Knowledge Base Wiki

سبزی هر نوع گیاهی است که به خاطر خوش عطر یا خوش‌طعم بودن به عنوان غذا، اسانس، دارو، یا عطر دهنده مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده در آشپزی سبزی را از ادویه متمایز می‌کند. سبزی به برگ‌های سبز یا بخش‌های گل‌ده گیاه اشاره می‌کند. (تازه یا خشک شده) در حالی که ادویه‌ها از بخش‌های دیگر گیاه شامل بذر، پوست، ریشه و میوه (معمولاً خشک شده) تهیه می‌شوند.

سبزی‌ها در موارد گوناگونی از جمله: آشپزی، پزشکی و در برخی موارد معنوی استفاده می‌شوند. در کاربرد پزشکی یا معنوی هر بخش از گیاه از جمله:برگها، ریشه‌ها، گل‌ها، بذرها، پوست ریشه، پوست درونی (بن‌لاد آوندی)، انگم و فرابر ممکن است به عنوان سبزی در نظر گرفته شود.

تاریخچه

«سبزی چیست؟ آنچه که دوست پزشکان است و آشپزها از آن تعریف می‌کنند.»

--آلکوئین و شاگردش شارلمانی^[۱]

۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، سومریان از سبزی در پزشکی استفاده کردند. مصریان باستان ۱۵۵۵ پیش از میلاد از رازیانه، گشنیز و زعتر استفاده کردند. در سال ۱۶۲ در یونان باستان، جالینوس به خاطر تهیه داروهای گیاهی پیچیده با بیش از ۱۰۰ ترکیب شناخته شده بود.^[۲] امپراتور شارلمانی (۷۴۲–۸۱۴) لیستی از ۷۴ سبزی مختلفی که در باغ‌هایش کاشته شده بود جمع‌آوری کرد. ارتباط بین سبزی‌ها و سلامتی چنانچه در کتاب مجموعه‌ای از روش‌های آشپزی آمده پیش از قرون وسطی در اروپا مهم بوده است. این کتاب استفاده از سبزی‌ها و سالادها را ترویج کرده و در مقدمه خود ادعا می‌کند در نوشتن کتاب با استادان پزشکی و فیلسوفان دربار پادشاه مشورت کرده است.^[۱]

استفاده در آشپزی

سبزی‌های پختنی از تره‌بار متمایزند. این سبزی‌ها مشابه ادویه‌جات به میزان کم و برای طعم‌دادن به غذا و نه خود غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند. سبزی‌ها ممکن است مانند: زعتر یا اسطوخودوس پایا یا مانند جعفری دوساله یا مانند ریحان یک‌ساله باشند. سبزی‌هایپایا می‌توانند مانند رومارن درختچه یا مانند برگ بو درخت باشند. گیاهان علفی که طبق تعریف آنها نمی‌توانند گیاهان چوبی باشند، این‌گونه نیستند. برخی از گیاهان مانند شوید و بذر آن یا برگ‌های گشنیز و بذر آن را هم به عنوان سبزی و هم ادویه استفاده می‌کنند. همچنین، برخی از سبزی‌ها مانند خانوادهٔ نعناع وجود دارد که هم برای اهداف آشپزی و هم به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سبزیهای دارویی

برخی از سبزی‌ها حاوی مواد شیمیایی گیاهی هستند که روی بدن تأثیر می‌گذارند. زمانی که به مقدار کمی مصرف می‌شود ممکن است تأثیراتی داشته باشد که نمونه آن در آشپزی «ادویه‌زدن» است، و تعدادی از سبزی‌ها در صورت مصرف زیاد سمی هستند. عصارهٔ برخی از سبزی‌ها به عنوان مثال گل راعی یا کاوا را می‌توان برای اهداف پزشکی: کاهش افسردگی و استرس مورد استفاده قرار داد. با این حال مصرف زیاد این سبزی‌ها ممکن است منجر به افزایش مواد سمی در بدن شده و عوارضی جدی به همراه داشته باشند و بنابراین باید با احتیاط مصرف شوند. هنگام مصرف آنها به همراه بعضی از داروهای تجویزی (شیمیایی) هم ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.

سبزی‌ها به عنوان پایه طب سنتی چینی به مدت طولانی مورد استفاده قرار گرفته‌اند، و قدمت استفاده از آنها به قرن اول دوران مشترک^[۳] و خیلی پیش از آن بازمی‌گردد. سیستم درمانی آیورودا در هندوستان براساس استفاده از سبزیها است. ریشه استفاده دارویی از سبزی‌ها در فرهنگ‌های غربی به سیستم درمانی عناصری بقراط که براساس عناصر چهارگانه است، برمی‌گردد. گیاه‌شناسان مشهور سنت غربی عبارتند از:ابن سینا (ایرانی)، جالینوس (رومی)، پاراسلسوس (سویسی- آلمانی)، نیکولاس کولپپر (انگلیسی)

برخی از گیاهان به ویژه برگ و عصاره گیاهان شاهدانه و کوکا حاوی خواص روان‌گردانی هستند و از اوایل دوران هولوسن توسط انسان‌ها با اهداف مذهبی و تفریحی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. مردم جوامع شمالی پرو مدتی بیش از ۸۰۰۰ سال برگ‌های کوکا را می‌جویدند.^[۴] در حالی که تاریخ استفاده از شاهدانه به عنوان یک ماده روانگردان به قرن اول میلادی در چین و مناطق شمالی آفریقا می‌رسد.^[۵]

افراد بومی استرالیا طب گیاهی را براساس گیاهانی که به راحتی در دسترس آنها بودند، تولید کردند. انزوای افراد بومی به این معنا بود که داروهای توسعه یافته برای بیماری‌های بسیار جدی بود و این به علت درگیر نشدن با بیماریهای غربی بود. سبزی‌هایی مانند:نعنای استرالیایی، آکاسیای طلایی، اکالیپتوس برای درمان سرفه، اسهال، تب و سردرد استفاده می‌شد.^[۲]

مزایای سبزیجات

کاهش فشار خون
کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی
کاهش بیماری‌های گوارشی
تأثیر مثبت بر قندخون
حفظ اشتها^[۶]

لوازم آرایشی گیاهی

استفاده از لوازم آرایشی گیاهی به حدود شش قرن پیش در کشورهای اروپایی و غربی برمی گردد. اغلب مخلوطها و خمیرهایی برای سفید کردن صورت درست شدند. در طول دهه ۱۹۴۰، لوازم آرایشی گیاهی با ظهور رژِ لبِ قرمز رنگ که هر سال قرمزی آن شدیدتر می‌شد، وارد عرصه شدند. لوازم آرایشی و بهداشتی گیاهی به شکل‌های زیادی مانند: کرم صورت، اسکراب، رژ لب، رایحه‌های طبیعی و روغن‌های بدن از راه رسیدند.

جستارهای وابسته

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Herb». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۷.

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ Freeman, Margaret B. (1943). Herbs for the Medieval Household, for Cooking, Healing and Divers uses. New York: The Metropolitan Museum of Art. pp. ix–x.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ Tapsell, L. C. , Hemphill, I. , Cobiac, L. , Sullivan, D. R. , Fenech, M. , Patch, C. S. , Roodenrys, S. , Keogh, J. B. , Clifton, P. M. , Williams, P. G. , Fazio, V. A. & Inge, K. E. (2006). "Health benefits of herbs and spices: The past, the present, the future". Medical Journal of Australia. 185 (4): S1–S24.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
↑ "Chinese Herbal Medicine". Archived from the original on 2014-08-20. Retrieved 2007-12-19.
↑ Dillehay et al (2010). "Early Holocene coca chewing in northern Peru" p. 939–959
↑ Ernest Abel, Marijuana, The First 12,000 years (Plenum Press, New York 1980) [۱]
↑ Bertoia ML, Mukamal KJ, Cahill LE, Hou T, Ludwig DS, Mozaffarian D, Willett WC, Hu FB, Rimm EB. Changes in intake of fruits and vegetables and weight change in United States men and women followed for up to 24 years: analysis from three prospective cohort studies.

پیوند به بیرون

§182.10 Spices and other natural seasonings and flavorings that are generally recognized as safe, US Code of Federal Regulations

[Freeman-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ Freeman, Margaret B. (1943). Herbs for the Medieval Household, for Cooking, Healing and Divers uses. New York: The Metropolitan Museum of Art. pp. ix–x.

[Tapsell-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ Tapsell, L. C. , Hemphill, I. , Cobiac, L. , Sullivan, D. R. , Fenech, M. , Patch, C. S. , Roodenrys, S. , Keogh, J. B. , Clifton, P. M. , Williams, P. G. , Fazio, V. A. & Inge, K. E. (2006). "Health benefits of herbs and spices: The past, the present, the future". Medical Journal of Australia. 185 (4): S1–S24.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)

[3] "Chinese Herbal Medicine". Archived from the original on 2014-08-20. Retrieved 2007-12-19.

[4] Dillehay et al (2010). "Early Holocene coca chewing in northern Peru" p. 939–959

[5] Ernest Abel, Marijuana, The First 12,000 years (Plenum Press, New York 1980) [۱]

[6] Bertoia ML, Mukamal KJ, Cahill LE, Hou T, Ludwig DS, Mozaffarian D, Willett WC, Hu FB, Rimm EB. Changes in intake of fruits and vegetables and weight change in United States men and women followed for up to 24 years: analysis from three prospective cohort studies.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

گیاهان دارویی و ادویه‌جات
گیاهان دارویی	آب‌تره اروانه اسپرزه اسطوخودوس افسنتین آق اوستا آقطی سیاه اکالیپتوس انزروت انیسون انجبار اسفند دانه انجدان رومی آنغوزه آویشن باباآدم بادرشبو بادرنجبویه بارهنگ باریجه بالدیرغان برگ بو برگ سنا برنجاسف بن سرخ بنگرو بنه بولدو بومادران بهار نارنج بهمن‌پیچ بیدمشک پای خر پرسیاوشان پروانش پنج‌انگشت پنیر باد پنیرک پونه‌سا پونه سنبله‌ای پیازچه پیرتر پیرو تاتوره تخم کتان ترشک ترخون ترنجبین تره جاشیر جعفری فرنگی جعفری خارخسک چای کوهی چای ترش چویل خار مریم خار مقدس ختمی دارواش داز درمنه دم شیر رازک رازیانه رومارن روناس ریحان مقدس ریحان ریواس زنجبیل زوفا ژینکو سپستان سُداب سرخ‌ولیک سنا سنبل‌الطیب سنبل خطایی سنجد سورنجان سیاه‌دانه سیر شابیزک شاه‌تره شاهِسپَرَم شبدر قرمز شب‌یار شنبلیله شوید شیرین‌بیان سعتر عاقرقرحا عروسک پشت پرده عطر مازندران علف چشمه علف لیمو علف هفت‌بند غافث فرنجمشک فلفل مجار فلوس فوکا قاصدک کاسنی کافور کاکوتی کرچک کنار کوشاد کیسه کشیش گاوزبان گز روغن گز علفی گزنه گشنیز گل بی‌مرگ گل راعی گل ماهور گل همیشه‌بهار گلپر گلرنگ گلنار گون کتیرا لوزارنگ ماریتیغال مامیران کبیر مخلصه وحشی مرّ مکّی مرزنگوش مرزنجوشتر مرزه مریم‌گلی مصطکی مورت موسیر نعناع هلیله سیاه همشکی هویج وحشی
ادویه	اسپرزه آنغوزه بابونه بادیان رومی برگ بو به‌دانه پودر پیاز فلفل دلمه‌ای پودر کاری تخم شاهی تخم تره ترب کوهی تمر هندی جوز هندی چهارتخمه خاکشی خردل سیاه سفید چینی خسرودار خشخاش دارچین زردچوبه زعفران زنجبیل زیره سماق سیاه‌دانه پودر سیر شنبلیله عرق بیدمشک فلفل بهار فلفل برزیلی فلفل سفید فلفل سیاه فلفل قرمز کاسنی دشتی کُبابه کنجد کندر گل رنگ گلاب لیمو عمانی پودر موسیر میخک ناردانه واسابی هل سبز هل سفید هل سیاه
منابع: آفتاب • دائرةالمعارف گیاهان دارویی • زردبن و فرهنگ‌های آریانپور