Clinfowiki

Francisco Pizarro
Francisco Pizarro omstreeks 1540
1ste Goewerneur van Nieu-Kastilië
Ampstermyn 26 Julie 1529 – 26 Junie 1541
Monarg	Karel V
Voorafgegaan deur	Amp geskep
Opgevolg deur	Cristóbal Vaca de Castro
Generaal-kaptein van Nieu-Kastilië
Ampstermyn 26 Julie 1529 – 26 Junie 1541
Persoonlike besonderhede
Gebore	ca. 1471 of 1476 Trujillo, Extremadura, Spanje
Sterf	26 Junie 1541 Lima, Nieu-Kastilië
Eggenoot/-note	Inés Huaylas Yupanqui
Kind(ers)	Francisca Pizarro Yupanqui
Religie	Rooms-Katolieke Kerk
Handtekening
Militêre Diens
Lojaliteit	Spanje
Jare in diens	1496–1541
Oorloë/Veldslae	Spaanse verowering van die Inka-ryk

Francisco Pizarro González (Spaans: [fɾanˈθisko piˈθaro]; ca. 1471 of 1476 – 26 Junie 1541) was 'n Spaanse conquistador. Pizarro is veral bekend vanweë sy oorwinning oor die Inkas en verowering van Peru namens Spanje tussen 1532 en 1536.^[1]

Pizarro is in 1471 of 1476 in Trujillo, in die streek Extremadura in Kastilië gebore. Hy was die buite-egtelike seun van Gonzalo Pizarro Rodríguez de Aguilar (1446–1522), 'n infanterie-kolonel, en Francisca González Mateos, 'n vrou van arm herkoms. Sy presiese geboortedatum is onseker, maar vermoedelik iewers in die 1470's, waarskynlik 1471. Weinig aandag is aan sy opvoeding betaal en hy het ongeletterd grootgeword.^[2] Via sy moeder was hy aan Hernán Cortés, die vroeëre veroweraar van Meksiko, verwant. Op 10 November 1509 seil Pizarro met Alonso de Ojeda van Spanje na die Nuwe Wêreld op 'n ekspedisie na Urabí. Hy het na Cartagena geseil en hom aangesluit by die vloot van Martín Fernández de Enciso en vergesel in 1513 Balboa aan die Stille Oseaan.^[2] In 1514 het hy 'n ondersteuner in Pedro Arias Dávila, die goewerneur van Castilla de Oro, gevind en is vir sy rol in die arrestasie van Balboa met die posisies van burgemeester en magistraat in Panama-stad vanaf 1519 tot 1523 beloon.

Berigte van Peru se rykdom en Cortés se sukses in Meksiko motiveer Pizarro en hy onderneem in 1524 en 1526 twee ekspedisies om die Inka-ryk te verower. Albei het misluk as gevolg van inheemse vyandelikhede, slegte weer, en die gebrek aan bepalings. Pedro de los Ríos, die goewerneur van Panama, het moeite gedoen om Pizarro te herroep, maar die conquistador het geweier en in die suide gebly. In April 1528 het hy die noordelike Peru bereik en die inboorlinge wat ryk aan edelmetale was teëgekom. Hierdie ontdekking het Pizarro die motivering vir 'n derde ekspedisie om Peru te verower gegee, en hy het na Panama teruggekeer om reëlings te tref, maar die goewerneur het geweier om sy toestemming aan die projek te verleen. Pizarro het teruggekeer na Spanje om direkte ondersteuning van koning Karel I te ontvang. Sy pleidooi was suksesvol en hy het nie net 'n lisensie vir die voorgestelde ekspedisie maar ook aansienlike gesag oor enige land wat verower word tydens die onderneming ontvang. Familielede en vriende het by hom aangesluit en die ekspedisie vertrek in 1530 van Panama.

Wanneer vyandige inboorlinge langs die kus die ekspedisie bedreig het, het Pizarro na die binneland verskuif en die eerste Spaanse nedersetting in Peru, San Miguel de Piura, gestig. Die Inka-heerser Atahualpa het geweier om 'n Spaanse teenwoordigheid in sy lande te duld, maar is tydens die Slag van Cajamarca op 16 November 1532 deur Pizarro gevange geneem. 'n Losprys is vir die keiser se vrylating geëis en Atahualpa het 'n kamer met goud aangevul, maar Pizarro het hom bestraf vir verskeie misdade en Atahualpa is op 26 Julie 1533 tereggestel, maar Pizarro het onder ernstige kritiek van sy medewerkers deurgeloop wat gedink het die conquistador het sy gesag oorgetree. In dieselfde jaar het Pizarro die Inka-hoofstad Cusco verower, waarmee Peru klaar verower was. In Januarie 1535 het Pizarro Lima gestig, 'n projek wat hy beskou het as sy grootste prestasie. Twis tussen Pizarro en sy jarelange wapen-kameraad Diego Almagro het uitgeloop in die Slag van Las Salinas. Almagro is gevange geneem en tereggestel, en op 26 Junie 1541 het sy verbitterde seun Pizarro in Lima vermoor. Die conquistador van Peru is in die Katedraal van Lima ter ruste gelê.

Wanneer historici Pizarro en Cortés hul verowerings van Peru en Meksiko vergelyk, gee hulle gewoonlik die eer aan Pizarro omdat hy minder mans gelei het, met groter weermagte gekonfronteer is en ver af van die Spaanse buiteposte in die Karibiese Eilande was wat mans, arms en bepalings kon verskaf het. Ná Pizarro se dood het sy familie 'n paleis ter herdenking aan die conquistador op die Plaza Mayor in Trujillo gebou, maar moderne Peruane kyk skeef na Pizarro en herinner aan die krag agter die vernietiging van hul inheemse kultuur, taal en geloof.

• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Francisco Pizarro.
• (en) "Francisco Pizarro". Encyclopædia Britannica. Besoek op 25 Februarie 2019.