Knowledge Base Wiki

Antarktika

Wewengkon	14.000.000 km² (280.000 km² bébas ès, 13.720.000 km² katutup ès)
Populasi	~1.000 (boten wonten ingkang permanèn)
Papréntahan	Boten wonten, dipunkontrol déning Antarctic Treaty System
Klaim wewengkon	Argèntina  Ostrali  Cilé  Prancis  Niu Sélan  Nurwègen Britania Raya
Kode TLD	.aq
Kode telepon	+672

Antarktika (saking basa Yunani ἀνταρκτικός antarktikos, kosok wangsulipun arktik) punika bawana ingkang njangkep Kutub Kidul Bumi. Panggènan paling asrep ing salumahing bumi punika sapérangan ageng katutup ès satunggal taun teras. Legéndha lan spékulasi prakawis satunggaling Terra Australis ("Tanah Kidul") sampun wonten wiwit jaman kina, éwasemanten pinanggihan bawana ingkang kapisan dipuntampi umum ing taun 1820 lan pandharatan ingkang kapisan kavérifikasi ing taun 1821. Nanging, péta ingkang dipundamel Admiral Piri Reis ing taun 1513 ngemot satunggal bawana kidul ingkang kadosipun mèmper kaliyan pasisir Antarktika. (Ugi pirsani Sajarah Antarktika).

Kanthi wiyar 13.200.000 km², Antarktika dados bawana wiyar piyambak nomer gangsal sasampunipun Eurasia, Afrika, Amérika Lor, lan Amérika Kidul. Nanging, populasinipun paling alit, tebih ing saandhapipun sanèsipun (limrahipun dipunpanggèni déning para panliti lan ilmuwan kanthi wates wekdal tartamtu kémawon). Bawana punika ugi gadhah kainggilan siti rata-rata paling inggil, kalembaban rata-rata paling asor, lan suhu rata-rata paling asor ing antawisipun sadaya bawana ing bumi.

Antarktika punika zona bébas, éwadéné samanten dumugi sapunika taksih wonten sapérangan nagari ing donya ingkang ngajengaken klaim kapamilikan wewengkon ing bawana Antarktika punika.

Éwadéné wontenipun bawana Antarktika sampun dipunkinten kawit rumiyin, nanging bawana punika saweg kepanggih ing taun 1820. Sinten ingkang manggihi pisanan boten cetha amargi wonten tiyang tiga saking tigang nagari ingkang ngeklaim, inggih punika: Fabian von Bellingshausen saking Ruslan, Edward Bransfield saking Britania Raya lan Nathaniel Palmer saking Amérika Sarékat.

Ing taun 1911 Roald Amundsen saking Nurwègen dados tiyang nomer satunggal ingkang dumugi ing kutub Kidul. Boten dangu salajengipun panjenenganipun dipunsusul déning Robert Falcon Scott saking Britania Raya.

Antarktika punika panggènan paling asrep ing Bumi kanthi suhu dumugi-85 lan-90 drajat Celsius ing mangsa asrep lan 30 drajat langkung inggil ing mangsa panas. Pérangan tengahipun asrep lan garing sarta namung ngalami sakedhik curah dawuh. Mandhapipun salju dumados ing pérangan pasisir, kanthi cathetan paling inggil 48 inci ing 48 jam. Méh sadaya bawana punika katutup ès ingkang kandelipun rata-rata 2,5 kilomèter.

Gumantung ing garis lintangipun sarta wekdal dalu utawi siyang ingkang konstan, ndamel iklim ingkang biyasa dipunalami manungsa boten wonten ing bawana punika.

Kéwan ingkang umum kapanggih ing wewengkon punika inggih pinguin. Pinguin inggih punika jinis peksi ingkang boten saged mabur, nanging pinguin punika panyilem ingkang ulung. Sato kéwan sanèsipun inggih punika singa laut, asu laut lan iwak paus.

Kinten-kinten wonten kirang langkung 1.000 tiyang dedalem ing Antarktika ing satunggal wekdal nanging gumantung ugi tumrap mangsa. Tiyang ingkang dedalem ing Antarktika limrahipun ngginakaken zona wekdal nagari asalipun. Éwadéné boten wonten pamukim ingkang netep, 29 nagari ingkang napakastani Traktat Antarktika gadhah stasiun risèt ingkang limrahipun tansah dipun-ginakaken sataun teras.

Kathah ingkang nganggep bilih manungsa pisanan ingkang dipunlairaken ing Antarktika punika Solveig Gunbjörg Jacobsen, tepatipun ing Grytviken, pulo Georgia Kidul ing tanggal 8 Oktober 1913. Nanging amargi pulo punika boten dipunanggep dados péranganing bawana Antarktika, Emilio Marcos Palma (lair 7 Januari, 1978) dumugi sapunika dados tiyang kapisan ingkang lair ing bawana Antarktika. Piyambakipun tiyang warganagari Argentina. Salajengipun ing taun 1986 lan taun 1987 ing stasiun Chili ugi lair satunggal putra lan putri.

Sapérangan nagari, mliginipun ingkang panggènanipun boten tebih saking Antarktika ing awal abad kaping 20 damel klaim sapérangan wewengkon ing Antarktika. Klaim punika kanthi praktis boten wonten tegesipun, nanging asring dipungambaraken déning para ahli kartografi ing pendamelan péta lan atlas.

Kathahipun ingkang klaim wewengkon-wewengkon punika gadhah stasiun obsèrvasi lan panlitèn ing lebet wewengkonipun. Prajanjian Antarktika boten ngakèni klaim-klaim punika lan sapérangan ageng nagari ing donya boten ngakèni wewengkon-wewengkon punika. Sapérangan nagari kados Amérika Sarékat lan Ruslan boten, utawi dèrèng klaim wewengkon nanging nyataaken saged klaim wewengkon ing mangsa ngajeng.

• Argentina: 25° B dumugi 74° B; sapérangan njangkep wewengkon Chili lan Britania. Antártida Argentina dipunklaim ing taun 1943 dados pérangan wewengkon provinsi "Terra Fuega, Antarctica lan kapuloan Atlantika Kidul.
• Australia: 160° T dumugi 142° T lan 136° T dumugi 45° T; dipunklaim ing taun 1933 dados Teritorium Antarktika Australia.
• Britania Raya: 20° B dumugi 80° B; njangkep wewengkon Argentina lan Chili. Dipunklaim ing taun 1908, pirsani ugi Teritorium Antarktika Britania.
• Chili: 53° B dumugi 90° B; ugi njangkep wewengkon Argentina lan Britania; wiwit taun 1940.
• Perancis: 142° T dumugi 136° T; siti Adelie dipunklaim ing taun 1924.
• Selandia Baru: 150° B dumugi 160° T; Dependensi Ross dipunklaim ing taun 1923.
• Nurwègen: 45° T dumugi 20° T; dipunklaim ing taun 1938 dados Tanah Dronning Maudland, kalebet pulau Peter I.

Wewengkon antawis 90° B lan 150° B dèrèng dipunklaim sinten-sinten.

• Afrika Kidul: antawisipun taun 1963 dumugi taun 1994.
• Brasilia: 28° B dumugi 53° B; njangkep wewengkon Argentina, Britania lan Chili. Sacara informal dipunklaim ing taun 1986.
• Jerman: 20° T dumugi 10° B; sapunika dipundhut alih Nurwègen. Antawisipun taun 1939 dumugi taun 1945 dipunkenal dados Neuschwabenland.

Kodhe tèlpon internasional kanggé Antarktika inggih punika +672.

Antarktika sampun gadhah jasa layanan tèlpon nirkabel. Ing Pangkalan Marambio gadhahanipun Argentina wonten satunggal menara sélular ingkang ngginakaken tèknologi AMPS lan ing Pulo Raja George wonten satunggal menara GSM Entel Chili. Sasanèsipun punika komunikasi kawatesi ing konèksi satelit.

Wisata tumuju Antarktika limrahipun kanthi pelayaran laut. Tiyang-tiyang saged numpang kapal pesiar méwah ingkang badhé berlayar nyelaki Antarktika kanthi let ingkang aman amargi seganten ing kiwa-tengené Antarktika kathah gunung-gunung ès.

Ing dasawarsa 70-an, wisata kanthi montor mabur ugi populér kanggé sawatawis wekdal. Wonten 2 maskapé pamaburan ingkang ngladosi pamaburan ngliwati Antarktika kanggé nikmati pemandhangan saking nginggil inggih punika Qantas Airlines lan Air New Zealand. Nanging sasampunipun kacilakan montor mabur Air New Zealand penerbangan TE-901 ingkang nabrak redi Erebus tanggal 28 November 1978, pamaburan nikmati pemandhangan Antarktika saking awang-awang punika salajengipun dipundhegaken.

• L.L. Ivanov et al, Topografis peta pulau Livingston lan pulau Greenwich
• Komisi penamaan lokasi Antarktika, Kementerian Luar Negeri Bulgaria Archived 2006-02-07 at archive.ph Error: unknown archive URL

Artikel iki ditulis nganggo basa krama.

Artikel punika, artikel dhasar ingkang kedah dipundarbèni sadaya basa.