Knowledge Base Wiki

Difodiant
Math	diwedd, risg biolegol
Y gwrthwyneb	rhywogaethu
Rhan o	diraddio'r amgylchedd, colli bioamrywiaeth
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Difodiant yw diwedd bywyd organeb byw, grwp o organebau byw (tacson) neu rywogaeth, fel arfer. Gellir diffinio difodiant o ran amser fel y foment honno pan fo aelod ola'r rhywogaeth yn marw. Defnyddir y term gan mwyaf o fewn daeareg, bywydeg ac ecoleg. Ar adegau, ceir hyd i rywogaeth a gredwyd oedd wedi difodi; mae'n ailymddangos, yn dal yn fyw a gelwir hon yn rhywogaeth Lasarus, oherwydd i Lasarus, yn ôl y chwedl atgyfodi.

Cred gwyddonwyr fod dros 99% o'r holl rywogaethau sydd erioed wedi byw ar wyneb Daear wedi difodi; mae hyn yn gyfystyr â phum biliwn o rywogaethau.^[1]^[2]^[3] Mewn cymhariaeth, amcangyfrifir fod rhwng 10 miliwn a 14 miliwn o rywogaethau'n fyw heddiw, gyda dim ond 1.2 miliwn ohonynt wedi eu cofnodi.^[4]

Gellir dweud i raddau fod difodiant yn broses cwbwl naturiol o ran esblygiad. Y ddau reswm mwyaf dros ddifodiant yw: yn gyntaf, amgylchiadau sy'n newid yn sydyn e.e. daeargrynfeydd ysgytwol neu newid tymheredd ac yn ail cystadleuaeth gan rywogaeth arall.^[5] Ar gyfartaledd mae rhywogaeth yn difodi wedi 10 miliwn o fodolaeth, er bod yr hyn a elwir yn 'ffosiliau byw' yn parhau am gannoedd o filiynau rhagor o fodolaeth, heb fawr o newid esblygol, morffolegol.^[3]

Statws cadwraeth

Prif: Rhywogaeth mewn perygl

Statws cadwraeth unrhyw rywogaeth yw'r tebygrwydd y gallai'r rhywogaeth honno wynebu difodiant. Y mwyaf adnabyddus o'r rhestri statws cadwraeth yw Rhestr Goch yr IUCN.

Mae categoriau'r IUCN yn cynnwys:

Wedi ei ddifodi: dim unigolion o'r rhywogaeth ar ôl, er enghraifft y Dodo.
Wedi ei ddifodi yn y gwyllt: rhai unigolion ar ôl, ond dim poblogaeth naturiol yn y gwyllt.
Mewn perygl difrifol: siawns uchel iawn o ddifodiant yn y dyfodol agos, er enghraifft Rheinoseros Jafa.
Mewn perygl: siawns uchel o ddifodiant yn y dyfodol, er enghraifft y Morfil Glas, Teigr, Albatros
Archolladwy: siawns uchel o ddifodiant yn y tymor hir, er enghraifft y Llew, Gaur.
Dibynnu ar gadwraeth: er nad oes bygythiad ar hyn o bryd, mae'n ddibynnol ar raglenni cadwraeth, er enghraifft Caiman Du
Bron dan fygythiad: gall ddod dan fygythiad yn y dyfodol agos.
Dim bygythiad: dim bygythiad ar hyn o bryd.

Statws IUCN 3.1

**Categoriau Risg Lleiaf**
2001 Categoriau a Meini Prawf (fersiwn 3.1)	Disgrifiad
	Pryder Lleiaf (LC), risg lleiaf. Ceir llawer o rywogaethau ledled y byd yn y categori hwn.
	Bron dan fygythiad (NT), yn agos i gael eu rhoi mewn categori o fygythiad, neu posib y bydd y rhywogaeth o dan fygythiad ynb y dyfodol agos.

**Categoriau o fygythiad**
2001 Categoriau a Meini Prawf (version 3.1)	Disgrifiad
	Archolladwy (VU), siawns uchel o ddifodiant yn y tymor hir, yn y gwyllt.
	Mewn perygl (EN), siawns uchel o ddifodiant yn y dyfodol.
	Mewn perygl difrifol (CR), siawns uchel iawn o ddifodiant yn y dyfodol agos.

**Categoriau eraill**
2001 Categoriau a Meini Prawf (version 3.1)	Disgrifiad
	Wedi ei ddifodi yn y gwyllt (EW), rhai unigolion ar ôl, ond dim poblogaeth naturiol yn y gwyllt.
	Diffyg Data (DD), diffyg data'n bodoli i wneud asesiad risg o ddifodiant.
	Heb ei Werthuso (NE), heb ei werthuso yn erbyn y meini prawf.
	Wedi'i ddifodi, o bosibl (EX neu CR), crewyd y categori hwn gan BirdLife International.
	O bosib wedi'i ddifodi yn y gwyllt (EW neu CR), Term a ddefnyddir oddi fewn i'r Rhestr Goch.
	Difodwyd (EX), does dim dwywaith amdani - mae unigolyn olaf y rhywogaeth wedi marw.