Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.
Wikipedia được xây dựng với tính mở, với nguyên tắc là bất kỳ ai cũng có thể chỉnh sửa, và vì nhằm mục đích đó mà có càng nhiều trang của nó càng mở để bất kỳ ai cũng có thể chỉnh sửa, thêm nội dung và sửa lỗi công khai. Tuy nhiên, trong một số trường hợp cụ thể, do khả năng thiệt hại được xác định cụ thể dẫn đến việc chỉnh sửa bị bỏ ngỏ, một số trang riêng lẻ có thể phải chịu các hạn chế kỹ thuật (thường chỉ là tạm thời nhưng đôi khi là vô thời hạn) về những người được phép sửa đổi chúng. Việc đặt các hạn chế như vậy trên các trang được gọi là Khóa.
Khóa chỉ có thể được áp dụng cho hoặc bị gỡ (mở khóa) khỏi các trang bởi các bảo trì viên của Wikipedia, mặc dù bất kỳ thành viên nào cũng có thể yêu cầu khóa trang. Khóa trang có thể là vô thời hạn hoặc hết hạn sau một khoảng thời gian xác định.
Các loại khóa được sử dụng phổ biến nhất là "Khóa hẳn", có nghĩa là chỉ có thể sửa đổi bởi bảo quản viên; và "khóa hạn chế sửa đổi", có nghĩa là chỉ có thể sửa đổi bởi thành viên đã đăng nhập và có tài khoản đã được xác nhận (bất kỳ tài khoản nào cũng được xác nhận tự động nếu nó tồn tại trên Wikipedia tiếng Việt ít nhất 4 ngày và đã thực hiện ít nhất 10 lần sửa đổi). Các loại khóa khác được nêu chi tiết dưới đây. Các trang được khóa thường được đánh dấu bằng biểu tượng ổ khóa nhỏ ở góc trên cùng bên phải của một trang; khóa móc màu khác nhau đại diện cho các loại khóa khác nhau, như thể hiện trong bảng bên phải. Bản mẫu {{Khóa}}
thường được đặt trên các trang được khóa để hiển thị ổ khóa. Ngay cả khi được khóa, mã nguồn (văn bản) của trang vẫn có thể được xem và sao chép bởi bất kỳ người dùng nào.
Đặt con trỏ chuột lên biểu tượng ổ khóa, bạn sẽ nhìn thấy một chú giải thông tin có nội dung "Trang này đang bị khóa". Nếu tham số 'lý do' của bản mẫu khóa được chỉ định, chú giải công cụ cũng cho biết lý do tại sao trang được khóa. Nếu tham số 'hết hạn' được chỉ định, chú giải công cụ cho biết thời hạn trang được khóa.
Trang quy định này giải thích chi tiết các loại và quy trình khóa để bảo vệ và khóa trang và các lý do nên khóa và không nên áp dụng khóa.
Bảo quản viên hoặc Điều phối viên có thể khóa một trang để hạn chế sửa đổi hoặc hạn chế tác vụ di chuyển trang đó; và ngược lại: bảo quản viên và điều phối viên cũng có thể mở khóa. Việc khóa như vậy có thể là vô hạn định, hoặc sẽ hết hạn sau một thời gian xác định.
Nếu muốn yêu cầu khóa hoặc mở khóa một trang, bạn có thể yêu cầu tại Wikipedia:Yêu cầu khóa hay mở khóa trang. Các thay đổi liên quan đến trang bị khóa nên được đề nghị/thảo luận trước tại trang thảo luận tương ứng, và sẽ được thực hiện nếu đạt được đồng thuận. Xem nhật trình khóa và mở khóa tại Đặc biệt:Log/protect.
Trừ trong trường hợp văn phòng Wiki đang xem xét (xem ở dưới), bảo quản viên có thể mở khóa trang nếu lý do khóa trang không còn hợp lý, khoảng thời gian khóa đã đủ dài, và không có sự đồng thuận nên tiếp tục khóa trang. Khuyến cáo liên hệ với bảo quản viên hoặc điều phối viên đã trực tiếp khóa trang trong những tình huống không rõ ràng.
Vô danh, mới | Tự xác nhận | Xác nhận mở rộng | Điều phối viên và thành viên tự đánh dấu tuần tra | Kỹ thuật viên bản mẫu | Bảo quản viên | Thích hợp cho | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Không khóa | Sửa đổi được | Tuyệt đại đa số các trang | |||||
Bán khóa | Không thể sửa đổi | Sửa đổi được | Bài viết bị phá hoại quá mức hoặc bút chiến thiếu tính xây dựng bởi người dùng vô danh hoặc mới mở tài khoản, và một số bản mẫu hay mô-đun được sử dụng nhiều | ||||
Khóa mở rộng | Không thể sửa đổi | Sửa đổi được* | Trang phá hoại quá mức hoặc bút chiến thiếu tính xây dựng, trang và bản mẫu hay mô-đun được sử dụng nhiều hoặc ngăn ngừa sửa đổi gây hại (như phá hoại, rối, bút chiến…) trong trường hợp bán khóa đã được chứng minh là không hiệu quả | ||||
Khoá tự đánh dấu tuần tra | Không thể sửa đổi | Sửa đổi được* | Bài viết có tranh chấp hoặc phá hoại quá mức khoá mở rộng, các bản mẫu, mô đun nguy hiểm cao nhưng không quá phức tạp. | ||||
Khoá bản mẫu | Không thể sửa đổi | Sửa đổi được | Các bản mẫu, mô đun hoặc trang được nhúng/thế rất nhiều | ||||
Khóa hẳn | Không thể sửa đổi | Sửa đổi được | Bài viết bị phá hoại quá mức hoặc bút chiến thiếu tính xây dựng, trang và bản mẫu hay mô-đun trọng yếu | ||||
* Kỹ thuật viên bản mẫu đơn thuần có thể không sửa được, nhưng đây là điều hiếm khi xảy ra trên thực tế.
|
Đây là các loại khóa được sử dụng phổ biến trên Wikipedia Tiếng Việt.
Khóa hẳn, còn gọi là khóa hoàn toàn, là loại khóa chỉ cho phép bảo quản viên sửa đổi. Bảo quản viên có thể tạm thời khóa hoàn toàn một trang rơi vào một trong các trường hợp ghi ở dưới. Việc khóa trang có thể kéo dài trong thời gian nhất định, như 7 hoặc 14 ngày, hoặc có thể quy định hết hạn vào một thời điểm nào đó, cũng có thể là khóa vô hạn.
Bất kỳ sửa đổi nào vào một trang bị khóa hoàn toàn nên được thảo luận tại trang thảo luận của bài hoặc một diễn đàn thích hợp khác. Khi đã có sự đồng thuận về một thay đổi, một bảo quản viên sẽ thực hiện sửa đổi đó vào trang bị khóa. Có thể thu hút sự chú ý bằng cách đặt bản mẫu {{sửa trang khóa}}
vào yêu cầu tại trang thảo luận. Bảo quản viên không nên dùng quyền sửa đổi trang khóa của mình để thực hiện các thay đổi lớn vào trang bị khóa mà không thảo luận trước.
Những trang xuất hiện bút chiến (chiến tranh lùi sửa) do tranh cãi có thể bị khóa tạm thời, có thời hạn hợp lý, và những bên liên quan cần phải giải quyết mâu thuẫn thông qua thảo luận. Nếu một thành viên nào đó tự mình gây bút chiến chống lại sự đồng thuận, hoặc liên tục thực hiện bút chiến, tốt nhất là cấm thành viên đó, để không làm hạn chế đến việc sửa đổi bình thường của các thành viên khác.
Khi khóa một trang vì tranh cãi về nội dung, bảo quản viên nên khóa phiên bản hiện hành của trang, chứ không lùi đến một phiên bản khác, trừ khi phiên bản hiện hành có chứa nội dung rõ ràng vi phạm quy định về nội dung, như phá hoại hoặc vi phạm bản quyền một cách rõ ràng. Các trang bị khóa do tranh cãi nội dung không nên được sửa đổi trừ khi để loại bỏ các yếu tố như trên, làm thế nào các sửa đổi đó không liên hệ đến sự tranh cãi, hoặc để sửa đổi những gì đã đạt được đồng thuận. Bảo quản viên không nên khóa hoặc mở khóa một trang do tranh cãi nếu họ có dính líu đến vụ tranh cãi đó.
Khóa trang như một biện pháp phòng ngừa là trái với bản chất mở của Wikipedia và thường không được phép nếu áp dụng vì những lý do này. Tuy nhiên, thời gian ngắn với mức khóa phù hợp và hợp lý được cho phép trong các tình huống phá hoại hoặc phá vỡ trắng trợn xảy ra ở mức độ tần suất cao cần sử dụng để ngăn chặn. Thời hạn khóa nên được đặt càng ngắn càng tốt và mức khóa phải được đặt ở mức giới hạn thấp nhất cần thiết để ngăn chặn sự gián đoạn trong khi vẫn cho phép các biên tập viên khác thực hiện các thay đổi.
Nếu một trang đã bị xóa đang được xem lại việc xóa, bình thường, chỉ có bảo quản viên và điều phối viên mới có khả năng xem nội dung trước đó của trang. Nếu họ cảm thấy sẽ có lợi cho thảo luận hơn nếu cho phép các thành viên khác xem nội dung trang, bảo quản viên hoặc điều phối viên có thể phục hồi trang, tẩy trống nó hoặc thay thế nội dung bằng một thông báo tương tự, rồi khóa hoàn toàn trang đó để không cho phép sửa đổi. Những thành viên bình thường khi đó sẽ xem được nội dung cũ của trang thông qua lịch sử trang.
Bảo quản viên có thể khóa hoàn toàn trang thảo luận thành viên của một thành viên đã bị cấm nếu trang đó, trang duy nhất mà thành viên đó còn khả năng sửa đổi, đang bị dùng để sửa đổi sai trái một cách liên tục. Việc này gồm có liên tục lạm dụng bản mẫu {{bỏ cấm}}
, hoặc tiếp tục thiếu văn minh hay tiếp tục có lời nhận xét theo kiểu xúc phạm. Việc khóa trang nên được đặt giờ để không vượt quá thời hạn cấm. Nếu đó là cấm vĩnh viễn, việc khóa trang có thể cũng là khóa vĩnh viễn.
Trong trường hợp một thành viên lạm dụng khả năng sửa đổi trang thảo luận duy nhất của mình, trong đó có việc lạm dụng tiêu bản {{bỏ cấm}}
, việc thiết lập lại tùy chọn cấm để tước quyền sửa đổi trang thảo luận của mình sẽ được khuyến khích hơn là việc khóa hoàn toàn trang thảo luận.
Tên hình ảnh chung chung như Tập tin:Name.png được khoá hoàn toàn để ngăn chặn các phiên bản mới được tải lên.
Bảo quản viên không thể thay đổi hoặc xóa Khóa vĩnh viễn cho một số khu vực trên Wikipedia được Khóa vĩnh viễn bởi phần mềm MediaWiki:
Ngoài Khóa vĩnh viễn được dùng cho các trang tùy chỉnh giao diện Wikipedia, những nơi sau đây thường được Khóa vĩnh viễn:
Khóa bản mẫu là loại khóa chỉ cho phép bảo quản viên và Kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi. Chỉ nên sử dụng mức khoá này ở các trang bản mẫu hoặc module nguy hiểm cao, hoặc các trang được nhúng rất nhiều lần.
Đồng thuận áp dụng mức khoá này được thông qua vào tháng 11 năm 2021. Ngoài bảo quản viên, chỉ các điều phối viên đồng thời là kỹ thuật viên bản mẫu mới có thể áp dụng mức khoá này. Tuy nhiên, nếu trang không quá nguy hiểm, hãy xem xét sử dụng các mức khoá thấp hơn.
Khóa tự đánh dấu tuần tra là loại khóa chỉ cho phép các thành viên được tự đánh dấu tuần tra, bao gồm, nhưng không giới hạn, nhóm autopatrol
, eliminator
, sysop
, global-rollbacker
, global-interface-editor
, global-renamer
, steward
sửa đổi. Ngoài bảo quản viên, điều phối viên cũng có quyền sửa và khóa trang đến mức này.
Loại khoá này được áp dụng chủ yếu, nhưng không giới hạn, ở các bài có bút chiến giữa các thành viên có mức truy cập thấp hơn, nhóm bài thường xuyên bị tài khoản/IP rối phá hoại, trang thành viên (theo yêu cầu) và bản mẫu nguy hiểm cao nhưng không quá phức tạp.
Khóa hạn chế cho thành viên xác nhận mở rộng, còn gọi là Khóa 30/500 hoặc khóa mở rộng, là loại khóa chỉ cho phép chỉnh sửa bởi các biên tập viên với mức truy cập thành viên được xác nhận mở rộng, được cấp tự động cho người dùng đã đăng ký với ít nhất 30 ngày và 500 lần chỉnh sửa. Ngoài bảo quản viên, điều phối viên cũng có quyền sửa và khóa trang đến mức độ này. Trong trường hợp bán khóa đã được chứng minh là không hiệu quả, các bảo quản viên và Điều phối viên có thể sử dụng khóa xác nhận mở rộng để chống lại hành vi lạm dụng (như phá hoại, lạm dụng tài khoản con rối, chỉnh sửa các bài bút chiến…) (Điển hình là bài Hồ Chí Minh) cho bất kỳ trang nào. Khóa xác nhận mở rộng có thể được sử dụng theo quyết định của bảo quản viên và điều phối viên khi có đồng thuận về quyết định khóa. Khóa này được sử dụng trở lại từ cuối năm 2018 sau một cuộc biểu quyết và thảo luận.
Người dùng có thể yêu cầu sửa đổi trang được khóa 30/500 bằng cách thêm yêu cầu tại Wikipedia:Yêu cầu khóa hay mở khóa trang. Ngoài ra cũng có thể yêu cầu mở khóa 30/500 bằng cách liên hệ bảo quản viên và điều phối viên.
Hạn chế sửa đổi (bán khóa) sẽ hạn chế các sửa đổi từ thành viên vô danh (địa chỉ IP), hoặc từ những tài khoản chưa được tự xác nhận (mở tài khoản chưa đến bốn ngày hoặc chưa thực hiện được ít nhất 10 lần sửa đổi). Bảo quản viên hoặc Điều phối viên có thể áp dụng bán khóa vô thời hạn đối với các trang:
Hơn nữa, Bảo quản viên hoặc Điều phối viên có thể bán khóa tạm thời đối với các trang:
Các bảo quản viên hoặc điều phối viên cũng có thể bán khóa vĩnh viễn đối với các bài viết bị tranh chấp dai dẳng thỏa mãn tất cả các tiêu chí (8/8 tiêu chí) sau:[1]
Bán khóa không nên được dùng như một phương cách ưu tiên để chống lại sự phá hoại khi nó chưa xảy ra, hoặc khi được dùng chỉ để ngăn cản các thành viên vô danh hoặc mới đăng ký sửa đổi. Cụ thể hơn, nó không nên dùng để giải quyết các tranh cãi về nội dung.
Những người dùng được đề cập bên trên có thể yêu cầu chỉnh sửa trang bán khóa bằng cách đề xuất chúng trên trang thảo luận của mình, sử dụng bản mẫu {{Sửa trang khóa}}
nếu cần để thu hút sự chú ý. Nếu trang được đề cập và trang thảo luận của nó đều được khóa, vui lòng thực hiện yêu cầu chỉnh sửa của bạn tại Wikipedia:Yêu cầu khóa hay mở khóa trang. Thành viên mới cũng có thể yêu cầu mở khóa trang bằng cách liên hệ các Bảo quản viên hoặc Điều phối viên để mở khóa trang.
Nếu một trang vi phạm quy định bị tạo lại liên tục, bảo quản viên hoặc điều phối viên có thể khoá chúng để ngăn chặn việc khởi tạo. Xem danh sách các tựa đề bị khóa ở Đặc biệt:Tựa đề bị khóa.
Bảo quản viên hoặc Điều phối viên không nên sử dụng khóa khả năng tạo bài như một biện pháp ưu tiên, mà chỉ dùng để đáp lại một hành động có thực. Việc hạn chế nên được tiến hành thông qua hệ thống danh sách đen về tựa đề; nó sẽ cho phép khóa đa dạng hơn bằng biểu thức chính quy (chỉ có bảo quản viên mới có thể hạn chế bằng phương pháp này).
Nếu muốn tạo một trang có tựa đề bị khóa với nội dung tốt hơn, bạn có thể yêu cầu mở khóa trang. Ngoài ra, bạn cũng có thể mở biểu quyết phục hồi.
Việc khóa khả năng di chuyển nên áp dụng cho:
Một cách mặc định, những trang bị khóa hoàn toàn cũng sẽ bị khóa chức năng di chuyển. Nếu một bảo quản viên di chuyển một trang đang được khóa, trang đó sẽ bị khóa tại vị trí mới, nhưng trang chuyển hướng ở vị trí cũ sẽ không còn bị khóa.
Hạn chế áp dụng đối với bài bị khóa hoàn toàn trong khi tranh cãi cũng áp dụng cho cấm di chuyển trang; những bảo quản viên nên tránh cảm giác thích tên này hơn tên kia, và việc khóa không phải là sự thừa nhận tên hiện hành của bài.
Khóa này sẽ không chi mọi thành viên tải phiên bản mới lên tập tin đang có, trừ Bảo quản viên hoặc Điều phối viên. Khóa tải lên không khóa sửa đổi các trang mô tả tập tin. Khóa tải lên có thể được áp dụng để:
Như với Khóa hoàn toàn, Bảo quản viên và Điều phối viên nên tránh ưu tiên một phiên bản tập tin hơn một phiên bản khác và khóa tải lên không nên được coi là sự chứng thực của phiên bản tập tin hiện tại. Một ngoại lệ rõ ràng cho quy tắc này là khi các tập tin được bảo vệ do tải lên phá hoại.
Như mô tả, các trang có thể bị khóa bởi những nhân viên thuộc Tổ chức Wikimedia để phản ứng lại những vấn đề như bản quyền hay bôi nhọ. Các bảo quản viên không nên sửa chữa hoặc mở khóa những trang như vậy mà không được phép của nhân viên Tổ chức Wikimedia.
Khóa theo tầng sẽ tự động khóa hoàn toàn một trang, và mở rộng ra bằng cách tự động khóa hoàn toàn bất kỳ trang nào được nhúng vào trang bị khóa, dù nó là trực tiếp hay gián tiếp. Việc này bao gồm cả hình ảnh và các tập tin phương tiện khác.
Khóa theo tầng chỉ nên dùng để tránh phá hoại đối với các trang dễ thấy nào đó ví dụ như Trang Chính.
Khóa theo tầng chỉ có thể thực hiện được đối với các trang bị khóa hoàn toàn vì lý do bảo mật. Xem bugzilla:8796 để biết thêm thông tin.
Khóa theo tầng không khóa phần <includeonly>...</includeonly>
nhưng lại khóa phần <noinclude>...</noinclude>
, vì vậy khóa theo tầng bản mẫu sẽ khóa luôn trang con tài liệu của bản mẫu đó. Khóa theo tầng khóa cả trang không tồn tại. Vì vậy khóa này không nên được sử dụng trên các mô đun và bản mẫu, bởi nó sẽ khóa luôn cả những bản mẫu nhúng vào trong trang đó (trừ khi được đặt trong <includeonly>...</includeonly>
), cả những bản mẫu nhúng vào trang tài liệu cũng sẽ bị khóa. Các bảo quản viên nên dùng các loại khóa khác thay thế như khóa vĩnh viễn nếu loại khóa này gây ra các vấn đề khóa vô lý trên các trang không liên quan đến trang bị khóa theo tầng.
Đây là các loại khóa không được sử dụng trên Wikipedia Tiếng Việt hoặc chỉ được sử dụng trong các trường hợp đặc biệt:
Khóa chấp thuận sửa đổi đang chờ xử lý (hay còn gọi là khóa thay đổi đang chờ) là một công cụ được sử dụng để ngăn chặn hành vi phá hoại và một số vấn đề dai dẳng khác, đồng thời cho phép tất cả người dùng tiếp tục gửi các chỉnh sửa. Khóa chờ chấp thuận sửa đổi đang chờ xử lý có thể được sử dụng thay thế cho bảo vệ bán bảo vệ để cho phép người dùng chưa đăng ký và người dùng mới chỉnh sửa trang, trong khi vẫn giữ các chỉnh sửa ẩn khỏi chế độ xem của hầu hết người đọc cho đến khi những thay đổi đó được người đánh giá chấp nhận.
Những bản mẫu sau có thể thêm vào đầu trang để chỉ rằng nó đã bị khóa: