Knowledge Base Wiki

Ezhomm zo da vrezhonekaat ar pennad-mañ : treiñ an traoù manet en ur yezh all, pe lakaat en doare-skrivañ peurunvan ha netra ken, pe ober gant gerioù brezhonekoc'h ivez ouzhpenn.

Gravitadur

fundamental interaction, physical phenomenon

Abeg pennañ	spacetime curvature, matter
Efed	fall, gravitational motion
Studiet gant	Newton's law of universal gravitation, Relativelezh hollek
Dizoloer pe ijiner	Isaac Newton
Dezverket dre	gravitational force, spacetime curvature
Anaouder WordLift	http://data.thenextweb.com/tnw/entity/gravity
Enebet ouzh	non-gravitational force

Ar gravitadur a zo unan eus peder kenoberenn ziazez ar fizik.

Ar gravitadur zo e touez pevar nerzh diazez ar fizik. An anadenn a vez desachet drezi daou gorf bennak eo(abalamour d'o mas hepken, evel ma vo diskouezet gant ar fizikourien). Gallout a reer gwelet e levezon bemdez abalamour da nerzh desach an Douar a zalc'h ac'hanomp war al leur.

Evit ar fizik klasel, ar gravitadur zo an nerzh desach a vez etre traoù o deus ur mas e-barzh an hollved.

Kerzhout a ra hervez ul lezenn kinniget gant Isaac Newton e 1687 ha displeget dre ar formulenn :

• zo an nerzh gravitadurel (e newton).
• G, an argemmenn gravitadurel, a dalvez 6,6742.10^-11 N·m²·kg^-2 (pe m³·kg^-1·s^-2)
• m₁ ha m₂, tolz an daou gorf studiet (e kilogramm) ;
• d, ar pellder etre an daou gorf (e metr).
• , ur vektor unanenn war an eeunenn adalek korf 1 betek korf 2.

Hervez an deorienn-se e vefe gwelet anadenn ar gravitadur e-giz un nerzh, gant ster ar mekanik newtonian. Diouzh ar formulenn-se e kaver :

• Seul bounneroc'h e vo ur c'horf, seul greñvoc'h e vo desachet ur c'horf all gantañ ;
• Seul belloc'h e vo daou gorf an eil diouzh egile, seul nebeutoc'h en em zesachint an eil egile ;
• N'eo ket liammet buanadur ur c'horf, dleet d'ar gravitadur, d'e vas.

Gwelet a reer emañ ar formulenn-se kenglotus gant priñsip an aksionoù resiprokel.

Al lezenn-se zo bet gwiriet ez arnodel. Ez teknikel ez eo mat a-walc'h evit lakaat traoù pounneroc'h eget an aer da nijal, hag evit kas tud betek al loar. Hiriv an deiz ne vez ket kemeret mui nemet da gaout un tostadur da deoriennrelativour ar gravitadur.

Adalek 1915 ez eus bet kinniget gant Albert Einstein ur sell all ouzh ar gravitadur, e-barzh e deorienn eus ar relativelezh hollek. Ar gravitadur n'eo ket un nerzh mui, met diskuilhadenn un distummadur eus ar spas gant ar c'horfoù masek a gaver en ennañ.

Ar pezh en-doa lakaet Albert Einstein (ha memes Newton en e raok) da gaout diskred war displegadenn mekanik ar gravitadur, a oa an nerzh-se a ziskoueze bout « speredek ». Abalamour nep tra, ne vern e dolz, a vuane er memes mod diwar e bouez. Pezh ' zo, an dra-se a c'houlenne un dra div wezh pounneroc'h a vefe desachet div wezh muioc'h, ne vern e gompozadur.

Einstein en-deus dizoloet ar gudenn o evezhiañ e oa tu da zisheñvelaat daou meiziad tolz :

• an tolz « gravitadurel », o klotañ gant an nerzh desachañ oberiet gant ur c'horf (an nerzh-se zo kenfeurel d'an tolz-se), un nerzh hag a c'haller gwelet e-gis ur b-pantenn e-barzh ar spas-amser abeget gant bezañs ur c'horf all, ha gouest da lakaat ar c'horfoù all da ziskenn betek ennañ.
• ar mas « inert » pe an « inersiezh », o glot da reaktadur ur c'horf da forzh peseurt nerzh ; ar buanadur gounezet diwar neb nerzh o vezañ enep kenfeurel d'an inersiezh-se.

Sañset al liamm etre an daou vas a rankfe kemm hervez ar c'horfoù, dres evel mas ha volum o deus liammoù disheñvel-tre. Setu 1 kg-pluñv hag 1 kg-plomm (da skouer), ar memes nerzh gravitadurel oc'h oberiañ warno, a rankfe buannad e modoù disheñvel, hervez o mas inert (an inertañ a vefe da vuanaat nebeutoc'h). ' Pezh n'eo ket gwir. An daou vas a zo atav kevatal, ' pezh a vefe, pe un taol degouezh burzhudus, pe ur c'heñver diazez, an hini ebannet gant ar relativelezh hollek just a-walc'h.