Knowledge Base Wiki

Lakota

Enghraifft o'r canlynol	grŵp ethnig
Math	Sioux
Crefydd	Wocekiye, lakota religion
Rhan o	First Nations, Brodorion Gwreiddiol America yn UDA
Yn cynnwys	Oglala Lakota, Lower Brule Sioux Tribe, Miniconjou, Hunkpapa, Sihasapa, Sans Arc, Two Kettles
Gwladwriaeth	Canada, Unol Daleithiau America
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Grŵp o frodorion Gogledd America yw'r Lakota (hefyd Lakhota, Teton neu Titonwon). Hwy yw'r mwyaf gorllewinol o dair cangen y Sioux, gyda'u tiroedd yn naleithiau Gogledd Dakota a De Dakota. Maent yn siarad yr iaith Lakota, un o dair prif tafodiaith yr iaith Sioux. Ceir saith cangen o'r Lakota: y Brulé, Oglala, Sans Arcs, Hunkpapa, Miniconjou, Sihasapa a'r Two Kettles.

Roedd tua 20,000 o Lakota yng nghanol y 18g; erbyn hyn mae tua 70,000, gyda tua 20,500 o'r rhain yn siard yr iaith Lakota. Yn y 19g bu llawer o ymladd rhwng y Lakota a byddin yr Unol Daleithiau. Roedd ardal y Bryniau Duon yn gysegredig i'r Lakota, ac roeddynt yn bendefynol o'i amddiffyn. Llwyddodd y Lakota gyda'r Arapaho a'r Cheyenne o orchfygu'r cadfridog George Crook ym Mrwydr y Rosebud, ac wythnos yn ddiweddarch i orchfygu'r Seithfed Marchoglu dan George Armstrong Custer ym Mrwydr Little Big Horn yn 1876, gan ladd Custer a 258 o'i filwyr. Yn y diwedd, fodd bynnag, bu raid iddynt ildio i'r fyddin, a gyrrwyd hwy i warchodfeydd. Yn 1877 gorfodwyd hwy i arwyddo cytuneb yn trosglwyddo'r Bryniau Duon i'r Unol Daleithiau.

Erbyn heddiw ceir y mwyafrif o'r Lakota mewn pump gwarchodfa yng ngorllewin De Dakota: Rosebud(y Brulé), Pine Ridge (Oglala), Lower Brulé (Brulé), Cheyenne River (nifer o ganghennau, yn cynnwys y Sihasapa a'r Hunkpapa), a Standing Rock (nifer o ganghennau).

• Gall, pennaeth Hunkpapa, arweinydd ym Mrwydr Little Big Horn.
• Thasuka Witco ("Crazy Horse"), arweinydd ym Mrwydr Little Big Horn.
• Tatanka Lyotake ("Sitting Bull"), pennaeth Hunkpapa a Dyn Sanctaidd
• Red Cloud, pennaeth Oglala, arweinydd yn ystod Rhyfel Red Cloud
• Black Elk, Dyn Sanctaidd Oglala