Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.
Hrišćanstvo ili kršćanstvo je monoteistička svjetska religija, nastala u Palestini u 1. vijeku n.e. Obuhvata brojne hrišćanske crkve, zajednice i sekte, kojima je zajednička vjera u Isusa Krista, te prihvatanje života u skladu s evanđeljem. Hrišćanstvo je, prema hrišćanskom vjerovanju, osnovao Isus Krist (Hrist), a njeni sljedbenici nazivaju se hrišćanima (kršćanima). Hrišćanstvo pripada tipu historijske, proročke i objavljene religije, etično-mistične strukture, spasenjski i eshatološki usmjerene. Kroz historiju se raščlanilo na više konfesija (rimokatoličanstvo, pravoslavlje, protestantizam, nestorijanstvo i monofizitstvo) i njima odgovarajućih crkava (Rimokatolička crkva, Pravoslavna crkva, protestantske crkve i istočne pretkalcedonske crkve). Hrišćanska era počinje Isusovim rođenjem.
Hrišćanstvo je nastalo u prvom vijeku naše ere u Palestini unutar Judaizma. U drugoj polovini tog vijeka osamostaljuje se kao posebna religija i širi po gradovima Rimskog carstva, naročito zaslugom apostola Pavla i njegovih misijskih putovanja. U Novom Zavjetu spominju se samo hrišćani (Dj 11,26), a naziv hrišćanstvo prvi spominje Ignacije Antiohijski (107.) i drugi ranohrišćanski pisci (Origen, Euzebije). Izvori hrišćanstva su pisana Božija objava (Sveto pismo Starog i Novog zavjeta) i usmena hrišćanska predaja (Tradicija). Nauk su mu razradili i sistematski obrazložili veliki teolozi, definirali ekumenski (vaseljenski) sabori, a nad njegovom pravovjernošću bdije crkvena hijerarhija. Dok rimokatoličanstvo i pravoslavlje priznaju oba izvora (Pismo i Predaju), a veliku važnost pridaju teološkom mišljenju i crkvenim ocima, protestantizam priznaje samo Pismo (sola Scriptura). Kršćanstvo je na neki način proizašlo iz judaizma, ali je prema njemu, jednim dijelom, bilo i oprečno. Prihvatilo je starozavjetni monoteizam, ali ga je nadopunilo učenjem o Trojstvu. Starozavjetnom legalizmu suprotstavilo je evanđelje, a nacionalnoj religiji univerzalističku, nadnacionalnu religiju.
Hrišćanstvo je organizirano kao vidljiva zajednica vjernika, crkva, okupljenih oko temeljnog hrišćanskog dogmatskog, liturgijskog, moralnog i kanonsko-pravnog sistema. Premda se u Novom Zavjetu i Nicejsko-carigradskom vjerovanju crkveno jedinstvo drži jednim od četiri glavna obilježja hrišćanske Crkve, ona se kroz historiju raščlanila na brojne hrišćanske crkve i sekte. Od sveopće Crkve najprije su se za prvih ekumenskih koncila odvojile pretkalcedonske hrišćanske crkve, nestorijanske (431) i monofizitske (451). Za "Velikog raskola" (1054) dolazi do razlaza Istočne ili Pravoslavne crkve i Zapadne ili Rimokatoličke crkve, a za reformacije (16. vijek) protestantske crkve (Anglikanska crkva, luteranske i reformirane crkve) i sekte. Pojedine historijske crkve organizirane su u skladu s vlastitom vjeroispoviješću i svojim kanonskim pravom. U Katoličkoj crkvi prevladao je strogo centralizirana i hijerarhizirana crkvena organizacija (papa i biskupi), u pravoslavnim i pretkalcedonskim crkvama sinodalno načelo (sveti sinod sa patrijarhom ili mitropolitom na čelu), a u protestantskim crkvama prezbiterijalno ili kongregacionističko načelo, bez svećeničke hijerarhije. U historiji hrišćanstva crkveni raskoli i konfesionalna podijeljenost izazivali su trajna sporenja, nesnošljivost, pa i vjerske ratove. U novije vrijeme historijska nastojanja oko institucionalnog crkvenog jedinstva zamijenjena su ekumenskim duhom.
Glavne hrišćanske vjerske istine definirane su u antici na prvim ekumenskim (vaseljenskim) saborima i uglavnom ih prihvataju sve hrišćanske vjeroispovijesti. U hrišćanstvu je pet glavnih istina:
Pri daljnjem tumačenju tih temeljnih dogmi došlo je do razlika između hrišćanskih konfesija. Tako su se za kristoloških sporenja o odnosu ljudske i božanske prirode u Isusu na Efeškom koncilu (431) odvojili nestorijanci, a na Kalcedonskom koncilu (451) monofiziti. Premda prihvataju zajednički nauk sedam prvih ekumenskih koncila, pravoslavni i rimokatolici razlikuju se s obzirom na učenje o proizlaženju treće božanske osobe. Osim toga rimokatolicizam je nakon raskola (1054) definirao još neke dogme (učenje o čistilištu, bezgrešno začeće, papska nepogrešivost, Marijino uznesenje na nebo), kojima se razlikuje od pravoslavlja. Protestantizam se razlikuje od rimokatolicizma i pravoslavlja prenaglašavanjem milosti na štetu naravi, svođenjem sedam sakramenata na dva (krštenje i večera Gospodnja) te dokidanjem svećeničke hijerarhije.
U hrišćanstvu se Bog slavi životom po vjeri i evanđelju te posebnim obredima, koji se obavljaju u posebnom prostoru, tokom crkvene godine, nedjeljama i praznicima. Hrišćanski najvažniji obred naziva se liturgija ili bogoslužje. U središtu im je euharistija (evharistija) ili misa. Hrišćanske obrede predvode članovi crkvene hijerarhije (jerarhije), u rimokatoličanstvu biskup, svećenik i đakon, u pravoslavlju episkop, prezbiter i đakon, a u protestantizmu pastor.
U antici se (1-4. vijeka) hrišćanstvo proširilo po gradovima Rimskog carstva, i glavna središta su mu bila Jerusalem, Antiohija, Aleksandrija, Rim i Carigrad. Nakon seobe naroda hrišcanstvo su od 5-10. vijeka primili germanski, slavenski i ugrofinski narodi, koji danas naseljavaju Evropu. U kasnoj antici (5. vijek) monofizitsko hrišćanstvo proširilo se u Armeniji i Etiopiji, a nestorijanski hrišćani (5-12. vijeka) imali su brojne episkopije (biskupije) na širokom prostoru od Sirije do Kine i zapadne Indije. Nakon širenja islama od 7. vijeka hrišćanstva gotovo nestaje u sjevernoafričkim berberskim zemljama, a manje zatvorene monofizitske, melkitske i nestorijanske crkve preživljavaju u Egiptu i na Bliskom i Srednjem istoku. Nakon velikih pomorskih otkrića (15-18. vijeku) kršćanstvo se širi uporedno s kolonizacijom tih područja (Sjeverna i Južna Amerika, crna Afrika, Australija, Filipini). Danas je u svijetu oko 1,9 milijardi hrišćana (33% svjetskog stanovništva), od čega je 1 milijardu rimokatolika, 300 miliona pravoslavnih, 700 miliona protestanata te oko 70 miliona monofizita i nestorijanaca.
LIMS forum content by LIMS forum members is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License. Based on a work at www.limsforum.com.
