Knowledge Base Wiki

Sa kimika, an elemento o elementong kimikal (Ingles: chemical element) iyo sarong purong substansya na pigbibilog sana nin mga atomo na gabos iyo igwang parehas na bilang nin mga proton sa saindang atomikong nukleyi. Dae arug sa kompuwestong kimikal, an mga elementong kimikal iyo dae pwedeng mabanga pasiring sa mas simple pang mga substansya sa paaging kimikal. An bilang nin mga proton sa nukleyus iyo an karakter na minatao nin depinisyon sa sarong elemento, asin iyo an pigsasabing atomikong bilang (pigrereprensenta nin simbolong Z) – gabos na mga atomo na igwang parehong atomikong bilang iyo mga atomo nin parehas na elemento^[1] An gabos nin mga baryonikong materya sa uniberso iyo pigbibilog nin mga elementong kimikal. Kapag an lain na mga elemento napasairarom sa reaksyong kimikal, an mga atomo nag-iiba nin posisyon pasiring sa bagong kompuwesto na pigtakod nin mga sugpon na kimikal. Minorya sana nin elemento, arug kan pirak asin bulawan, an mahihiling na dae nakasalak bilang mga relatibong purong katutubong elementong mineral. Harus gabos nin iba pang mga natural na elemento an yayaon sa Kinaban bilang kompuwesto o salak. An ere iyo primaryang salak nin mga elementong nitroheno, oksiheno, asin argon, alagad dae kaini pigbabale an kompuwestong arug kan karbon dioksidido asin tubig.

An historya kan pagkakadiskobre asin paggamit nin mga elemento iyo nagpoon sa primitibong sosyedad nin mga tawo na nakadiskobre nin mga katutubong mineral arug kan karbon, asupre, tanso, asin bulawan (alagad am konsepto nin sarong elementong kimikal dae pa aram kaidto). An mga pag-aadal na maklasipika an mga materyal iyo nagresulta sa mga konsepto nin mga klasikal na elemento, alkimiya, asin nagkapirang kaparehong teorya sa bilog na historya nin katawohan. Kadaklan sa mga modernong pagkakaintindi nin mga elemento iyo nahaman gikan sa gibo ni Dmitri Mendeleev, sarong Rusong kimiko na nagpublikar kan pinakaenot na pigbibistadong peryodikong tableta kaidtong 1869. An tabletang ini pig-oorganisa an mga elemento sa paagi nin palangkaw na atomikong bilang sa pahigda ("peryodo") kun sain an patindog ("grupo") nakikisaro sa mga rekurang ("peryodiko") pisikal asin kimikal na karakter. An peryodikong tableta iyo nagsusumaryo nin nagkapirang mga karakter nin mga elemento, na nagtugot sa mga siyentista na maghimo nin mga relasyon sa tahaw ninda sagkod makagibo nin mga prediksyon manungod sa mga kompuwesto asin mga potensyal na bago.

Kaidtong Nobyembre 2016, an International Union of Pure and Applied Chemistry nagbisto nin kabilugan na mga 118 na elemento. An enot na 94 iyo natural na yayaon sa Kinaban, asin an natatadang 24 iyo mga sintetikong elemento na nahimo sa mga reaksyong nukleyar. Dae kabali an mga dae-estable na radyoaktibong elemento (radyonukledo) na nalalapa nin marikas, harus gabos nin mga elemento iyo pwedeng gamiton sa industriya sa manlainlain na bilang. An pagkadiskobre asin sintesis nin mga bago pang mga elemento iyo sarong minadalagan na lugar nin siyentipikong pag-aadal.

• Atomo
• Materya
• Kompuwesto

• Videos for each element by the University of Nottingham
• "Chemical Elements", In Our Time, BBC Radio 4 discussion with Paul Strathern, Mary Archer and John Murrell (May 25, 2000).