Knowledge Base Wiki

Search for LIMS content across all our Wiki Knowledge Bases.

Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.

Edytuj linki
Tenzin Gjaco
Ilustracja
podpis
XIV Dalajlama
Okres

od 22 lutego 1940 (od 1959 na uchodźstwie)

Poprzednik

Thubten Gjaco

Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia

6 lipca 1935
Takcer, Tybet

Ojciec

Czökjong Cering

Matka

Deczi Cering

Odznaczenia
Congressional Gold Medal
Order Uśmiechu Order Ecce Homo Order Białego Lotosu Philadelphia Liberty Medal
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
XIV Dalajlama w dzieciństwie
Miejsce narodzin XIV Dalajlamy
Tenzin Gjaco i George W. Bush w Białym Domu
XIV Dalajlama podczas wizyty w Senacie (2008)
XIV Dalajlama otrzymuje Złoty Medal Kongresu, 17 października 2007

Tenzin Gjaco, XIV Dalajlama, tyb. ལྷ་མོ་དོན་འགྲུབ་, [tɛ̃ ́tsĩ càtsʰo], wylie: bstan ’dzin rgya mtsho[1], ZWPY: Dainzin Gyaco (ur. 6 lipca 1935) – duchowy i polityczny przywódca narodu tybetańskiego, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1989)[2].

Życiorys

Urodził się w chłopskiej rodzinie, w miejscowości Takcer w północno-wschodnim Tybecie, niedaleko miasta Xining jako Lhamo Dondrub (tyb. ལྷ་མོ་དོན་འགྲུབ་, IPA: [l̥ámo tʰø̃ ̀ɖup]). W wieku dwóch lat chłopiec po długich i zgodnych z wielowiekową tybetańską tradycją poszukiwaniach kolejnych wcieleń dalajlamów został rozpoznany jako inkarnacja XIII Dalajlamy, Thuptena Gjaco. Wyświęcono go na mnicha i nadano imię duchowe: Dzietsyn Dziambel Ngałang Losang Jeszie Tenzin Gjaco – Najczcigodniejszy, Doskonałej Chwały, Elokwentny, Inteligentny Dzierżawca Nauk, Ocean Mądrości. Jednak tybetańscy buddyści zazwyczaj mówią o nim Yeshe Norbu – Klejnot spełniający życzenia lub Kundun – Obecność. Na Zachodzie, podobnie jak papież, jest tytułowany Jego Świątobliwość, używa się również skróconej formy imienia duchowego: Tenzin Gjaco.

Narodziny i rozpoznanie

Przyszedł na świat tuż przed świtem, 6 lipca 1935[3] roku w wiosce Takcer w północno-wschodnim Tybecie jako dziewiąte dziecko ubogich rolników[4]. Matka, Deczi Cering, powiła go w należącej do rodzinnego gospodarstwa oborze[5]. Szyja noworodka była okręcona przez pępowinę, co według interpretacji duchownych znamionowało posiadanie wielu zasług z poprzednich wcieleń[6]. Według zapisków prowadzonych przez przewodniczącego komisji poszukiwawczej, Keucanga Rinpocze (Keutsanga Rinpocze), niedługo po przyjściu na świat chłopca w najbliższej okolicy jego domu rodzinnego pojawiło się duże stado kruków, ptaków związanych z I, VII, VIII i XII Dalajlamą[7].

Działalność polityczna

22 lutego 1940 został intronizowany jako XIV Dalajlama. 17 listopada 1950, po wkroczeniu Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej w październiku tego samego roku do Tybetu, otrzymał pełną władzę polityczną. Od czasu upadku powstania w 1959 roku przebywa na emigracji w Indiach, gdzie w Dharamsali kieruje emigracyjnym rządem swojego kraju, będącego obecnie częścią Chińskiej Republiki Ludowej. 10 marca 2011 zapowiedział w oświadczeniu wydanym z okazji Tybetańskiego Dnia Powstania Narodowego swoją rezygnację z pełnionych funkcji politycznych, na rzecz przywódcy wybranego w sposób demokratyczny[8].

Wizyty w Polsce

Dalajlama odwiedził Polskę 7 razy:

  • 1993[9]
  • 2000: z okazji inauguracji projektu biblioteczno-naukowego "Biblioteka Dalekowschodnia" w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie. Mnich podarował bibliotece dwie cenne sutry: Sutrę Diamentowej Klingi i Sutrę Doskonałości Mądrości w Ośmiu Tysiącach Wersetów[10]
  • grudzień 2008[11] na zaproszenie Marszałka Senatu Bogdana Borusewicza uczestniczył w obchodach 25-lecia przyznania Lechowi Wałęsie Nagrody Nobla
  • 2009[12]
  • 22–23 września 2010
  • październik 2013 (w ramach odbywającego się w Warszawie 13. Szczytu Noblistów)[13]
  • 19–23 września 2016 (Wrocław, Świdnica)

Zapowiadane zakończenie obecnego wcielenia

XIV Dalajlama zapowiada, że będzie żył 113 lat w obecnym wcieleniu, czyli odejdzie w roku 2048 lub 2049[14][15][16]. 10 marca 2011 oświadczył, że „dobrowolnie rezygnuje ze swojej dalszej reinkarnacji” (zob. więcej w sekcji Działalność polityczna)[16]. Tradycją w linii dalajlamów jest, że informują oni o swoich datach śmierci i datach ponownych inkarnacji. Wybrani dostojnicy buddyjscy wędrują po kraju, starając się odnaleźć dziecko, kolejną inkarnację i oficjalnie potwierdzają ten fakt.

Dokonania

Publikacje

Publikacje książkowe Tenzina Gjaco[17][18]:

  • My Land and My People (1962)
  • The Opening of the Wisdom Eye (1966)
  • The Buddhism of Tibet and the Key to the Middle Way (1975)
  • Universal Responsibility and the Good Heart (1977)
  • Deity Yoga (wraz z Jeffreyem Hopkinsem, 1981)
  • Four Essential Buddhist Commentaries (1982)
  • Collected Statements, Interviews & Articles (1982)
  • Advice from Buddha Shakyamuni (1982)
  • Kindness, Clarity and Insight (1984)
  • Opening the Mind and Generating a Good Heart (1985)
  • Opening of the Eye of New Awareness (1985)
  • Kalachakra Tantra – Rite of Initiation (wraz z Jeffreyem Hopkinsem, 1985)
  • Tantra in Tibet (wraz z Jeffreyem Hopkinsem, książka zawiera również jedno z pism Congkhapy, 1987)
  • The Union of Bliss & Emptiness (1988)
  • Transcendent Wisdom (1988)
  • The Dalai Lama at Harvard (1988)
  • The Bodhgaya Interviews (1988)
  • Ocean Of Wisdom (1989)
  • Policy of Kindness (1990)
  • The Nobel Peace Prize and the Dalai Lama (1990)
  • My Tibet (wraz z Galenem Rowellem, 1990)
  • The Global Community & the Need for Universal Responsibility (1990)
  • Freedom in Exile (1990, 1991; wydanie polskie Wolność na wygnaniu. Autobiografia, 1993)
  • Path to Bliss (1991)
  • Mind Science – An East – West Dialogue (wraz z Herbertem Bensonem, Robertem A. Thurmanem, Howardem E. Gardnerem i Danielem Golemanem, 1991)
  • Cultivating a Daily Meditation (1991)
  • Gentle Bridges – Conversations with the Dalai Lama on the Sciences of the Mind (wraz z Jeremym Haywardem i Franciskiem Varelą, 1992)
  • Worlds in Harmony (1992)
  • Generous Wisdom – Commentaries on the Jatakamala (1993)
  • Words of Truth (1993)
  • A Flash of Lightning in the Dark of Night (1994)
  • The World of Tibetan Buddhism (1995)
  • The Way to Freedom (1995; wydanie polskie Droga do wolności, 1998)
  • The Spirit of Tibet: Universal Heritage – Selected Speeches and Writings (1995)
  • The Power of Compassion (1995; wydanie polskie Moc współczucia, 1996)
  • The Path to Enlightenment (1995)
  • His Holiness the Dalai Lama Speeches Statements Articles Interviews from 1987 to June 1995 (1995)
  • Dimensions of Spirituality (1995)
  • Dialogues on Universal Responsibility and Education (1995)
  • Commentary on the Thirty Seven Practices of a Bodhisattva (1995)
  • Awakening the Mind, Lightening the Heart (1995; wydanie polskie Przebudzanie umysłu, rozświetlanie serca, 1998)
  • The Good Heart – A Buddhist Perspective on the Teachings of Jesus (1996)
  • Beyond Dogma (1996)
  • Buddha Nature (1997)
  • Sleeping, Dreaming and Dying (1997)
  • Love, Kindness and Universal Responsibility (1997)
  • The Joy of Living and Dying in Peace (1997)
  • The Heart of Compassion (1997)
  • Healing Anger – The Power of Patience from a Buddhist Perspective (1997)
  • The Gelug/Kagyu Tradition of Mahamudra (wraz z Alexandrem Berzinem, 1997)
  • Spiritual Advice for buddhists and Christians (1998)
  • The Political Philosophy of His Holiness the Dalai Lama – Selected Speeches and Writings (1998)
  • The Path to Tranquillity – Daily Meditations (1998)
  • The Four Noble Truths (1998)
  • The Art of Happiness (wraz z Howardem C. Cutlerem, 1998; wydanie polskie Sztuka szczęścia. Poradnik życia, 2000)
  • The Power of Buddhism (wraz z Jean-Claude Carrière, 1999; wydanie polskie Siła buddyzmu. Jak lepiej żyć we współczesnym świecie, 2008)
  • Imagine All the People – The Dalai Lama on Money, Politics and Life as it Coud Be (wraz z Fabien Ouaki, 1999)
  • Introduction to Buddhism (1999)
  • Training the Mind (1999)
  • The Little Book of Buddhism (1999)
  • The Heart of the Buddha’s Path (1999)
  • Consciousness at the Crossroads – Conversations with the Dalai Lama on Brain Science and Buddhism (rozmowa z uczestnikami konferencji Brain Science and Buddhism, 1999)
  • Ancient Wisdom, Modern World – Ethics for a New Millennium (1999; wydanie polskie Etyka na nowe tysiąclecie, 2000)
  • Essential Teachings (1999)
  • Buddha Heart, Buddha Mind – Living the Four Noble Truths (2000)
  • Dalai Lama’s Book of Wisdom (2000)
  • The Little Book of Wisdom (2000)
  • Transforming the Mind (2000)
  • A Simple Path (2000)
  • The Meaning of Life – Bhuddhist Perspectives on Cause and Effect (2000)
  • The Transformed Mind – Reflections on Truth, Love and Happiness (2001)
  • Stages of Meditation (2001)
  • An Open Heart (2001)
  • Pocket Dalai Lama (2002)
  • Illuminating the Path to Enlightenment (2002)
  • How to Practice (2002)
  • Essence of the Heart Sutra (2002)
  • Advice on Dying (2002)
  • Healing Emotions – Conversation with the Dalai Lama on Emotions and Health (2003)
  • Heart of Compassion (2003)
  • 365 – Dalai Lama Daily Advice from the Heart (2003)
  • Art of Happiness at Work (wraz z Howardem C. Cutlerem, 2003; wydanie polskie Sztuka szczęścia w pracy, 2004)
  • Warm Heart Open Mind (2003)
  • The Compassionate Life (2003)
  • Destructive Emotions (wraz z Danielem Golemanem, 2004)
  • Practicing Wisdom – The Perfection of Shantideva’s Bodhisattva Way (2004)
  • New Physics and Cosmology – Dialogues with the Dalai Lama (wraz z Arthurem Zajoncem i Zarą Houshmand, 2004)
  • Dzogchen: Heart Essence of the Great Perfection (2004)
  • The Wisdom of Forgiveness (wraz z Victorem Chanem, 2004; wydanie polskie Dalajlama nieznany. Niezwykła siła przebaczenia)
  • Many Ways to Nirvana (2004)
  • Path of Wisdom, Path of Peace – A Personal Conversation (wraz z Felizitas von Schönborn, 2005)
  • Lighting the Path, Teachings on Wisdom and Compassion (2005)
  • Widening the Circle of Love (2005)
  • The Universe in a Single Atom – The Convergence of Science and Spirituality (2005)
  • Yoga Tantra – Paths to Magical Seats (wraz z Jeffreyem Hopkinsem, 2005)
  • Teachings on je Tsong Khapa’s Three Pincipal Aspects of the Path (2006)
  • Activating Bodhichitta and a Meditation on Compassion (2006)
  • Mind in Comfort and Ease – The Vision of Enlightenment in the Great Perfection (2007)
  • Dalai Lama at MIT (2008)
  • In My Own Words – An Introduction to My Teachings and Philosophy (2008)
  • Becoming Enlightened (2009)
  • Emotional Awareness (wraz z Paulem Ekmanem, 2009)
  • Art of Happiness in a Troubled World (wraz z Howardem C. Cutlerem, 2009; wydanie polskie Sztuka szczęścia w trudnych czasach, 2010)
  • All You Ever Wanted to Know About Happiness, Life and Living (2009; wydanie polskie Rozmowy z Dalajlamą o życiu, szczęściu i przemijaniu, 2010)
  • Leaders’s Way – Business, Buddhism and Happiness in an Interconnected World (wraz z Laurensem van den Muyzenbergiem, 2009; wydanie polskie Droga przywódcy. Studium buddyzmu i jego znaczenia w dobie globalizacji, 2009)
  • The Middle Way – Faith Grounded in Reason (2009)
  • Toward a True Kinship of Faiths (2010)
  • My Spiritual Journey (wraz z Sofią Stril-rever, 2010)
  • Beyond Religion: Ethics for a Whole World (2011)
  • The Wisdom of Compassion (wraz z Victorem Chanem, 2013)

Filmy

XIV Dalajlama wystąpił w licznych filmach dokumentalnych dotyczących Tybetu (między innymi When the Dragon Swallowed the Sun., Tibet: El techo del mundo, Ce qu’il reste de nous, Dalai Lama – filozof nadziei i ludzkiego współodczuwania). Ekranizacją życia XIV Dalajlamy, do momentu ucieczki do Indii jest film Martina Scorsese pt. Kundun – życie Dalaj Lamy. Dalajlama jest także kluczową postacią również opartego na faktach filmu Siedem lat w Tybecie.

Złoty Medal Kongresu przyznany Dalajlamie w 2007

Odznaczenia

Nagrody i wyróżnienia

  • The Ramon Magsaysay Award for Community Leadership (1959)
  • The Admiral Richard E. Byrd Memorial Award (1959)[25]
  • The Lincoln Award (1960)[25]
  • Klucze do Los Angeles (1979)[26]
  • Klucze do San Francisco (1979)
  • Medal Specjalny Azjatyckiej Buddyjskiej Rady Pokoju (1979)[25]
  • Nagroda im. dr. Leopolda Lucasa (1988)[25]
  • Le Prix de la Memorie (1989)[25]
  • Pokojowa Nagroda Nobla (1989)
  • Nagroda Shiromani (1991)[25]
  • Nagroda Ziemi (1991)[25]
  • Wheel of Life Award (1991)[25]
  • Nagroda Syjonistycznej Organizacji Kobiet Hadassah za całokształt dokonań (1999)
  • Człowiek Roku Chorwackiej Akademii Nauk (2002)[27]
  • Klucze do Nowego Jorku (2005)
  • Miejsce na liście najbardziej wpływowych bohaterów i ikon według „Time” (2004[28], 2005[29])
  • Najbardziej wpływowy lider polityczny według „Time” (2008)[30]
  • 46. miejsce w rankingu 50 najbardziej wpływowych ludzi świata, opublikowanym przez Newsweek (2008)[31][32]
  • Niemiecka Nagroda Mediów (2009)[33][34]
  • Nagroda Fundacji Jana Langosza[35][36]
  • Międzynarodowa Nagroda Wolności (2009)[37]
  • Fetzer Prize (z arcybiskupem Desmondem Tutu, 2009)[38]
  • 39. miejsce w rankingu najpotężniejszych ludzi świata, opublikowanym przez Forbes (2009)[39]
  • Medal Zasługi dla Demokracji (2010)[40]
  • International Freedom Conductor Award (2010)[41]
  • Nirmala Deshpande Memorial Award for Peace and Global Harmony (2010)[42]
  • Klucze do Mariboru (2010)[43]
  • Menschen in Europa Award (2010)[44]
  • Medal „Zawsze solidarni” (2010; NSZZ „Solidarność”)[45]
  • Harry T. Wilkes Leadership Award (2010)
  • Nagroda Templetona (2012)[46]

Doktoraty honoris causa i inne honorowe stopnie naukowe

Poniżej wymieniono niektóre uczelnie, które przyznały XIV Dalajlamie doktorat honorowy bądź inny honorowy stopień naukowy. O ile nie podano inaczej, są to doktoraty. W nawiasach podano datę przyznania wyróżnienia.

Funkcje honorowe

Honorowe obywatelstwa

Związki z chrześcijaństwem

XIV Dalajlama uważa Jezusa Chrystusa za bodhisattwę[81]:

Jezus Chrystus również żył kilka razy... A więc, widzicie, osiągnął wyższy stan jako Bodhisattwa lub osoba oświecona, przez praktykę buddyjską lub coś podobnego...

Kontrowersje

Rząd Chińskiej Republiki Ludowej oskarża „klikę dalajlamy” o działalność secesjonistyczną i nawoływanie do oderwania Tybetu od Chin[82], a także o próby „szerzenia chaosu” w tym regionie m.in. poprzez sprowokowanie zamieszek w Tybecie w marcu 2008 roku[83]. Krytykuje również deklaracje tybetańskiego lidera o wyznaczeniu swojego następcy za życia, nazywając je „gwałtem na tybetańskiej tradycji”[84].

Australijski dziennik The Age oskarżył dalajlamę o pobieranie, a następnie sprzeniewierzanie gigantycznych sum pieniędzy od CIA, a także o korupcję i nepotyzm poprzez obsadzanie swojego rodzeństwa na wysokich stanowiskach w tybetańskim rządzie na uchodźstwie[85]. W 1998 roku tybetański rząd na uchodźstwie przyznał, że w latach 60. otrzymał od CIA w sumie 1,7 mln $ przeznaczonych na szkolenie antychińskiej partyzantki, zdementował natomiast informacje o otrzymywaniu przez dalajlamę prywatnej pensji od amerykańskiego wywiadu[86]. Zarzuty o komercyjne działania dalajlamy pojawiły się także w związku z jego wystąpieniem w reklamie firmy Apple Inc.[87][88]

Kontrowersje wywołały nawoływania dalajlamy do światowego pokoju, przy jednoczesnym wyrażaniu poparcia dla indyjskich prób nuklearnych[88]. Przed zamachem terrorystycznym w tokijskim metrze w 1995 roku dalajlama wielokrotnie spotykał się z Shōkō Asaharą, przywódcą sekty Najwyższej Prawdy, który podarował mu kwotę 45 milionów rupii[88].

Opinia dalajlamy potępiająca kult buddyjskiego bóstwa Dordże Szugden[89] spowodowała gniewną reakcję części środowiska buddyjskiego. Członkowie organizacji Nowa Tradycja Kadampy, założonej przez mieszkającego w Wielkiej Brytanii tulku, oskarżają Tenzina Gjaco o ograniczanie wolności religijnej[90]. 5 lutego 1997 w Dharamsali został zamordowany jeden z najbliższych współpracowników Dalajlamy, dyrektor utworzonego z jego inicjatywy Instytutu Dialektyki Buddyjskiej, Lobsang Gjaco[91]. W czasie wizyty dalajlamy w Wielkiej Brytanii i Australii w czerwcu 2008 roku doszło do ulicznych demonstracji z udziałem mnichów i mniszek; demonstranci trzymali transparenty z hasłami „kłamca” i „hipokryta”[92][93][94].

Dalajlamę krytykują radykalni tybetańscy działacze emigracyjni. Zdaniem członków Kongresu Młodzieży Tybetańskiej jego polityka jest „zbyt pokojowa” i „nieskuteczna”[95][96][97].

Kontrowersje wśród części tybetańskiej diaspory budzi sformułowana przez dalajlamę tzw. propozycja strasburska. Stanowi ona rozwinięcie Pięciopunktowego Planu Pokojowego, przedstawionego przed amerykańskim Kongresem w 1987. Zakłada utworzenie w Tybecie samorządnego i demokratycznego organizmu politycznego stowarzyszonego z ChRL, w którym inkarnacja dalajlamy nie zajmowałaby żadnego stanowiska. Krytycy tej koncepcji nazywają ją „zdradą sprawy Tybetu”. Zauważają również, że została ona przedstawiona na arenie międzynarodowej bez przeprowadzenia odpowiednich konsultacji społecznych[98].

Niewielka grupa konserwatywnych buddystów praktykujących w szkole Karma Kagyu podejrzewa dalajlamę o użycie czarnej magii przeciwko XVI Karmapie, który zmarł na raka w 1981[99].

Kontrowersje budzi rola XIV Dalajlamy w poszukiwaniach inkarnacji XVI Karmapy. W 2001 przedstawiciele 500 klasztorów i ośrodków medytacyjnych szkoły Karma Kagyu popierających pretendenta do tytułu Karmapy Taje Dordże wystosowali do dalajlamy list otwarty, w którym domagali się, aby ten „wycofał się z wewnętrznego konfliktu szkoły Karma Kagyu” i zaprzestał wspierania Ogjena Trinleja Dordże. Oskarżyli go również o „celowe popieranie niewłaściwych decyzji i działań skorumpowanych lamów Kagyu”[100]. Środowiska związane z Ole Nydahlem zarzucają mu wręcz współpracę z komunistycznymi władzami Chin w celu opanowania szkoły Karma Kagyu[101].

Liczne protesty wywołały wykłady Tenzina Gjaco dotyczące pracy ludzkiego mózgu na Uniwersytecie Stanforda wygłoszone w 2005. Grupa kilkuset naukowców podpisała wówczas petycję, w której sprzeciwiała się wystąpieniom tybetańskiego lidera. Twierdzili w niej, że nie jest on osobą kompetentną, by wypowiadać się na tematy medyczne[102].

28 lutego 2023 roku podczas spotkania, które odbyło się w świątyni w Dharamsali w Indiach, został nagrany film, na którym widać jak dalajlama całuje młodego chłopca w usta i prosi dziecko, by ssało mu język. Po fali krytyki biuro dalajlamy wydało oświadczenie, w którym zawarto przeprosiny wobec chłopca i jego bliskich, stwierdzając, że „Jego Świątobliwość często dokucza ludziom, których spotyka, w niewinny i żartobliwy sposób, również publicznie przed kamerami i że żałuje tego incydentu”[103][104].

Rodzina

Drzewo genealogiczne[105][106][107][108]:

Taszi Thondup Lhamo Dolma Czodong Phuncok Dolma Co
         
     
  Czökjong Cering
ur. 1899
zm. 1947 		Sonam Como (Deczi Cering)
ur. 1900
zm. 12 I 1981
     
   
                   
                   
                   
Cering Dolma
 ur. 1920
 zm. XI 1964
  		Thupten Dżigme Norbu (Takcer Rinpocze)
 ur. 16 VIII 1922
 zm. 5 IX 2008
  		Gjalo Thondup
 ur. 1929
  		Lobsang Samten
 ur. 1932
 zm. 1985
  		Lhamo Thondup (Tenzin Gjaco, XIV Dalajlama)
 ur. 6 VII 1935
 
                   
Dziecyn Pema
 ur. 7 VII 1940
  		Tenzin Czota
  		Tenzin Czögjal (Ngari Rinpocze)
 ur. 1946
 

Przypisy

  1. ↑ Ushuaiapl: Tenzin Gjaco. [dostęp 2009-10-05]. (pol.).
  2. ↑ Nobelpeaceprize.org: Prize Laureates. [dostęp 2009-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 października 2013)]. (ang.).
  3. ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 110. ISBN 83-89375-94-X.
  4. ↑ Thomas Laird: Opowieść o Tybecie. Rozmowy z Dalajlamą. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2008, s. 298. ISBN 978-83-7510-128-7.
  5. ↑ Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 502. ISBN 978-83-7554-010-9.
  6. ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 111. ISBN 83-89375-94-X.
  7. ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 112. ISBN 83-89375-94-X.
  8. ↑ Statement of His Holiness the Dalai Lama on the 52nd Anniversary of the Tibetan National Uprising Day. dalailama.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-11)]..
  9. ↑ Polskie Radio. [martwy link]
  10. ↑ Książnica Pomorska – O projekcie [online], www.ksiaznica.szczecin.pl [dostęp 2022-06-10].
  11. ↑ Wyborcza.pl: Dalajlama w Polsce. [dostęp 2009-10-10]. (pol.).
  12. ↑ IAR: Dalajlama w Polsce. [w:] psz.pl (Portal Spraw Zagranicznych) [on-line]. Delta Interactive Sp. z o.o, 28 lipca 2009. [dostęp 2016-09-22].
  13. ↑ Szczyt Noblistów: Dalajlama XIV o przemocy w XX w. i pragnieniu pokoju. [w:] Dzieje.pl [on-line]. PAP, 23 października 2013. [dostęp 2016-09-22].
  14. ↑ Tenzin Dharpo, His Holiness reaffirmed to live 113 years: senior Gelug leaders [online], Phayul.com(inne języki), 17 kwietnia 2016 [dostęp 2023-10-24] (ang.).
  15. ↑ His Holiness the Dalai Lama reassures once again to live over 113 years. Centralny Rząd Tybetański (tibet.net), 2019-12-22. [dostęp 2023-10-24]. (ang.).
  16. ↑ a b Dalajlama już się nie odrodzi. rp.pl / Gremi Media SA, 2023-03-02. [dostęp 2023-10-29].
  17. ↑ Dalailama.com: Books. [dostęp 2010-04-02]. (ang.).
  18. ↑ Hfhrpol.waw.pl: Bibliografia. [dostęp 2010-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-02)]. (pol.).
  19. ↑ IPolska.com: Dalajlama wśród 12 nowych kawalerów Orderu Uśmiechu. [dostęp 2009-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 października 2009)]. (pol.).
  20. ↑ Damy i Kawalerowie Orderu „Ecce Homo” w 2001.
  21. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  22. ↑ .Kawaler Orderu rok 2001 [dostęp 5 kwietnia 2010].
  23. ↑ Dalailama.com: Dalai Lama Receives the White Lotus Order. [dostęp 2009-05-16]. (ang.).
  24. ↑ Marek Kalmus: Tybet: legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 352. ISBN 978-83-7560-090-2.
  25. ↑ a b c d e f g h i j k Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz(red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, s. 540. ISBN 978-83-7554-010-9.
  26. ↑ Tibet.com: Major Awards conferred on His Holiness the Dalai Lama. [dostęp 2009-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 marca 2009)]. (ang.).
  27. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  28. ↑ Time.com: Dalai Lama – Teaching Us to Be Neighbors. [dostęp 2010-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 stycznia 2010)]. (ang.).
  29. ↑ Time.com: The Dalai Lama – He Belongs to the World. [dostęp 2010-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 stycznia 2010)]. (ang.).
  30. ↑ WirtualneMedia.pl: Dalajlama na czele listy „100 najbardziej wpływowych” osób tygodnika „Time”. [dostęp 2009-04-25]. (pol.).
  31. ↑ GazetaPrawna.pl: USA – „Newsweek”: 50 najbardziej wpływowych ludzi świata. [dostęp 2009-06-05]. (pol.).
  32. ↑ Ratujtybet.org: Lista 50 najbardziej wpływowych ludzi świata. [dostęp 2009-08-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 lipca 2009)]. (pol.).
  33. ↑ WirtualneMedia.pl: Dalajlama odebrał Niemiecką Nagrodę Mediów. [dostęp 2009-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 lutego 2009)]. (pol.).
  34. ↑ RatujTybet.org: Dalajlama odebrał Niemiecka Nagrodę Mediów. [dostęp 2009-08-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 sierpnia 2009)]. (pol.).
  35. ↑ Rp.pl: Słowackie władze ignorują Dalajlamę. [dostęp 2009-09-24]. (pol.).
  36. ↑ DalajlamaInfo.pl: Dalajlama otrzymuje Nagrodę Jana Langosa. [dostęp 2009-10-05]. (pol.).
  37. ↑ DalajlamaInfo.pl: Jego Świątobliwość Dalajlama otrzymuje Międzynarodową Nagrodę Wolności. [dostęp 2009-10-05]. (pol.).
  38. ↑ Oregonfaithreport.com: Dalai Lama and Desmond Tutu win Fetzer award. [dostęp 2009-10-02]. (ang.).
  39. ↑ Forbes.com: #39 Tenzin Gyatso. [dostęp 2009-12-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 grudnia 2009)]. (ang.).
  40. ↑ RatujTybet.org: Medal National Endowment for Democracy dla Dalajlamy. [dostęp 2010-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 lutego 2010)]. (pol.).
  41. ↑ Tibet.net: His Holiness the Dalai Lama Honoured with International Freedom Conductor Award. [dostęp 2010-02-22]. (ang.).
  42. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  43. ↑ Phayul.com: Dalai Lama in Slovenia speaks on ethics. [dostęp 2010-04-07]. (ang.).
  44. ↑ Phayul.com: Dalai Lama honoured with 'Menschen in Europa Award 2010'. [dostęp 2010-09-07]. (ang.).
  45. ↑ Wyborcza.pl: Dalajlamo, witaj we Wrocławiu, w swoim mieście!. [dostęp 2010-09-22]. (pol.).
  46. ↑ Templetonprize.org: Current Winner. [dostęp 2012-03-29]. (ang.).
  47. ↑ Czternasty Dalajlama. W: Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 541. ISBN 978-83-7554-010-9.
  48. ↑ Czternasty Dalajlama. W: Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 539. ISBN 978-83-7554-010-9.
  49. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  50. ↑ Dalailama.com: List of Major Awards and Honorary Conferments Received. [dostęp 2009-07-04]. (ang.).
  51. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  52. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  53. ↑ Wprost.pl: Ludzie Wprost – Tenzin Giaco Dalajlama (XIV). [dostęp 2009-06-11]. (pol.).
  54. ↑ IAR: Dalajlama do Zachodu: „Nie narzekajcie na kryzys”. [w:] psz.pl (Portal Spraw Zagranicznych) [on-line]. Delta Interactive Sp. z o.o, 2 sierpnia 2009. [dostęp 2016-09-22].
  55. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  56. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  57. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  58. ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010. [dostęp 2010-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  59. ↑ a b c d Awards & Honors: 2000 – 2013. Dalailama.com. [dostęp 2013-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2011)]. (ang.).
  60. ↑ Books.google.pl: The International Who’s Who 2004, DALAI LAMA, The Tenzin Gyatso. [dostęp 2010-05-21]. (ang.).
  61. ↑ Paljor.net: Department of Finance (Central Tibetan Administration). [dostęp 2010-04-07]. (ang.).
  62. ↑ BuddyzmEu.org: Polska Unia Buddyjska pod patronatem Jego Świątobliwości Dalajlamy. [dostęp 2009-10-04]. (pol.).
  63. ↑ BbppEu.org: Kalendarium. [dostęp 2009-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2009)]. (pol.).
  64. ↑ Clubofbudapest.org: Honorary Members. [dostęp 2010-04-05]. (ang.).
  65. ↑ Ccare.stanford.edu: Patron Committee. [dostęp 2010-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 kwietnia 2010)]. (ang.).
  66. ↑ Banderadelapaz.org: The International Committe for the Banner of Peace. [dostęp 2010-04-05]. (ang.).
  67. ↑ Mindandlife.org: Board of Directors and Scientific Advisory Board. [dostęp 2010-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 lutego 2007)]. (ang.).
  68. ↑ Thecenter.mit.edu: Honorary Members. [dostęp 2010-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 czerwca 2010)]. (ang.).
  69. ↑ Thebuddhistsociety.org: Buddhist Society UK:: Buddhism, Dharma talks, Zen, Tibetan, Theravada, Meditation, Buddhist Library, Buddhist Teachings. [dostęp 2009-10-04]. (ang.).
  70. ↑ Bartoszkokosinski.com: list do kaczyńskiego. [dostęp 2009-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 stycznia 2012)]. (pol.).
  71. ↑ Discover.scu.edu.pl: Dalai Lama honoured for humanitarian achievements. [dostęp 2009-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 września 2009)]. (ang.).
  72. ↑ Dalajlama.Info.pl: Wenecja honoruje Dalajlame. [dostęp 2009-10-05]. (pol.).
  73. ↑ Dalajlama.Info.pl: Dalaj Lama Honorowym Obywatelem Rzymu. [dostęp 2009-10-05]. (pol.).
  74. ↑ gazeta.pl, rp.pl.
  75. ↑ Ratujtybet.org: Civitate Wratislaviensi Donatus dla Dalajlamy XIV. [dostęp 2009-08-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 sierpnia 2009)]. (pol.).
  76. ↑ Aleksander Kobyłka: Chiny-Francja/ Dalajlama honorowym obywatelem Paryża. [w:] psz.pl (Portal Spraw Zagranicznych) [on-line]. Delta Interactive Sp. z o.o, 22 kwietnia 2008. [dostęp 2016-09-22].
  77. ↑ Ratujtybet.org: Dalajlama został honorowym obywatelem Paryża. [dostęp 2009-08-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 sierpnia 2009)]. (pol.).
  78. ↑ IAR: Dalajlama został honorowym obywatelem Warszawy. [w:] psz.pl (Portal Spraw Zagranicznych) [on-line]. Delta Interactive Sp. z o.o, 28 maja 2009. [dostęp 2016-09-22].
  79. ↑ Dalajlama.Info.pl: Jego Świątobliwość Dalajlama honorowym obywatelem Warszawy. [dostęp 2009-10-05]. [martwy link]
  80. ↑ Caboodle.hu: Dalai Lama to give public teachings, receive title in Budapest. [dostęp 2010-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-06)]. (ang.).
  81. ↑ James A. Beverley – Hollywood’s Idol. „CT visits the Dalai Lama, spiritual hero to millions” (ang.).
  82. ↑ Dalai Lama, a secessionist in disguise. english.peopledaily.com.cn. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  83. ↑ China renews Dalai Lama criticism. bbc.co.uk. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  84. ↑ Wszystkie tajemnice Dalajlamy. Dziennik.pl. [dostęp 2010-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 grudnia 2008)]. (pol.).
  85. ↑ Behind Dalai Lama’s holy cloak. theage.com.au. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  86. ↑ World News Briefs; Dalai Lama Group Says It Got Money From C.I.A.. nytimes.com. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  87. ↑ The Apple Collection. theapplecollection.com. [dostęp 2010-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 czerwca 2009)]. (ang.).
  88. ↑ a b c Christopher Hitchens: His material highness. Salon.com. [dostęp 2010-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2000-04-25)]. (ang.).
  89. ↑ His Holiness the Dalai Lama’s Advice Concerning Dolgyal (Shugden). dalailama.com. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  90. ↑ Pico Iyer: Otwarta droga: globalna podróż XIV Dalajlamy. Warszawa: Ushuaia.pl, 2008, s. 141. ISBN 978-83-925306-2-6.
  91. ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 415. ISBN 83-89375-94-X.
  92. ↑ Dalai Lama arrives to welcomes and taunts. theage.com.au. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  93. ↑ Protest at Dalai Lama prayer ban. bbc.co.uk. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  94. ↑ Noisy demonstrations target Dalai Lama on London streets. chinapost.com.tw. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  95. ↑ The radicalisation of Tibetan youth. rediff.com. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  96. ↑ Dalai Lama ‘too soft’ on China, say Tibetan exiles. telegraph.co.uk. [dostęp 2010-02-24]. (ang.).
  97. ↑ Tibetan youth unhappy with Dalai Lama’s Middle Path. ibnlive.in.com. [dostęp 2010-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 lutego 2012)]. (ang.).
  98. ↑ Instytucje i perspektywy demokracji Tybetańskiej. Ratujtybet.org. [dostęp 2010-04-05]. (pol.).
  99. ↑ Julian Gearing: Indie, Sikkim, Chiny i dokuczliwy tybetański lama. [w:] internetowy magazyn „Cyber Sangha”, nr 22 [on-line]. buddyzm.edu.pl, marzec 2007. [dostęp 2016-09-23].
  100. ↑ Julian Gearing: Koniec waśni o Karmapę? Wskazówka Dalajlamy budzi nadzieję. [w:] internetowy magazyn „Cyber Sangha”, nr 12 [on-line]. buddyzm.edu.pl, maj 2001. [dostęp 2016-09-23].
  101. ↑ Kagyupowie mówią „nie” Jego Świątobliwości Dalaj Lamie.. diamentowadroga.pl. [dostęp 2011-04-06]. (pol.).
  102. ↑ Dalajlama a neurologia. Ekumenizm.pl. [dostęp 2010-09-23]. (pol.).
  103. ↑ A. Wysocki: Dalajlama kazał dziecku "ssać swój język". Do mediów wyciekło szokujące nagranie. natemat.pl, 2023-04-10. [dostęp 2023-05-06].
  104. ↑ H. Ellis-Petersen: Dalai Lama apologises after kissing boy and asking him to ‘suck my tongue’. The Guardian, 2023-04-10. [dostęp 2023-05-06]. (ang.).
  105. ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 446. ISBN 83-89375-94-X.
  106. ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 96. ISBN 83-89375-94-X.
  107. ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 97. ISBN 83-89375-94-X.
  108. ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 151. ISBN 83-89375-94-X.

Bibliografia

  • John Powers, Introduction to Tibetian Buddhism, tłum. polskie: Wprowadzenie do Buddyzmu Tybetańskiego, Wydawnictwo A, Kraków 1999.
  • Gilles Van Grasdorff, Le Dalaї-Lama. La biographie non autorisée, tłum. polskie: Biografia XIV Dalajlamy, Wydawnictwo KOS, Katowice 2005.

Linki zewnętrzne

Dalajlamowie
Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Laureaci Nagrody Templetona
XX wiek
XXI wiek
source: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tenzin_Gjaco