Knowledge Base Wiki

Unha cova, caverna, espenuca, gruta, furna ou pala é unha abertura ou cavidade na superficie da codia terrestre.

As covas poden clasificarse segundo varios parámetros:

• pola localización xeográfica:
  • mariña, que habitualmente se chaman furnas (coma a Boca do inferno nas illas Cíes);
  • terrestre, das cales a máis longa en Galicia é a chamada Cova do Rei Cintolo, en Mondoñedo;
• pola ontoxenia ou causas da formación:
  • calcarias, procedentes da disolución e deposición por saturacióndo carbonato de calcio, creando as habituais formacións internas estalagmitas, estalactitas, columnas e gours e as externas dolinas, sifóns etc. Ás zonas onde se concentran adóitaselles chamar kársticas ou cársticas, pola rexión balcánica chamada Karst onde está unha das maiores concentracións destas formas;
  • orgánicas, tamén por disolución e por precipitación pero de substancias orgánicas coma taninos, humina etc.;
  • de disgregación ou erosión: marítimo-salina (na beiramar), térmica (no deserto), eólica (normalmente en barlovento) etc. Tanto a estas coma ás anteriores se lles veñen chamando nos últimos tempos pseudokarst ou pseudocarst;
• pola dirección de desenvolvemento:
  • simas, cando son fundamentalmente verticais, coma a máis grande de Europa, a Sima de San Martín, nos Pireneos entre España e Francia;
  • covas xenéricas, cando son principalmente horizontais;

En Galicia existen principalmente tres zonas con covas:

• o sueste galego, onde está por exemplo a Pala da Zorra, en Covas, Rubiá, Ourense;
• o afloramento calcario do norte de Lugo, onde está a famosa cova do Rei Cintolo, a máis longa de Galicia;
• as zonas montañosas interiores próximas ós ventos costeiros (as covas do Folón e do Maúxo, a Serra do Suído, o monte Galiñeiro, Pico Sacro etc.)

Por suposto tamén pode haber covas noutros lugares: por exemplo as furnas, na costa, creadas pola erosión da auga, do sal e do vento mariños.

As covas sempre foron obxecto dun temor atávico por parte dos galegos modernos, e asociábanas normalmente a seres de lenda: as mouras e os mouros, os franceses, os trasnos etc. Unha das máis coñecidas foi literaturizada por Vicente Risco en A trabe de ouro e a trabe de alquitrán. Existen lendas con ou sen fundamento (por exemplo, en Pico Sacro) que falan de que dende o curuto dun monte se podía chegar ó río por medio dalgunha destas covas.

A lingua galega aproveita étimos de moitas orixes para denominar ós distintos tipos de covas:

• Pala, denominación prelatina asociada con Lapa;
• Burato ou buraco, denominación indoeuropea que tamén espallou ata Oceanía (Bora Bora) ^{[Cómpre referencia]};
• Furado (relacionada coas anteriores) ou cova-cavidade, de clara orixe latina;
• Espelunca ou espenuca, denominación de orixe grega;
• Sima, un substantivo de orixe descoñecida.

Os habitantes das covas son os cavernícolas ou trogloditas, e esta é en realidade a denominación que se usa para os antigos homínidos. Porén, houbo ou mesmo segue habendo certas culturas famosas por habitar cavidades naturais ou artificiais:

• os indios Mesa de Centroamérica;
• os xitanos de Sacromonte, na provincia de Granada;
• algunhas aldeas de Capadocia, Turquía;

A causa de que se habiten é que o ambiente químico (térmico e higrométrico) das covas é moito máis estable. Isto permite a conservación de tres tipos de restos moi importantes para a arqueoloxía, a paleoantropoloxía e a antropoloxía en xeral:

• pinturas rituais (coma en Lascaux, Francia; Altamira, Cantabria; as pinturas do pobo tuareg no deserto do Sáhara) dos humanoides que as habitaban;
• restos humanos e animais soterrados ou non, normalmente óseos e fosilizados pero excepcionalmente tamén de partes brandas momificadas ou embalsamadas;
• restos das súas pertenzas, coma aveños, muíños de pedra, instrumentos ou roupas;

• Espeleoloxía.
• Pala.
• Karst.
• Covas de Galicia

• Catálogo dos tipos de covas baseado na clasificación internacionalArquivado 07 de outubro de 2007 en Wayback Machine. (con fotos de exemplos en Galicia), con documentación técnica.