Knowledge Base Wiki

Al singular, nitrat designa l'ion e lo radical nitrat. Al plural, lo radical nitrats designa los sals e los estèrs contenent d'ions nitrat (nitrat de sòdi, nitrat de potassi, etc.) o lo radical nitrat (nitrat d'etil, nitrat d'amil, nitrat de cellulòsa, eca.). Son los sals e estèrs de l'acid nitric. Los ancians noms dels nitrats son le nitre o lo saunitre). La formula quimica de l’ion nitrat est NO₃⁻.

La preséncia d'un excès de nitrats dins l'aiga es un indici de pollucion d'origina agricòla (engrais), urbana (disfoncionament dels malhums d'assaniment) o industriala.

Dins l'Union europèa, la directiva Nitrats vòl reduire aquela pollucion. Dins fòrça païses, las aigas destinadas a la consomacion umana devon respectar des valors limitas (50 mg/L) per èsser qualificadass de potablas. L'OMS recomande tanben de passar pas lo lindal de 50 mg/L^[2].

Los nitrats se devon pas confondre amb los nitrits NO₂⁻ que sont de sals de l'acid nitrós, e pòdon resultar de la reduccion dels nitratas per des bacterias especificas.

Los nitrats, coma los fosfats son de poderoses eutrofizants, e atal consideratss coma de polluants de l'environament al delà de las dosis normalament trobadas dins la natura, que varian segon los tipes d'abitats naturals.

Unes de lors efièchts sus la santat umana o d'autres mammifèrs son encara discutits e fan de polemicas mediaticas e de debats scientifics.

Se parla mai sovent de taus en « ion nitrat » (NO₃⁻) o de taus en « compausats del nitrat » e es a vegada considerat al sen d'una mesura mai larga: l'« azòt total ».

Aquelas grandors pòdon èsser exprimidas jos diferentas formas (NO₃⁻N, NO₃…), amb alara un risc de confusion o de biais d'interpretacion induch per de massas molecularas diferentas.

Pour convertir los elements en oxid, per exemple per passar de l’azòt (N) al nitrat (NO₃⁻), es possible de se basar sus la formula:

N (o N-NO3) × 4,427 = NO₃ (ont l'expression « N-NO₃ » [o « NO₃-N »] significa l'element azòt N dels nitrats NO₃^[3].

Los nitrats essent fòrça solubles dins l'aiga, es normal de'n trobar de quantitats flacas pertot, dins las aigas doças e marinas, en superfícia e dins los jaces. A dòsi flac, son un nutriment important per las plantas, algas e de bacterias fotosinteticas (cianoficèas).

Lo taus natural de las aigas de superfícia nonpolluidas en nitrats varia segon la zona biogeografica, l'origina de l'aiga (regòlament, pujada del jaç...), e segon la sason (e la meteorologia). Aquel taus varia d'1 a 10 mg/L, e puja a vegada a 15 mg/L^[4]. Quitament amb de fenomèns naturals de denitrificacion, las aigas de bas taus en nitrats son totjorn mens raras, a causa d'una contaminacion pel regòlament, per las pluèjas dels idrometeors polluidas pels nitrats, e a vegada de las alimentacions pel jaç^[5]. Mai de puèjas son polluidas pels nitrats venent de l'accion de l'ozòn troposferic sus l'NO₂; de mesuras nordamericanas donan de taus atenhent 4 mg/l de N-NO3^[6], amb de variacions d'origina meteorologica: lo taus de N-NO3 dins las pluèjas flacas varia de 3,0 a 4,0 mg/l, alara que dins las fòrtas pluèjaz, es fòrça mai diluit (0,4 a 1,0 mg/l^[6].

S'utiliza subretot jos tres formas:

1. Lo nitrat de potassi (abans nomenat saunitre). Es subretot utilizat pels engrais (apond dels elements potassi e azòt), los motors de fusadas e los fuòcs artificials. Èra utilizat dins la fabricacion de polvera negra.
2. Lo nitrat de sòdi, es utilizat dins la produccion d'engrais, per la pirotecnia, las bombas de fum, lo veire e los esmalts, eca.
3. Lo nitrat d'amòni, es subretot utilizat coma engrais. Mesclat a un reductor coma lo fiol, constituís un explosiu^[7]. Aquel compausat estable; se deu amorçat o èsser mesclat a un autre còrs per explosar. Es çò que se passèt per l'accident d'AZF a Tolosa.

L'ion nitrat es un oxidant pro fòrt, subretot en mitan acid; es la forma de l'azòt avent le nombre d'oxidacion mai naut (V). Oxida per exemple de metals coma lo coire e tanben l'argent que son pas atacat pels acids dichs « non oxidants », per exemple l'acid cloridric.

Lo parelh redox mes en jòc es sovent NO₃⁻/NO, mai rarament lo parelh NO₃⁻/NO₂⁻.

L'ion nitrat es sovent implicat dins la nitracion dels compausat organics. En mitan acid nitric fumant (acid fòrça concentrat), l'ion nitrat se desidrata en ion NO₂⁺ capable de reagir amb los nuclèus aromatics. La substitucion electrofila aromatica que'n resulta deluira de produits que pòdon èsser explosius coma lo trinitrotoluèn.

Amb los alcòls, reagís pour donar d'estèrs nitrics. Es lo cas amb lo gliceròl, çò que mena a la trinitroglicerina, un explosiu poderós fòrça utilizat, en particular per preparer la dinamita.

L'azòt es un element vital per gaireben totes los organismes (coma lo potassi e lo magnèsi), mas las plantas sabon pas lo captar directament dins l'aire. Jos forma de nitrat, es fòrça soluble dins l'aiga e alara « biodisponible » per las raïces.

Mai los nitrats son de sals e coma tal facilitan o « fòrçan » l'intrada d'aiga dins las raïces e dins la planta (retorn a l'equilibri osmotic).

Lo cicle de l'azòt es en granda partida atmosferic. De nitratas se forman dins l'estratosfèra e la troposfèra^[8] a partir de l'NO₂ e d'ozòn. Pòdon enseguida se combinar amb de NO₂ per produire de NO₅ o encara interagir amb las nèblas... segon de procediment encara mal comprés (sembla existir un potz de Nitrats dins l'atmosfèra, es a dire una reaccion que fa desaparéisser los nitrats de l'aire^[9],[10]).

Los NO_x participan tanben a la pollucion fotoquimica, l'ion nitrat dins l'aire pòtt se combinar a de compausats organics^[11] e los nitrats expausats als UV solars son fotosensibles, çò qu'explica una variacion jorn/nuèch del taus de nitrats dins l'environament^[10] e una quimia dels nitrats diferenta la nuèch que lo jorn^[12], per exemple al dessús del mar^[13].

Un debat scientific anima dos grandas teorias sus l'eutrofizacion: los uns accusant los nitrats, gaireben sonque d'origina agricòla, los autres accusant los fosfats, d'origina industriala, domestica (lessiu e detergent) e agricòla (surfertilizacion e erosion dels sols). La mesura mai adaptada a una luta contra l'apareisson o lo desvelopament dels fenomèns d'eutrofizacion de las aigas doças estadissas consistís a mermar tant que possible los aponds fosforats. En mar, e dins las baias, los aponds en nitrats devon tanben far l'objècte d'una reduccion. Coma aquò foguèt mostrat dins los lacs^[14] (lo lac de Valéncia per exemple), los fosfats son lo factor màger d’eutrofizacion de las aigas doças sul long tèrme. Los nitrats son la segonda causa importanta, e intervienon sovent ensemble; dins las aigas doças, mas tanben dins las aigas saumastras e saladat tancadas o pauc renovadas.

De fluses a vegadas importants de compausat gasoses de l'azòt existisson del sol cap a l'atmosfèra, subretot dins los païsatges d'agricultura intensiva; Aqueles fluses varian d'unes kg/ha/jorn per l'amoniac après un espendiment d'aiga de femorièr a unes gramas/ha/jorn pel protoxid d'azòt o los NO_x. Dins las regions d'agricultura o d'elevatge intensius, de vastas superfícias pòdon èsser tocats (fins a 70 % del païsatge)^[15].

Mai localament, las pluèjas pòdon èsser localament contaminadas per de nitrats avent una origina industriala automobila (circulacion rotièra / pollucion fotoquimica). De tauses atenhant 5 mg/l foguèron signalats dins de zonas industrials a la fin dels ans 1980^[16].

Tanben lo pericle pòt tanben localament e momentanèament aumentar lo taus en nitrat de las precipitacions^[17].

Per totas aquelas rasons los aponds de nitrat per las pluèja varian fòrça segon las regions e sasons.

Las pluèja aital « contaminadas » venon alara a l'encòp acidificantas e pòdon contribuir a l'eutrofizacion de las aigas doças.

Los nitrats son de produch quimics dels mai abondentament espandits per l'Òme dins l'environament dempuèi gaireben un sègle. Pasmens se son fòrça solubles dins l'aiga, sembla pas i aver agut al sègle XX d'estudis prigonds sus lor ecotoxicitat al vejaire dels organismes aquatics. D'equipas scientificas comencèron a s'i interessar al sègle XXI^[18].

L'ion nitrat es plan mens toxic que l'amoniac nonionisat, aquò fa consens. Mas totes los los estudis publicats dempuèi la fin dels ans 1990 confirman que, per que ven omnipresent dins las jaç e las aigas doças; lo nitrat pausa ara de grands problèmas ecosistemics e ecotoxicologics:

1. quand un mitan aquatic espas naturalament tamponat contra los acids (neutralizacon dels acids), l'ion nitrat i aumenta lo pH del mitan una acidificacion creissenta es alara (levat contramesuras) ineluctable^[18]. Torna mai los metals pesucs e metalloíds toxics mai solubles e mai biodisponibles per la faune, la flora, la fongi e los microorganismes.
   Alara que la legislacion suls carburants sofrats permetèt dempuèi los ans 1990 de mermar las pluèjas acidificadas per l'SO₂, los nitrats prenguèron la plaça e lo ròtle jogat per l'SO₂ o ont los carburants sofrats son encora utilizats, pelhoran conjuntament lors efièchs^[19]; los nitrats venguèron lo nòu factor preocupant, e creissent, d'acidificacion de las aigas doças que ja menèt a d' «apauriments biotics importants, sobretot al subjècte dels invertebrats e los peissons, dins fòrça lacs e cors d'aiga acidificats per de tombadas atmosfericas»^[18];
2. NO₃⁻ pòt «estimular o favorisar lo desvelopament, l'entreten e la proliferacion dels productors primaris» (cianoficèas, algas unicellulara e filamentosas, lentilhas, algas liuras...), contribuissent atal a l'eutrofizacion dels ecosistèmas aquatics^[18] ;
3. Atenh o passa a vegada los lindals de toxicitat que limitan «la creissença, la reproduccion o la subrevida» d'individús o d'espècias^[18];
4. l'azòt inorganic de las aigas sosterranhas, de font e de superfícia «pòt tanben induire d'efièchs nefasts sus la santat umana e l'economia»^[18], mai que los mitan aquatics mai enriquits en nitrats son sovent tanben aqueles que contienon mai de gèrmes patogèns e de parasits e/o vectors responsables de zoonòsis (còlera, paludisme e autres malautiás idricas^[18]). Lo recul dels peissons dins las zonas mai tocadas risca mai de reportar las pressions excessivas de pèsca sus las pescariás encara estalivadas.
5. Aquel doble fenomèn (eutrofizacion + acidificacion) tòca tanben lo cicle del carbòni e los poses de carbòni^[20]; mas se passa e encara mai que lo protocòl de Kyoto arrestèt pas l'aument del taus atmosferic de CO₂ e de metan, e que los prospectivistas e los rapòrts successius del GIEC preveson d'importants cambiaments geoclimatics; la combinason d'aqueles tres fenomèns poiriá encara degradar las capacitats de resiliénça dels ecosistèmas fàcia a aqueles cambiaments.

Toxicitat als estadis ovoembrionaris e larvaris: Longtemps se cresiá que los organismes d'aiga doça (vertebrats o invertebrats) son plan mai directament sensibles e vulnerables als nitrats que lors omològs marins. Es verai pels animals adults (per de rasons encore mal compresa, la salinitat de l'aiga de mar, es a dire la disponibilitat en sòdi, clorur, calci e autres ions^[18], e benlèu la disponibilitat en iòde melhoran la tolerança dels animals marins als nitrats), mas es en realitat fals per las larvas de fòrça espècias marinas que se veson a vegada tanben vulnerables als nitrats que lors cosins d'aiga doça. En aiga douça, 10 mg de nitrats per litre d'aiga sufís a tocar significativament o gravament los invertebrats d'aiga doça. Amb aquela dòsi (10 mg/l), dels peissons ducaquicòls autrescòps comuns son tocats^[21]; tot coma los amfibians coma P. triseriata, Rana pipiens, Rana temporaria, Bufo bufo^[21].

Toxicitats dirècta e indirèctas: «la principala accion toxica del nitrat es degut a la conversion de pigments portaires d'oxigèn en de formas incapablas de transportar l'oxigèn» ^[21].

Los estudis publicads dins los ans 2000 concluguèron que los nitrats èran toxics per gaireben totes los invertebrats d'aiga doça, per exemple per d'espècias-modèl coma Eulimnogammarus toletanus, Echinogammarus echinosetosus eHydropsyche exocellata^[21].

Aquela toxicitat es de tipe « dòsi-dependanta », es a dire que créis amb l'aument de las concentracions de nitrats e dels temps d'exposicion. Mas aquela toxicitat dirècta pòt tanben mermar pels adults^[21]. Una toxicitat indirècte se pòt ligar a de fenomèns d'anoxia e de distrofizacion, e/o al fach que los nitrats fan unes invertebrats^[22] mai vulnerables als parasitòsis;

Tanben merma – pels adults^[18] – amb la salinitat de l'aiga^[21]. De fenomèns adaptatius semblan permetre a unas espècas de subreviure melhor en preséncia d'una quantitat anormalament nauta de nitrats.

Après la Primièra Guèrra mondiala, la traccion animala foguèt remplat per les motors, privant los agricultors e otalièrs de fòrça fems^[23]. Los nitrats massissament produchs per l'industria de guèrra èran disponibles^[23]. Comencèron a èsser utilizat coma engrais quimic. De pescadors e piscicultors avent observat de mortalitats de peissons e s'oposèron a l'utilizacion d'engrais quimics^[23];

Los estudis mai recents, al subjècte dels uòus, rabalhas e adults mostrèron qu'en realitat, a la dòsi de 10 mg/l, de peissons d'aiga doça autrescòps comuns coma Oncorhynchus mykiss, Oncorhynchus tshawytscha, Salmo clarki son tanben tocats^[21], tot coma fòrça autras espècias.

Los nitrats son toxics per las larvas (aquaticas) e los adults (mai o mens terrèstres) d'amfibians^[24]. O son a dòsi flaca per las larvas (13 a 40 mg/l^[25]). Aquela ecotoxicitat foguèt mesa en evidéncia dins los ans 1990^[26]. En França, Rana temporaria o Bufo bufo per exemple pòdon i èsser directament expausats^[27]. De concentracions flacas (de 25 a 150 ppm) an per d'espècias d'amfibians d'efièchs cronics: nada reducha e malformacions^[28],[29]. Un estudis en 1999 òmstra que la pollucion pels nitrats èra ja generalizada dins las grandas regions agricòlas dels païses industrializats.

Diferents estudis suggeriguèron o mostrèron d'una partida dels efièche negatius per la santat passat una dòsi o en cas de pacients vulnerables, e d'autres d'efièchs positius dels nitrats inorganics, mas i a pas consens al subjècte dels efièchs globals per l'Òme d'una exposicion cronica a de dòsis bassas.

La formacion d'un consens scientific suls efièchs sanitaris dels nitrats buta encora sus d'inconegudas:

• los nitrats pòdon èsser transformats en nitrits e al contrari, coma dins lo tub digestiu;
• Poiriá a l'encòp aver d'efièchs positius e negatius, segon lor form, lor quantitat, l'edat del pacient, l'ora ont son preses, eca.
• la poténcia estatistica de fòrça estudis, e lors odds ratio son sovent modestes, los autors precisant sovent que lors resultats devon èsser utilizats amb precaucion e que de recerca mai en davant son necessàrias;
• força limitas metodologicas e biais d'interpretacion merman la portada de las òbras retrospectivas^[30]:
• tornar retrospectivament l'exposicion vertadièra d'un pacient pendent tota sa vida es complicat qu'existís pas de donadas individualas per la consomacion d'aiga coma de bevenda e aponds alimentaris;
• l'exposicion umana es sovent flac e inomogenèu, L'aiga, los aliments e quitament l'aire inalat pòdon èsser font de nitrats, e l'efièch biologic mesurat poiriá tanben èsser flac;
• las evaluacions de preséncia o d'efièch d'autres polluants eventualament sinergicament presents e susceptibles d'èsser associats als nitrats (ex: pesticids) o de moleculas susceptiblas d'aver un efièch antidòt (ex.: vitaminas e antioxidants dels fruchs e legums) son sovent absentas dels estudis;
• quitament los resultats dels estudis son contradictòris: per l'ipertiroïdisme, d'estudis mòstran que los nitrats interagisson amb la la tiroïda^[31], d'autras mòstran lo contrari^[32], los accusant al contrari d'aumentar lo risc de càncer e de d'ipotiroïdisme.

La preséncia de nitrat a "nauta concentracion" (>10 mg Nl—1) dins l'aiga de beure:

• aumenta un pauc lo risc de mai d'un tipe de càncer, que son una font endogèna de nitrits e de reaccions seguenas de nitrizacion produsent de compausats « N-nitroso » coneguts per èsser plan fòrça cancerigèns^{[33],[34],[35],[36]} e podent agir sistematicment (per l'Òme e d'autras espècias utilizadas coma modèl animal^[37] :
  • càncer colorectal, amb d'odds ratio plan flacament significatiu de 1.22 (0.98-1.52) e 1.36 (1.08-1.70)^[38], e aquel risc poiriá concernir pas mai qu'aquel^[39], e pels individús carençats en vitamina C^[40],[41]) e prenent fòrça carn^[42] L'associacion entre risc de càncer, exposicion als nitrats e carença en vitamina C foguèt trobada per d'autres tipes de càncer (esofag);
  • càncer de l'estomac seriá tanben aumentat^[43], que siá amb los nitrats de l'aiga^[44] o aquelas contenguts dins de vegetals rics en nitrat coma los espinacs^[45] ;
  • càncer de l'esofac^[46] ;
  • càncer del ren^[47]. Una aiga o alimentacion rica en calci aurái un efièch protector^[48] ;
  • Càncer de l'ovari^[49] ;
  • Càncer de la vessiga^[49] ;
• Los nitrats son tanben de perturbators endocrinians:
  • Perturbarián lo foncionament de la tiroïde coma anions antagonistas de l'iòde necessari al bon foncionament dels sistèma tiroïdian^[50] e aurián un efièch gomogèn^[50] quand son associats amb un apond flac d'iòde^[51], pasmens se l'efièche es puslèu teoric^[52][53] e per de dòsis de nitrate pla superiora a las nòrma de potabilitat^[54].
    Un ligam sembla existir amb lo risc de gome^[55] e ipertrofia de la tiroïde^[56].

Sul sistèma cardiovascular:

• Per l'adult jove en bona santat, un apond pichon en nitrat alimentari merma la pression arteriala al repaus, mas altèra la responsa fisiologica a l'exercici^[57].
• D'adults de 40 ans en marrida santat cardiovasculara se lo faguèt prene dos còps per jorn pendent 30 jorns de vitamina C (baias d'albespin) e d'un aliment ric en nitrat (bledaraba roja) favorisant la formation d'oxyde nitrique (NO) au niveau de l'endothélium. Aquel tractamant menèt a una reduccion estatisticament significativa dels triglicerids pels pacients que presentavan un taus de sucres nauts.
• Per las personas d'edat, un estudi (2010) concluguèt qu'una alimentacion rica en nitrats (inorganics), coma dins lo regim mediterranèu, aumenta o pos sanguin dins lo lòb frontal del cervèl^[58].
  De 2010 a 2013, se montrèt qu'existís per l'Òme una via dicha « nitrat-nitrit-nitric oxid (NO) » qu'a d'efièchs vasculars benefics (reduccion de la pression arteriala, inibicion de l'agregacion plaquetara, preservacion o meloracion de la disfoncion endoteliala, melhoracion de la performança fisica pels subjèctes sans e pels pacients patissent de malauti arteriala periferica^[59]. D'interaccions complèxas existisson amb d'autres nutriments, coma la vitamina C, los polifenòls e los acids grases quòe pdon enforçar o inibar los efièchs positius o negatius dels nitrats^[59].

Mai d'un autors o grop de lobbying suggerisson de baissar las normas per l'aiga potabla.

Un article de la revista La Recherche^[60], extrach d'un obratge publicat jos la direccion de Marian Apfelbaum, professora de nutricion a la facultat de medecina Xavier-Bichat (París)^[61] estima que « la norma que fixa lo lindal acceptable de nitrats dins l'aiga de beure es […] lo fruch d’una expertisa realizada dins los ans 1960, que los novèls elements scientifics dementits ». L'autora i estima que « La consomacion del nitrat es totalament inofensiva per l'òme» (amb de dòsi abitualament presentas dins l'aiga del robinet).

Pasmens, los enjòcs aquela norma passa plan las sols questions de santat publica, que las normas e directivas coma la directiva Nitrats en Euròpa apara tanben las aigas de superfícia de l'eutrofizacion e de la distrofizacion e que los nitrats favorizan tanben l'erosion de la biodiversitat e de pullulacions de planctons deliuran de toxinas. La qualitat de las aigas de superfícia garantís a long tèrme dels jaces, e unas alimantan fòrça fonts per que lo Drech de l'environament impausa de servar o tornar lo bon estat ecologic.

La directiva Nitrats en Euròpa impausa un cert nombre d'accions, de zonatges e de seguit.

Nitrats de...
(al respècte de la Taula periodica)

HNO3

He

LiNO3

Be(NO3)2

B(NO3)4−

RONO2

NO3− NH4NO3

O

FNO3

Ne

NaNO3

Mg(NO3)2

Al(NO3)3

Si

P

S

ClONO2

Ar

KNO3

Ca(NO3)2

Sc(NO3)3

Ti(NO3)4

VO(NO3)3

Cr(NO3)3

Mn(NO3)2

Fe(NO3)3

Co(NO3)2 Co(NO3)3

Ni(NO3)2

Cu(NO3)2

Zn(NO3)2

Ga(NO3)3

Ge

As

Se

Br

Kr

RbNO3

Sr(NO3)2

Y(NO3)3

Zr(NO3)4

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd(NO3)2

AgNO3

Cd(NO3)2

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

CsNO3

Ba(NO3)2

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg2(NO3)2 Hg(NO3)2

Tl(NO3)3

Pb(NO3)2

Bi(NO3)3

Po

At

Rn

Fr

Ra

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Uut

Fl

Uup

Lv

Ts

Og

↓

La

Ce(NO3)x

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

Ac

Th

Pa

UO2(NO3)2

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

• Lo nitrat de cellulòsa (o « nitrocellulòsi »), abondentament utilizada coma explosiu pendent la Primièra Guèrra mondiala jos las forma fulmicoton, coton-polvera o piroxil;
• Lo nitrat de peroxiacetil (o peroxiacetilnitrat o NPA o PAN), de formule CH₃COO₂NO₂ qu'es (coma l’ozon e los aldeïds) un dels polluants oxidants d'origina fotoquimica; son origina es en partida naturala, mas en granda partida antropica.