Clinfowiki

Tanzania
Jamhuri ya Muungano wa Tanzania Republic of Tanzania
Standardo di Tanzania	Blazono di Tanzania
Nacionala himno:
Mungu ibariki Afrika
Urbi:
Chefurbo:	Dodoma
· Habitanti:	324 347 (2002)
Precipua urbo:	Dar-es-Salaam (2 497 940 habitanti - 2002)
Lingui:
Oficala lingui:	Swahilia, Angla
Guvernerio:
Tipo:	Republiko
· Prezidanto:	Samia Suluhu Hassan
· Chefa ministro:	Kassim Majaliwa
Surfaco: (27ma maxim granda)
· Totala:	945 090 km²
· Aquo:	6,2 %
· Totala:	44 928 923[1] (2012)
· Denseso di habitantaro:	47,5 hab./km²
Plusa informi:
Valuto:	Shiling di Tanzania
Veho-latero:	sinistre
ISO:	TZ
	TZA
	834
Reto-domeno:	.tz

Tanzania (kompleta nomo: Unionita Republiko Tanzania) esas lando jacanta an estal Afrika, trairata dal Equatoro. Ol havas kom vicini Kenia ed Uganda norde, Ruanda e Burundi nord-weste, Demokratial Republiko Kongo weste, Zambia sudweste, e Malawi e Mozambik sude. Este jacas l'Indiana oceano.

Bazala fakti pri Tanzania.

Australopithecus afarensis habitis la regiono di nuna Tanzania cirkume 3 milion yari ante nun. Hominidi de la genero Paranthropus habitis la regiono plu kam 2 milion yari ante nun. Cirkume 2 000 yari ante nun, l'unesma populi bantua komencis arivar de regioni vicina. Komercisti de Persiana gulfo introduktis islamo en la litoro di la regiono dum la 8ma o 9ma yarcenti.

Vasco da Gama esis l'unesma Europano qua arivis en la regiono di nuna Tanzania, en 1498. Portugalani konquestis komplete la litoro di la regiono en 1525, ma ekpulsesis dal Arabi de Oman dum la 18ma yarcento. Sultano Seyyid Said establisis la chef-urbo di la regiono en Zanzibar en 1840. Il developis komercala chosei qui iris til central Afrika e Lago Tanganyika, e la regiono divenis centro por komerco di sklavi.

De 1880 til 1919 Tanganyika divenis Germana kolonio. Germani establisis bazala skoli e licei en la regiono. Pos finir l'unesma mondomilito, Britaniani okupis la regiono en 1919 ed establisis Britaniana Estal Afrika. En 1928 li inauguris l'unesma ferovoyo di la regiono, Tabora-Mwanga. Britanian administrado duris til 1961.

La teritorio an la kontinento, nomizita Tanganyika, nedependanteskis en 1961. Julius Nyerere esis lua unesma prezidanto. Zanzibar nedependanteskis en 1963. Ye la 26ma di aprilo 1964 Tanganyika e Zanzibar unionesis por formacar Tanzania, e Nyerere divenis prezidanto dil unionita lando.

Nyerere establisis diktatoreso kun singla partiso, ed establisis diplomacala relati kun komunista landi, exemple Popul-Republiko Chinia, Est-Germania e Sovietia. Korupteso lor esis abundeganta.^[2]

La rejimo di singla partiso finis en 1985, kande eventis l'unesma plurapartisala elekto. Tamen, l'elekto vinkesis da Ali Hassan Mwinyi, de la partiso Chama Cha Mapinduzi, fondita da Nyerere. En 1990 kelka grupi en Zanzibar demandis plebicito pri la nedependantesko dil insulo, ma lia demandi neglijesis.

Malgre la nerektaji en l'elektala procedo, Benjamin William Mkapa elektesis prezidanto en 1995 e guvernis til 2005. En 2005 itere eventis elekti, e Jakaya Mrisho Kikwete asumis la prezidanteso.

Tanzania esas prezidantala republiko. La prezidanto esas ambe chefo di stato e chefo di guvernerio, ed elektesas dal populo por 5-yara periodo. Lu nominas la chefa ministro inter la membri de la Nacional Asemblo. La chefa ministro esas la chefo dil guvernerio en la Nacional Asemblo.

La legifala povo konsistas ek la Nacional Asemblitaro, qua havas 250 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo. La nuna konstituco ratifikesis en 1977. De la nedependo en 1961 til nun, singla partiso, Chama Cha Mapinduzi - CCM - dominacas la politiko di la lando. Til 1992, ol esis l'unika legala partiso di Tanzania. To modifikesis ye la 1ma di julio 1992, kande la konstituco di la lando modifikesis. De 1992 til nun, la precipua politikala partizo opozanta esas Chama cha Demokrasia na Maendeleo, abreviita Chadema, signifikanta "Partiso por la Demokratio e Progreso" en Swahilia.

La judiciala povo konsistas ek quar niveli. Ol kombinas l'autoritato di tradicionala tribuala legi, islamala legi e l'ordinara legaro Britaniana. En Zanzibar la bazo di la judiciala povo esas la korti Kadhi por Islamala temi, e la prima korti por la cetera temi. En 1999, Tanzania establisis specala korto por komercal aferi.

L'arkipelago Zanzibar esas mi-autonoma. Ol havas sua propra prezidanto e sua domo di reprezentanti, kun 50 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo.

Tanzania esas la 31ma maxim vasta lando del mondo. Lua surfaco equivalas aproxime olta di Nigeria. Ol kreesis de l'uniono dil anciena kontinentala stato Tanganyika kun l'anciena insulala stato Zanzibar.

La tereni esas montoza nord-weste de la lando. La maxim alta monto di Afrika, Kilimanjaro (havanta 5 895 metri di altitudo) jacas ibe. En nordo ed en westo jacas granda lagi: la Lago Viktoria - la maxim vasta lago di Afrika - an la nordala bordero kun Uganda, e la Lago Tanganyika - la maxim profunda de Afrika - an la westala bordero kun Demokratial Republiko Kongo. La maxim longa fluvio di la lando esas Ruvuma, longa de 800 km, qua formacas naturala frontiero kun Mozambik.

Norde del teritorio anke jacas la famoza kratero Ngorongoro, e la Nacionala Parko Serengeti. Cirkume 38% de lua surfaco protektesas en nacionala parki ed altra protektita arei.^[3] Tanzania havas 16 nacionala parki,^[4] altra forestala rezervi, ed anke rezervi por chaso.

La klimato varias multe en Tanzania. En l'alta regioni la mezavalora temperaturi esas 10ºC dum la vintro e 20ºC dum la somero, e rare esas min kam 20ºC. La maxim varma epoko eventas de novembro til februaro, kun mezavalora temperaturi inter 25ºC e 31 °C.

Agrokultivo reprezentas cirkume 75% de la TNP di Tanzania ed employas 75% de la laboro-povo. La maxim signifikiva produkturi por exportaco esas kafeo, kotono, spici, ed industriala produkturi. La lando havas multa naturala moyeni, exemple minerali, naturala gaso, e potencialo por turismo, qua kreskabas omnayare: en 2016, ol reprezentis 17,5% de la TNP di la lando.^[5]

Tanzania esas la 3ma maxim granda produktero di oro en Afrika, dop Sudafrika e Ghana. L'exploto di naturala gaso en l'insuli Songo Songo komencis en 2004^[6]. La gaso uzesas por produktar elektro en Dar-es-Salaam.

Laboro puerala esas frequa en la lando, nome por puerini.^[7] Puerini uzesas precipue en domala labori.

Segun la demografiala kontado di 2012, Tanzania havis 44 928 923 habitanti. La maxim multa (99%) esas Afrikani, di qui 95% esas populi Bantua, konsistanta ek plua kam 130 tribui. Altra rasala grupi e mestici esas 1%.^[8] Inter la populi de etnio Bantua, le Sukuma, le Haya, le Nyakyusa, le Nyamwezi e le Chagga havas plu kam 1 milioni individui single. La maxim populoza urbi di Tanzania esas Dar-es-Salaam (plua kam 2 milion habitanti), Mwanza e Zanzibar (plua kam 400 000 habitanti single).

L'oficala linguo di la lando esas Swahilia. L'Angla linguo docesas en skoli, e l'Araba esas larje parolata.^[8]

La religio kun maxim granda nombro di adepti esas Kristanismo (61,4%). Mohamedani esas 35,2%, praktikanti di lokala religii 1,8%, altri 0,2%, e sen religii esis 1,4% en 2010.^[8].

La tradicioni di Tanzania esas precipue orala. La literaturo esas poka, e la libri esas kustoza. La maxim multa libri skribesas en l'Angla o la Swahilia. Shaaban Robert konsidereas "la patro di la literaturo en Swahilia". Altra notinda skriptisti esas Euphrase Kezilahabi, Gabriel Ruhumbika, Muhammed Saley Farsy, Faraji Katalambulla, Godfrey Mwakikagile, Mohamed Said, Abdulrazak Gurnah, profesoro Julius Nyang'oro, inter altri.

Pri muziko, la maxim populara stili esas lokala hip hop, konocata kom "bongo flava", kantata en swahilia, rumba e reggae.

La maxim populara sporto di Tanzania esas futbalo, quankam la lando nulatempe partoprenis en la Mondala Kupo di Futbalo. Basketbalo e plu recente kriketo ank esas populara.

Commons havas kontenajo relatante a:

Tanzania

• Guvernerio di Tanzania, en Angla
• Parlamento di Tanzania, en Angla