria facha a io; e sietz tant buòn a leis supportar, que v'asseguro que vos donerìa volentier a portar la mio!".
Lo rei, que fin alora era stat on pigràs, coma se sei resvelhèissa da on suòn, commencèt a vendicar severament l'injúria facha a aquella frema, e diventet terrible persecutor de tots aquels que sei permettesson de far on insult a la sio corona.
ibidem, pag. 624

Dio donca que ais temps dau premier rei de Chipri, après la conquìsta facha de la Tèrra Santa da Gottifré de Bolhon, arrivèt que ona nòbla frema de Gasconha annèt en pelegrinatge au Sepulcre, dedont en retornant, arrivada que foguèt a Chipri, siguèt da quauques òmes scelerats villanament outragiada. E sei lamentant d'acquò sença minga de consolacion, ella pensèt de s'en anar planher dau rei; ma lei foghet dich per quaucun que aurìa perdut la fatiga, perquè éu era d'ona vita tant libertina e tant pau de buòn que, non pas de vendicar lis ontas deis autres amb justìcia, ansi on nùmero infinti d'aquellis fachos en éu, amb ona viltat desonoranta, nen sopportava; talament que quossigue que auguesse quauque resentiment, l'esfogava en li faguent quauque onta o despièch vergonhós. Sentent acquò la frema, desperada per la vendetta, per sei consolar on pau de la siéu pena, pensèt de voler puènhe la viltat d'aquéu rei; e anant si pluerant davant d'éu, diguèt: "Miéu sinhor, iéu non veni a la tiéu presença per vendetta qu'aspèri de l'injúria que m'es estada facha ma, per soddisfacion d'aquesta injúria, tei pregui que mei muòstres come tu sòffres aquellis que iéu senti quei tei son fachos, a fin que leis emparant da tu, iéu pòsqui amb pasiença soportar la miéva; la quala, Diéu sau, se lo podèissi faire, volontier tei donerei, perquè tu lis sabes tant ben portar!".
Lo rei, que fin allora era stat long e pigre, coma se sei revilhèisse dau suòn, en commençant da l'injúria commessa vers aquella frema, la quala vendiquèt severament, devenguèt on persecutor saverissimo de cadun que faguesse, d'allora en avant, qauqua rem còntra l'onor de le siéu corona.
ibidem, pag. 624-625

Sospello (Sospel in frances) l'è un paes del paes mentunasch, e la sua parlada l'è un poo de transiziun tra l'Ucitan e 'l Ligür: dunca el gh'ha carateristigh de tüt dò i lenguv

Donque digo que als temps do premier rei de Chipro, après fach a conquista da Tèrra Santa da Goffredo de Bolhon, es capitat qu'una grand sinhora de Gascònha annèt en pelegrinatge au Sepulcre e en tornant d'ailà, arrivaia en Chipro, s'en annèt vèire de tots els colors da certos òmes sellerats; e siccoma en annèt patir tant, que non vorìa sentir de consolacion, pensèt d'anat s'en laumentàr dau rei; ma i venguèt dich da carcun qu'aurìa perdut a sio pena, perqu'el era tant minchon e tant buàn a pau que d'amb una viltat pròpi degna d'ògni vitupéri soportava mila enjúrias fachas en el, autre que vendicar d'amb justìcia aquellas fachas als autres. Au ponch que quionque avìa una bila, l'esfogava en li fasent quarque onta o quarque marìa figura. A frema, en sentent aquò, perdent ògni sperança de vendetta, per se consolar en quarque manera do sio tuàrt, annèt pensart de lavar un pau a testa en aquel gusàs d'un rei; e annaia en piorant, diguèt: "Mio sinhor, io non vengo a tio presença per vendetta, que io aspère de l'enjúria que m'an fach ma, per n'aver una soddisfacion, te prego que me muàstres un pau coma fas a soffrir aquellas que sento que te fan a tu, a fin que, emparant da tu, io puàrga sopportat en pasiença a mio, que se poguessa, Dio o sau, se non a te donerìa a tu, ja qu'es sabes sopportar si ben!".
O rei, fin allora tant carònha e buàn a ren, coma se se foguessa reviat da un suàn, en commençant dau tuàrt fach en aquesta frema, que annèt vendicar amb rigor, deventèt persecutor sever de cadaún que d'allora en la faguessa quarqua ren cuàntra l'onor da sio corona.
ibidem, pag. 625-626

I tèms dóu proumié rèi de Cipre, après la counquisto de la Terro Santo pèr Jaufret de Bouioun, se trovo qu'uno noblo damo de Gascougno anè 'n pelerinage au Sant Sepucre; e 'm acò 'n s'entournant, coume arribavo in Cipre, fuguè brutamen óutrajado pèr quàuqui scelerat. E d'acò descounsoulado e adoulentido, se pensè d'ana reclama au rèi, mai ie fuguè di pèr quaucun que farié 'no cambo lasso, pèr-ço-qu'acò 'ro un rèi de tant pau de causo e tant pau de d'ounour que riscavo gaire de venja coume se dèu lis escorno dis autre, dóu moumen qu'em'uno bassesso vituperablo n'avalavo tant-e-pièi-mai que i'èron facho à-n-éu, bèn tant que tóuti aquéli que reçaupien quauqe grèuge, lou bevien emé sa vergougno. D'ausi acò, la damo, desesperant d'èstre venjado, pèr avé quauque soulas de sa nouiso, tirè lou plan de pougne la quietivié d'aquéu rèi. E 'm acò s'anè plagne davans éu e ie diguè: "Moun segne, ié noun vène en ta presènço pèr venjanço qu'espère de l'injùri que m'an fa; mai, pèr ma satisfacioun, ensigno-me, te prègue, coume fas tu pèr soufri à ço que te dison, lis injùri que te fan, pèr fin qu'à toun escolo iéu posque supourta la miéuno emé paciènci, laqualo, Diéu lou saup, voulontié te dounariéu, s'èro poussible, d'abord que tu lis suportes tant bèn".
Lou rèi, que jusqu'alor èro esta pigre e pataras, se revihè coume d'un som, e coumençant pèr lou grèuge d'aquelo damo, que venjè aspramen, éu devenguè d'aqui persecutour mai-que-mai rege de tóuti aquéli que desenant coumeteguèron quaucarèn contro l'ounour de sa courouno.

ibidem, pag. 712

VERSIUN IN URTUGRAFIA CLASSIGA:
Ai temps dau promier rei de Chipre, après la conquista de la Tèrra Santa per Jaufré de Bolhon, se tròba qu’una nòbla dama de Gasconha anèt en pelerinatge au Sant Sepucre; amb aquò en s’entornant, come arribava en Chipre, fuguèt brutament otratjada per quauquei scelerats. E d’aquò desconsolada e adolentida, se pensèt d’anar reclamar au rei, mai ié fuguèt dich per quauqu’un que fariá una camba lassa, per çò qu’aquò èra un rei de tan pauc de causas e tan pauc d’onor que riscava gaire de venjar come se deu leis escòrnas deis autres, dau moment qu’amb una bassesa vituperabla n’avalava tant e puèi mai que i èran fachas an eu, ben tant que toteis aquelei que reçaupián quauque grèuge, lo bevián amb sa vergonha. D’ausir aquò, la dama, desesperant d’èstre venjada, per aver quauque solaç de sa noisa, tirèt lo plan de pónher la quietiviá d’aqueu rei. Amb aquò s’anèt plànher davant eu e ié diguèt: “Monsénher, ieu non vene en ta presénça per venjança qu’espère de l’injúria que m’an fach; mai, per ma satisfaccion, ensenha-me, te prègue, come fas tu per sofrir a çò que te dison, leis injúrias que te fan, per fin qu’a ton escòla ieu pòsque suportar la mieuna amb paciéncia, la quala, Dieu lo saup, volontiers te donariáu, s’èra possible, d’abòrd que tu lei supòrtes tan ben”.
Lo rei, que jusca alòr èra estat pigre e pataràs, se revelhèt come d’un sòm, e començant per lo grèuge d’aquela dama, que vengèt asprament, eu devenguèt d’aquí persecutor mai que mai rege de toteis aquelei que desenant cometeguèron quauquarren còntra l’onor de sa corona.

[3] Arqiviad qé: [4]

• Canzun (trubaduur)
• E l'aura fai son vir
• Guascun
• Pèire Bec
• Frederic Mistral
• Joan Francés Blanc

• revistadoc.org
• occitan-oc.org
• Centro de studi de documentazion parlada de Giaglione
• Ostal d'Occitània de Tolosa Arqiviad qé: [5]
• Chanbra d'Oc Arqiviad qé: [6]
• Ousitanio Vivo
• Diziunari ucitan
• Istitüt de stüdi ucitan
• La Biaça de l'IEO Lem.: Collectatges fachs dins l'espaci occitan lemosin
• Arri! : Collectiu Occitan lemosin. Activitat : cartas, lexics, sensibilisacion e eveniments autorn de la linga occitana, en Lemosin.
• Scör assuciativ bilenguv ucitann
• Centre Inter-Régional de Développement de l'Occitan
• Diccionari general occitan de Cantalausa
• Pour une signalisation bilingue dans toutes les communes des Alpes-Maritimes
• Diziunari del dialet de Vernante
• L'Ostau Bearnés
• Gramatiga de l'Ucitan
• laportadoc.eu
• Sit indue se pò vultà del Catalan a l'Ucitan
• Spazzi ucitan
• Lou Dalfin (sit ufizial)
• Pruverbi ucitan Arqiviad qé: [7]
• Occitania.it
• L'Ucitan in del sit del cumün de Guardia Piemontese
• occitanet.free.fr
• Conselh de la Lenga Occitana Arqiviad qé: [8]
• marraire.com

• Web-Diccionaris pluri-dialectes Oc-Fr, Fr-Oc, Oc-Oc
• Sauveur André Pellas, Dictionnaire provençal et françois, 1723
• Claude-François Achard, Dictionnaire de la Provence et du Venaissin, vol. 1785
• Étienne Garcin, Nouveau dictionnaire provençal-français, vol. 1, 1841
• Simon Jude Honorat, Dictionnaire provençal-français, 1847