Knowledge Base Wiki

Search for LIMS content across all our Wiki Knowledge Bases.

Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.

Përpunoni lidhje
Jeruzalemi
hebraisht Jeruschalajim ירושלים
arabisht al-Quds ‏القدس (″e shenjta″)
Qytet
Pamje e qytetit të vjetër me Kupolën e Shkëmbit (Mesxhidi Aksa)
Pamje e qytetit të vjetër me Kupolën e Shkëmbit (Mesxhidi Aksa)
Nofkat: 
″E Shenjta″,
″Qyteti i Paqesë″
ose ″Qyteti i Shenjtë″
Jeruzalemi is located in Earth
Jeruzalemi (Earth)
Koordinatat: Stampa:WikidataCoord
Administruar ngaIzraeli
Pretenduar ngaIzraeli dhe Palestina
Distrikti izraelitJeruzalemi
Guvernorati palestinezKudsi
Vendbanimi Burimi Gihon3000–2800 BCE
Qyteti i Daviditrr. 1000 BCE
Muret e sotme të qytetit të vjetër u ndërtuan1541
Ndarja e Jeruzalemit Lindje-Perëndim1948
Aneksimi izraelit i Jeruzalemit Lindor1967
Ligji i Jeruzalemit1980
Qeveria
 • LlojiKryetari–këshilli
 • TrupiKomuna e Jeruzalemit
 • KryetariMoshe Lion (Likud)
Sipërfaqja
 • Qytet125.156 dunams (125.156 km2 or 48.323 sq mi)
 • Metro
652.000 dunams (652 km2 or 252 sq mi)
Lartësia mbidetare
754 m (2,474 ft)
Popullsia
 (2019)
 • Qytet936.425
 • Dendësia7.500/km2 (1.942/sq mi)
 • Metro
[1]
1.253.900
Zona kohoreUTC+02:00 (IST, PST)
 • Verës (DST)UTC+03:00 (IDT, PDT)
Kodi postar
9XXXXXX
Kodi i zonës+972-2
IZHNJ (2018)0.704[2] – high
Faqja zyrtarejerusalem.muni.il

Jeruzalemi (hebraisht ירושלים Jeruschalajim, arabisht ‏القدس al-Quds) është një qytet në Azinë Perëndimore. I vendosur në një pllajë në Malet Judeane midis Mesdheut dhe Detit të Vdekur, ai është një nga qytetet më të vjetra në botë dhe konsiderohet të jetë një qytet i shenjtë për tre fetë kryesore abrahamike: Judaizmin, Krishterimin dhe Islamin. Si izraelitët ashtu edhe palestinezët pretendojnë Jeruzalemin si kryeqytetin e tyre, pasi Izraeli mban institucionet e tij kryesore qeveritare atje dhe Shteti i Palestinës në fund e parashikon atë si selinë e tij të pushtetit. Për shkak të kësaj mosmarrëveshjeje, asnjë prej pretendimeve nuk njihet gjerësisht ndërkombëtarisht.[3]

Lagjet

Në vazhdim janë lagjet e Jeruzalemit të listuara:

  • Abu Tor
  • at-Tur
  • Atarot
  • Bab a-Zahara
  • Baka
  • Bayit VeGan
  • Beit HaKerem
  • En Kerem
  • Hill French (ose Giv'at Shapira)
  • Gilo
  • Giva Ram
  • Har Choma
  • Mea Shearim
  • Mishkenot Sha’ananim
  • Nof Zion
  • Pisgat Ze`ev
  • Qyteti i Vjetër
  • Ramat Eshkol
  • Ramat Rachel
  • Rehavia
  • Sheik Xharrah
  • Silwan
  • Talpiot
  • Talpiot Lindje
  • Umm Tuba
  • Jemin Moshe

Historia

Historia e Jeruzalemit është shumë e vjetër. Ai është një nga qytetet më të lashtë të botës dhe ndoshta qysh prej 5000 vjetësh i banuar vazhdimisht. Të gjeturat arkeologjike tregojnë ekzistencën e një ngulimi në Jeruzalem në mijëvjeçarin e 3-të p.e.s. Përmendja e parë e qytetit nga burime historike nis në mijëvjeçarin e 2-të p.e.s.

Jeruzalemi u ndërtua dhe u themelua ne fillim nga kananasit (u pushtua nga jebuzasit gjatë Kohës së Bronzit të vonë), dhe u bë kryeqytet i mbretërisë çifute të Izraelit dhe Judesë në periudhat e Tempullit të Parë dhe Tempullit të Dytë. Qyteti quhej para Mbretit David Ievus, e shfaq vetveten si një përzierje fantastike të përmendorëve historike, kulturave dhe popujve me një sasi të panumërt vendesh të denja për t´u parë. Jeruzalemi është Toka e Shenjtë, "qendër e tre feve": Islamit, Jehudizmit dhe Krishterimit.

Nga viti 1948 deri 1967, pjesa perëndimore e Jeruzalemit qeverisej nga Izraeli si kryeqytet i tij, ndërsa Jeruzalemi Lindor qeverisej nga Jordania. Qyteti u ribashkua me fitoren e izraelitëve në Luftën Gjashtëditore, megjithatë statusi i tij mbetet i diskutueshëm. Një ligj i nxjerrë nga izraelitët në vitin 1980 e shpall Jeruzalemin kryeqytetin "e amshuar, të pandashëm" të Izraelit, kurse Jeruzalemi Lindor besohet të jetë menduar kryeqytet i shtetit Palestinez të ardhshëm. Statusi i vendeve të shenjta të Jeruzalemit është poashtu i diskutueshëm.

Jeruzalemi ka një popullsi prej 890.428 banorësh (nga statistikat e vitit 2013).[4] Ai është një qytet i përbërë (heterogjen), dhe përfaqëson shumë kombësi, fe, dhe grupe ekonomiko-shoqërore. Pjesa e quajtur "Qyteti i Vjetër" është i rrethuar nga mure dhe përbehet nga : lagjia myslimane, lagjia armene, lagjia hebreje dhe lagjia e krishterë.

Feja

Në Jeruzalem, një numër i madh fesh dhe besimesh është i pranishëm. Grupimi më i rëndësishëm i qytetit janë çifutët. Dhe në krahasim me pjesët e tjera izraelite, çifutët ultra-ortodoksë jo-zionistë dhe çifutët ortodoksë zionistë janë në qytet më tepër të përfaqësuar.

Ekziston poashtu një komunitet i vogël i druzëve. Të fesë islame ka synitë, shiitë dhe alevitë. Krishterimit i përkasin disa kisha: Kisha Ortodokse Greke, Kisha Ortodokse Ruse, Kisha Ortodokse Gjeorgjane, Kisha Ortodokse Siriane, Kisha Katolike Greke, Katholikët e Vjetër, Kisha Katolike Romake, Luteranët, Anglikanët, Kisha Ortodokse Armene dhe Kisha Ortodokose Etiopiane.

Edukata

Jeruealemi është një qendër e rëndësishme arsimore e Izraelit. Në qytet e kanë selinë ndër të tjera Universiteti Hebraik i Jeruealemit (e themeluar më 1918), Akademia Izraelite (e themeluar më 1959), planetari, Arkiva Qendrore Zioniste, Biblioteka Gulbenkian dhe Biblioteka Kombëtare dhe Universitare Çifute.

Lidhje të jashtme

Referime

  1. ^ "Localities, Population and Density per Sq. Km., by Metropolitan Area and Selected Localities" (në anglisht). Israel Central Bureau of Statistics. 6 shtator 2017. Marrë më 19 shtator 2017.
  2. ^ Sub-national HDI. "Area Database". hdi.globaldatalab.org (në anglisht). Global Data Lab.
  3. ^ Smith, William (6 dhjetor 2017). "Donald Trump confirms US will recognise Jerusalem as capital of Israel". The Guardian (në anglisht). Marrë më 13 maj 2017.
  4. ^ "Censusi i popullsisë" (PDF) (në hebraisht). Ministria e Brendshme e Izraelit. 2013. Marrë më 2015-04-05.
source: https://sq.wikipedia.org/wiki/Jeruzalemi