Clinfowiki

Antrasiet (smeulkole, luikole) is 'n fossielbandstof soos steenkool, petrol en gas. Dit is 'n vorm van steenkool wat deur hoë druk en hitte verder gemetamorfiseer het.

Antrasiet is swart tot staalgrys van kleur, en is hoogglansend soos gepoleerde metaal. Dit is egter besonder bros, en maak 'n skulpvormige breuk waar dit breek.

Antrasiet is baie hard. Dit het 'n relatiewe digtheid van 1.3 tot 1.4 en sy hardheid vergelyk goed met die van goud, silwer en sink, d.w.s. net onder 'n drie op Mohs se hardheidskaal. Dit bevat min vlugtige stowwe. Daar is geen hars in antrasiet nie. Weens die hoë digthied (dus lae gasgehalte) ontbrand dit baie swaar, maar dan brand dit boonop stadig met 'n baie klein flou blou, maar baie warm vlammetjie wat meer hitte ontwikkel per gewigseenheid as gewone steenkool. Weinig rook, roet en amper geen reuk word veroorsaak nie. Dit brand dus baie skoon. Die koolstofinhoud is tussen 92 en 98% vergeleke met die 88% van gewone steenkool. Gewoonlik is ongeveer 2½% waterstof en 2½% suurstof aanwesig. Opvallend anders as met steenkool word die hande nie vuil as dit hanteer word nie.

Antrasiet is afkomstig van die aarde se oudste geologiese formasies. Dit is gevorm in die tyd toe stollinggesteentes soms die aard van die steenkool verander het deur die indringing van gesmolte materiaal. Ekstra druk en hitte word dan op bitumineuse steenkool uitgeoefen. By nog verdere sulke druk op die antrasiet ontstaan grafiet en diamante. Chemies kan antrasiet dus beskou word as 'n oorgangsfase tussen gewone steenkool en grafiet. Die ontwikkelingspad van antrasiet loop van veen, ligniet (bruinkool), halfbitumineuse steenkool, bitumineuse steenkool, maer steenkool tot antrasiet. Dan onder die juiste omstandighede kan dit nog lei tot die ontwikkeing van grafiet en diamante.

Antrasiet is skaars. Dit word veral gemyn in Suid-Afrika, China, die VSA, Australië, Kanada, Rusland, Oekraïne, Noord-Korea, Viëtnam en Brittanje. In 2010 was die wêreldproduksie 670 miljoen ton waarvan China 'n driekwart gelewer het. Die grootste reserwes is te vinde in China, Rusland en die Oekraïne.

In Suid-Afrika kom antrasiet amper slegs uit die Vryheid-Utrecht-Kliprivier-steenkoolveld (die “antrasietdistrik van Suid-Afrika”). In die 1960’s het Suid-Afrika 2½ miljoen ton per jaar vir 10 jaar lank na Europa uitgevoer. Toe was die antrasietproduksie sowat 4% van die totale steenkoolproduksie van die land. Zululand Anthracite Colliery is die enigste produsent van eersteklasantrasiet in Suid-Afrika. Daar is ook nog die Riversdale Anthracite Colliery by Vryheid en die Nkomati-antrasietmyn in Mpumalanga. Uit Suid-Afrikaanse gemeenskappe naby wildreservate is daar klagtes dat die mynbouaktiwiteite die reënwater besoedel en die skietwerk te veel geraas veroorsaak.

Antrasiet word teenswoordig min gebruik. Dit is nie meer volop verkrygbaar nie, is redelik duur en daar is maklik beskikbare alternatiewe energiebronne (soos gas en elektrisiteit) vir verwarming beskikbaar. Toe kaggels en stowe in huise hoofsaaklik nog steenkool en hout gebruik het, was antrasiet gewild weens sy stabiele brandeienskappe en weinig stof. Maar toe al het verskeie mense afgesien van die gebruik, omdat dit so moeilik ontbrand het. Hoogoonde gebruik dikwels ook antrasiet. As die wêreldwye aanvraag na staal styg, styg die vraag na antrasiet. Veral Rusland en Suid-Afrika gebruik dit in die metallurgiese bedryf. China gebruik 'n effens swakker antrasiet vir kragopwekking. Suid-Afrika het in 2016 ongeveer 2.1 miljoen ton gebruik. Die grootste gebruikers was Samancor en Glencore.

Antrasietbrokke is in 'n paar verskillende formate te koop vir gebruik in verskillende tipes oonde en kaggels. Antrasietgruis word teenswoordig herwin en tot brikette saamgepers. Fyngemaakte antrasiet word soms gebruik in watersuiweringsinstallasies in die plek van sand. Antrasiet kan gepoleer word. In uitsonderlike gevalle word dit so vir dekoratiewe doeleindes gebruik.

Antrakose (koolmyntering, stoflong) is 'n siekte onder mynwerkers wat deur langdurige blootstelling aan antrasietstof te veel stof in hul longe opgebou het.

Die woord antrasiet kom van die Griekse woord anthrakites, met die betekenis “’n vorm van steenkool”.

Antrasiet is ook 'n kleur.

• Arnoldi, Marleny: Nkomati Anthracite to supply 40% of South Africa’s needs in three to five years. Www.miningweekly.com
• Broughton, Tania: Judge dismisses application to shut down KZN anthracite mine. Www.timeslive.co.za, 2 November 2018
• Coetzee, C.B. (red.): Delfstowwe van die Republiek van Suid-Afrika. Pretoria: Staatsdrukker, 1976. ISBN 0-621-06436-X
• https://www.miningreview.com/, 28 Augustus 2018
• https://www.thebalance.com/
• https://www.watericon.co.za/

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Antrasiet.