Bioinformatics Wiki

Ankara
Alministración
País	Turquía
Provincia	provincia d'Ankara
Tipu d'entidá	municipio metropolitano de Turquía (es)
Alcalde d'Ankara	Mansur Yavaş
Nome oficial	Ankara (tr)
Nome llocal	Ankara (tr)
Códigu postal	06000–06999
Xeografía
Coordenaes	39°56′09″N 32°50′19″E / 39.9358°N 32.8387°E / 39.9358; 32.8387
Ankara Ankara (Turquía)
Superficie	25632 km²
Altitú	938 m
Demografía
Población	5 803 482 hab. (2023)
Porcentaxe	100% de provincia d'Ankara
Densidá	226,42 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu	312
Estaya horaria	UTC+03:00
Llocalidaes hermaniaes	Minsk, Miami, Pavlodar, Axgabat, Astaná, Beixín, Bixkek, Bucarest, Quixináu, Ḥanói, Kiev, Kuala Lumpur, Ciudá de Kuwait, Nicosia, Manama, Moscú, Tirana, Kinxasa, Bisáu, Ufá, Mogadixu, Sana'a, Washington DC, Sofía, Tblisi, Islamabad, Bangkok, Ḥartum, Santiagu, Damascu, Amán, Seúl, Duxambé, Sarayevu, Prístina, North Nicosia y Budapest
ankara.bel.tr

Ankara^[1] ye la capital de Turquía y de la provincia homónima na rexón d'Anatolia Central.

Tien una población de 5.270.575 habitantes, lo que la convierte na segunda ciudá más poblada del país tres Istambul. Ye la sede del parllamentu turcu, de los ministerios y demás instituciones gubernamentales, amás de les delegaciones diplomátiques estranxeres.

Trátase d'una importante ciudá comercial ya industrial asitiada nel centru d'Anatolia. Atópase estratéxicamente asitiada nel centru de les redes turques d'autopistes y ferrocarriles, y funciona como centru pa comercializar los productos de les árees agrícoles colindantes.^[2] La ciudá foi famosa poles sos cabres de pelo llargu (cabres d'angora) y la so preciada llana (mohair), pola so raza única de gatos (gatos d'angora), poles sos coneyu blancos, polos sos peres, la so miel y pola uva moscatel que se produz na rexón.

Ye sede de delles universidaes, la Biblioteca Nacional, el Muséu Arqueolóxicu, el Muséu Etnográficu y el Muséu de les Civilizaciones d'Anatolia. El mausoléu de Kemal Atatürk (Anıtkabir), la figura más importante de Turquía nel sieglu XX, tamién ta allugáu n'Ankara.

Como asocede con munches ciudaes antigües, Ankara foi conocida por dellos nomes al traviés de los sieglos: los hitites llamar Ankuwash antes de 1200 e.C.,^[3][4] los gálates y los romanos llamar Ancyra y nos periodos clásicu, helenísticu y nel bizantín yera conocida como Ἄγκυρα (Ánkyra).^[5] Tamién recibió'l nome d'Angora o Engürü dempués de ser conquistada polos selyúcides en 1073, y asina foi conocida hasta 1930.^[5]

Bronce de Hatti figures d'animales en Muséu de les Civilizaciones d'Anatolia y la copia de la esculptura na ciudá.

Los asentamientos más antiguos dientro y alredor de la ciudá pertenecen a la civilización hattiana, qu'espolletaron mientres la Edá del Bronce. Artefautos descubiertos na ciudá punxeron de manifiestu que los hitites llamaron Ankuwash a la ciudá antes de 1200 e.C.^[3][4] La ciudá creció significativamente en tamañu y n'importancia sol control de los frixos, dende alredor de 1000 e.C., esperimentando una gran espansión tres la migración dende Gordión, la capital de Frixa, dempués d'un terremotu qu'estropió gravemente a la ciudá. Según la tradición frixa, el rei Midas yera veneráu como'l fundador de Ancyra. Sicasí, Pausanias menta que la ciudá yera en realidá más antigua.^[6] Cabo la posibilidá de que cuando Midas llegó a la ciudá, ésta atopábase práuticamente despoblada y de ende l'orixe de la lleenda frixa. Al dominiu frixu asocedió-y el lidiu y darréu el persa, que permaneció hasta que fueron ganaos poles tropes macedonies dirixíes por Alexandru Magnu.

El rei macedoniu, que conquistó la ciudá nel añu 333 e.C., llegó dende Gordion y quedóse na ciudá mientres un curtiu periodu. Tres la so muerte en Babilonia en 323 e.C. y la subsecuente división del so imperiu ente los sos xenerales, Ankara quedó sol control d'Antígono el Tuertu. Si mientres el periodu frixu la ciudá tuvo la mayor espansión de la so dómina antigua, otru importante periodu de crecedera tuvo llugar mientres el periodu de los griegos de Ponto, quien llegaron y desenvolvieron la ciudá como un centru del comerciu de bienes ente los puertos del mar Negru y Crimea al norte; Asiria, Xipre y El Líbanu al sur; y Xeorxa, Armenia y Persia al este. Nesa dómina la ciudá tomó'l nome de Áγκυρα-Ànkyra (ancla en griegu), que ye entá utilizáu polos turcos cola forma llixeramente modificada d'Ankara.

Nel añu 278 e.C., la ciudá, qu'entós yera conocida como Ancyra, según el restu de l'Anatolia central, foi ocupada polos Gálates de raza celta. Los elementos celtes probablemente yeren pequeños en númberu, una aristocracia guerrera que gobernó al campesinado frixofalante. Sicasí, col pasu del tiempu adoptaron l'idioma de los celtes, rellacionáu col gaélicu y el galés. A la fin del sieglu IV, San Jerónimo, natural de Galacia, reparó que'l llinguaxe faláu n'Ankara yera bien similar al que yera faláu en Tréveris, al noroeste del Imperiu romanu.

La ciudá foi^[7] conquistada por Augustu en 25 e.C., pasando asina al control del Imperiu romanu. Entós, decidió faer de Ancyra unu de los trés principales centros alministrativos de l'Anatolia central. Nesi momentu, la ciudá yera'l centru d'una tribu conocida como los Tectosages, y Augustu alzar a capital de la provincia romana de Galatia. Otros centros tribales gálates, como Tavium, cerca de Yozgat, y Pessinus al oeste, cerca de Sivrihisar, siguieron siendo relativamente importantes mientres el periodu romanu, pero foi Ancyra quien se convirtió nuna gran ciudá. N'Ankara atópense los restos del Templu d'Augustu y Roma (Monumentum Ancyranum), que contién el rexistru oficial de les Lleis d'Augustu, conocíu como'l Res Gestae Divi Augusti, una inscripción en mármol nes parés d'esti templu.

Una población envalorada de 200.000 persones vivíen n'Ancyra mientres los prósperos tiempos del Imperiu romanu, una cantidá enforma mayor de la que quedaría tres la cayida del imperiu hasta'l sieglu XX.^[8] Un pequeñu ríu, l'Ankara (Ankara Çayı, en turcu), corría pel centru de la población romana. Anguaño alcuéntrase cubiertu y esviáu en parte del so cursu al traviés de la ciudá, pero nel so tiempu yera la frontera septentrional de la ciudá vieya, mientres les dómines romana, bizantina y otomana. Çankaya, el cantu de la llomba asitiada al sur del actual centru urbanu, atopábase fuera de la ciudá romana, pero puede ser un llugar de veranéu. Nel sieglu XIX, los restos de siquier una villa romana o un gran caserío inda se calteníen de pies, non bien lloñe d'onde s'atopa anguaño la residencia presidencial de Çankaya. Trátase d'una ciudá grande pa la dómina, mayor que les ciudaes romanes de la Galia o Britania. Al oeste, la ciudá romana estender hasta l'área del parque Gençlik y de la estación de ferrocarril, ente qu'al llau sur de la llomba puede estendese hasta la zona ocupada pola Universidá Hacettepe.

La importancia de Ancyra aniciaba en que s'atopaba nel puntu onde se xuníen los caminos romanos que cruciaben Anatolia de norte a sur y d'este a oeste. La rede imperial de calzaes escontra l'este foi utilizada por dellos emperadores y los sos exércitos, anque tamién sirvió pa exércitos invasores. Na segunda metá del sieglu III, Ancyra foi invadida polos godos que llegaron dende l'oeste, asitiándose nel corazón de Capadocia, tomando esclavos y realizando saquéos, y dempués polos árabes. Mientres cuasi una década, la ciudá foi unu de los puestos avanzaos más occidentales de la emperatriz árabe Zenobia de Palmira, quien s'aprovechó d'un periodu de debilidá y desorde nel Imperiu romanu pa fundar el so propiu Estáu, de poca duración. La llocalidá foi reincorporada al Imperiu romanu sol emperador Aureliano en 272. Mientres la tetrarquía, introducida por Diocleciano nel añu 284, realizóse un programa de reconstrucción y construyóse la calzada d'Ankara al oeste, escontra Germe y Dorylaeum, cerca de l'actual Eskişehir. Primeramente, l'emperador Caracalla reconstruyera les muralles de la ciudadela y construyíu baños públicos.^[8]

Nel so apoxéu, l'Ankara romana yera un gran mercáu y centru de comerciu, anque tamién funcionó como una gran capital alministrativa, onde un altu funcionariu gobernaba dende'l Praetorium de la ciudá, un gran palaciu alministrativu o oficina. Mientres el sieglu III, la vida na ciudá, según n'otres poblaciones d'Anatolia, paez ser militarizada en respuesta a les invasiones y a la inestabilidá reinante. Coles mesmes, la población llocal foi oxetu de cristianización.

A finales del sieglu IV, Ancyra convertir nuna zona de vacaciones del imperiu. Dempués de que Constantinopla convertir na capital del Imperiu romanu d'Oriente, los emperadores de los sieglos IV y V retirar de los branos húmedos del Bósforu al ambiente seco de los montes de Ancyra. Teodosio II llevaba la so corte a Ancyra nos branos, inclusive s'emitieron lleis ellí.

La importancia militar y loxística de la ciudá duró hasta bien entráu'l llargu reináu bizantín. A pesar de que la ciudá cayó en manes de dellos exércitos árabes numberoses vegaes a partir del sieglu VI, permaneció como un importante puntu nel Imperiu bizantín hasta finales del sieglu XI.

En 1071, el sultán selyúcido Alp Arslan abrió les puertes d'Anatolia pa los turcos cola so victoria na batalla de Manzikert, cerca de Malazgirt. Dos años más tarde anexonó la ciudá al so territoriu, un llugar importante pal tresporte militar. Orhan I, el segundu bey del Imperiu otomanu, prindó Ankara en 1356. Otru gobernante turcu, Tamerlán, ganó a los otomanos na batalla d'Angora en 1402 y prindó la ciudá, pero al añu siguiente Ankara volvió tar baxu control otomanu.

Tres la derrota otomana na Primer Guerra Mundial, la capital otomana, Istambul, y gran parte de la península d'Anatolia taba ocupada polos aliaos. Según el tratáu de Sèvres de 1920 robláu por Reinu Xuníu, Francia, Italia y Grecia, los territorios del Imperiu otomanu partir ente ellos, dexando pa los turcos Istambul y parte d'Asia Menor. En respuesta a esto, el líder del movimientu nacionalista turcu, Kemal Atatürk, estableció'l cuartel xeneral del so movimientu de resistencia n'Ankara. Tres la Guerra d'Independencia, los nacionalistes reemplazaron l'Imperiu otomanu cola República de Turquía el 29 d'ochobre de 1923.

Nel momentu de fundación de la República de Turquía, Ankara nun yera más qu'una pequeña población qu'apenes superaba los 15.000 habitantes. A pesar d'ello, el 13 d'ochobre de 1923 convertir na nueva capital del país, sustituyendo a Istambul, a la fin de la guerra de lliberación y dos selmanes antes de la proclamación de la república por una llei adoptada na Gran Asamblea Nacional Turca,^[9] y basándose nun decretu lleíu nel parllamentu'l 31 de xineru de 1921,^[10] según una fonte, foi una decisión personal de Mustafa Kemal Atatürk, qu'evitaba d'esta miente la vulnerabilidá estratéxica de l'antigua capital.^[11]

El nuevu desarrollu subsecuente a consiguir la capitalidad estremó la ciudá na zona vieya, llamada Ulus, y la nueva, denomada Yenişehir. Los antiguos edificios, que reflexen la historia romana, bizantina y otomana, y les cais estrechu y tropezosu caractericen la zona antigua. Pela so parte, la zona nueva, centrada en redol a Kızılay, nel distritu de Çankaya, tien l'aspeutu d'una ciudá moderna: cais anches, hoteles, teatros, centros comerciales y rascacielos. Les oficines gubernamentales y les embaxaes estranxeres tamién s'atopen na parte nueva.

Ankara alcuéntrase asitiada sobre una llomba serrapatoso y predreso, que s'alza 150 metros percima de la llanada sobre la rivera izquierda del Ankara Çayı, un afluente del ríu Sakarya. La ciudá topar n'unu de los llugares más secos de Turquía, arrodiáu per una vexetación d'estepa, debíu al duru y n'ocasiones estremu clima continental secu con iviernos bien fríos nos qu'abonden les precipitaciones en forma de nieve y branos secos bien calorosos, el periodu d'agües socede sobremanera mientres la primavera y la seronda.

Parámetros climáticos permediu d'Ankara,  Turquía
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima absoluta (°C)	16.6	20.4	27.8	31.1	33.0	37.0	41.0	40.4	36.0	33.3	24.4	20.4	41.0
Temperatura máxima media (°C)	4.4	6.6	11.6	17.3	22.2	26.6	30.2	30.3	26.0	19.8	12.9	6.6	17.9
Temperatura media (°C)	0.4	1.9	6.0	11.3	16.1	20.1	23.6	23.4	18.8	13.0	7.0	2.6	12
Temperatura mínima media (°C)	-3.0	-2.2	0.9	5.6	9.7	13.0	15.9	16.0	11.8	7.2	2.4	-0.7	6.4
Temperatura mínima absoluta (°C)	-24.4	-22.2	-19.2	-6.7	-1.6	3.8	4.5	6.3	2.5	-5.3	-13.4	-18.0	-24.4
Precipitación total (mm)	42.1	36.6	40.3	46.5	52.0	36.7	14.2	10.9	18.7	29.1	32.0	43.1	402.2
Díes de precipitaciones (≥ 1 mm)	12.3	11.0	11.1	11.7	12.6	8.9	3.7	2.8	3.9	6.9	8.4	11.5	104.8
Hores de sol	77.5	98.8	161.2	192.0	260.4	306.0	350.3	359.6	276.0	201.5	132.0	71.3	2486.6
Fonte: Turkish State Meteorological Service[12]

El censu de población de 2007 refundió que la ciudá tenía una población de 4.466.756 habitantes, de los que 2.225.033 son homes y 2.241.723 son muyeres.

Evolución demográfica de la ciudá d'Ankara

El muséu Anitkabir ta asitiáu nuna llomba onde ta'l mausoléu del Mustafa Kemal Atatürk, fundador de la República de Turquía. Termináu en 1953, ye una fusión de los antiguos y modernos estilos arquiteutónicos. Un axacente muséu alluga una estatua de cera de Atatürk, los sos escritos, cartes y oxetos personales, según una esposición de fotografíes, grabaciones de momentos importantes na so vida y mientres la constitución de la República. Anıtkabir ta abiertu tolos díes, ente que'l muséu ta abiertu tolos díes sacante los llunes.

Pela so parte, el Muséu Etnográficu d'Ankara (Etnoğrafya Müzesi en turcu) ta enfrente de la Casa de la Ópera n'Avenida Talatpaşa, nel distritu de Ulus. Hai una coleición d'artefautos, selyúcides y otomanos de la dómina. El Muséu de les Civilizaciones d'Anatolia (Anadolu Medeniyetleri Müzesi) alcuéntrase asitiáu na entrada del Castiellu d'Ankara, ye un antiguu bazar, que foi restauráu y agora alluga una coleición del paleolíticu y del neolíticu. El Muséu Estatal d'Arte y Escultura (Resim-Heykel Müzesi) ta cerca del Muséu d'Etnografía y alluga una rica coleición d'arte turco de fines del sieglu XIX hasta l'actualidá. Tamién hai galeríes qu'acueyen esposiciones d'artistes invitaos.

El Muséu de la Guerra d'Independencia (Kurtuluş Savaşı Müzesi), asitiáu na plaza Ulus, foi'l primer edificiu del Parllamentu (TBMM) de la República de Turquía. La Guerra de la Independencia queda representada equí a lo llargo de diverses fotografíes y oxetos anguaño n'esposición. N'otra esposiciones amuésense les figures de cera de los ex presidentes de la República de Turquía. El Muséu de la Llocomotora TCDD ye un recintu albentestate cerca de la estación de tren de Celal Bayar Boulevard, que percuerre la historia de la llocomotora de vapor al traviés de les llocomotores y los artefautos qu'ellí s'esiben. Tamién ye notable'l Muséu d'Aviación de les Fuercies Aérees Turques, que s'atopa cerca de la carretera a Etimesgut. El muséu alluga distintos modelos d'aviones que sirven o sirvieron na Fuercia Aérea de Turquía (aviones como F-86, M-100, M-102, M-104, F-5, F-4, y como aviones de carga, el C-160). Tamién s'esiben nel muséu una aeronave húngara MiG-21, un MiG-19 paquistanín y un MiG-17 búlgaru.

El muséu Anıtkabir ta asitiáu nuna llomba onde ta'l mausoléu del Mustafa Kemal Atatürk, fundador de la República de Turquía.

Muséu Estatal d'Arte y Escultura (1928)

Muséu Estatal d'Arte y Escultura (1930)

Muséu de les Civilizaciones d'Anatolia (1921)

War of Independence Museum (1961)

METU Museo Ciencies y Teunoloxía (2003)

Los cimientos de l'antigua Ciudadela d'Ankara fueron asitiaos polos gálates nun afloramientu de llava, y el restu foi completáu polos romanos. Los bizantíns y los selyúcides, amás, realizaron diverses restauraciones ya incorporaciones. L'área alredor de la ciudadela y nel interior, la parte más antigua d'Ankara, contién munchos bonos exemplos d'arquiteutura tradicional. Tamién hai zones de recréu pa relaxase. Munches cases turques tradicionales restauraes nel interior de la zona de la ciudadela atoparon una nueva manera de ganase la vida como restoranes, serviciu de cocina llocal, música y de xacíu, vendiendo rakı.

Les muertes romanes nun terminen ende. El Teatru Romanu d'Ankara conserva entá l'escenariu y los bastidores, que pueden trate dende fuera del castiellu. Les estatues romanes que s'atoparon equí esíbense nel Muséu de les Cvilizaciones d'Anatolia. L'área inda ta n'escavación. Pela so parte, el Templu d'Augustu y Roma, tamién conocíu como Monumentum Ancyranum, foi construyíu ente'l 25 e.C. y el 20 e.C. tres la conquista d'Anatolia Central pol Imperiu romanu y la formación de la provincia romana de Galatia, con Ancyra (moderna Ankara) como la so capital alministrativa. Dempués de la muerte d'Augustu nel 14 d C, una copia del testu de la Res Gestae Divi Augusti foi inscrita nel interior del pronaos en llatín, ente que la traducción griega tamién ta presente nuna paré esterior de la cella. El templu, na antigua Acrópolis de Ancyra, foi ampliáu polos romanos nel sieglu II. Nel sieglu V foi convertida nuna ilesia polos bizantíns. Ta asitiáu nel barriu Ulus de la ciudá.

En 1955 inauguróse'l aeropuertu d'Ankara, que s'atopa a 28 km al noroeste del centru de la ciudá. En 2007 yera'l cuartu aeropuertu del país por númberu de pasaxeros, el terceru en vuelos nacionales y el séptimu tocantes a vuelos internacionales.^[13] El tresporte hasta la ciudá puede realizase en taxi, en autobús, al traviés de la llinia Havaş d'autobuses o bien arrendando un coche.^[14]

Ankara atopar nel centru de la península d'Anatolia, nuna posición privilexada a mediu camín ente oriente y occidente. Ye un puntu importante nes comunicaciones turques, atopar nel centru de la rede estatal de carreteres y ferrocarriles, que la xunen col restu del país. Esisten comunicaciones frecuentes con Istambul: cada quince minutos sale un autobús y cada hora parte un avión que les coneuta.^[15]

Ankara cunta con una Terminal Nacional de Buses y una Terminal de Trenes. La Estación Central d'Ankara (Turcu: Ankara Garı) ye la principal terminal de trenes de la capital y la de mayor circulación con 181 trenes diarios.^[16] Hai una estación del Metro d'Ankara nes sos cercaníes. Ankara Garı ta coneutada pol gran corredor ferrial con Istambul, siendo l'últimu destín escontra l'oriente. Diseñada n'estilu Art-Deco, l'actual estación foi inaugurada en 1937.

El metro d'Ankara (turcu: Ankara Metrosu) foi abiertu en 1996, tien dos llinies (M1 y M2), y complétase por un sistema de metro llixeru de 8,7 km llamáu Ankaray, amás d'una llinia de cercaníes que sirve a tola provincia d'Ankara. La tercer llinia de metro atópase en construcción y espérase terminar antes del Día nacional de Turquía (29 d'ochobre) 2014.^[17] Amás cunta con una estensa rede de buses, omnibuses y minibuses. El tresporte metropolitanu d'Ankara ye reguláu por EGO, empresa perteneciente al conceyu metropolitanu.

Al igual qu'en toles otres ciudaes de Turquía, el fútbol ye'l deporte más popular n'Ankara. La ciudá cunta con cuatro clubes de fútbol qu'anguaño compiten na Superliga de Turquía: Gençlerbirliği (5ª posición na temporada 2006-07), Büyükşehir Belediye Ankaraspor (7ª posición na temporada 2006-07) y Ankaragücü (13ª na temporada 2006-07). El cuartu club Gençlerbirliği OFTAŞ xubió pa participar na Superliga de Turquía mientres la temporada 2007-08 que s'empecipió'l 10 d'agostu de 2007. L'Estadiu Ankara 19 Mayis ye'l llugar nel que se lleven a cabu los partíos de fútbol y tien una capacidá pa 21.250 persones.

Na Lliga de Baloncestu de Turquía, Ankara, ye representada polos clubes Türk Telekom B.K. y pol TED Kolejliler qu'apuesten los sos xuegos nel Ankara Arena.

Les competiciones de patinaxe sobre xelu y ḥoquei sobre xelu realizar nel Ankara Buz Pateni Sarayı.

Hai munchos llugares populares pa la práutica del skate qu'operen na ciudá dende la década de 1980. Los deportistes suelen axuntase nel parque de la Gran Asamblea Nacional de Turquía.

Les ciudaes hermaniaes d'Ankara son les siguientes, ordenaes por fecha de hermanancia:^[18]

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ankara.
• Gobierno del conceyu d'Ankara
• Gobierno de la provincia d'Ankara
• Previsión metereológica p'Ankara
• Gobierno de la provincia d'Ankara'sincan Archiváu 2009-08-31 en Wayback Machine
• Gobierno de la provincia d'Ankara'sincan Archiváu 2010-11-19 en Wayback Machine

Artículu de traducción automática a partir de "Ankara" que necesita revisión. Quita l'avisu cuando tea correxíu.

• Datos: Q3640
• Multimedia: Ankara