Type a search term to find related articles by LIMS subject matter experts gathered from the most trusted and dynamic collaboration tools in the laboratory informatics industry.
Maliyyə riski — maliyyə resurslarının (pul vəsaitlərinin) itirilməsi ehtimalı ilə bağlı risk).[1][2]
Maliyyə riskləri pul dövriyyəsinin yaranması və müxtəlif növ pul münasibətlərinin yaranması ilə eyni vaxtda yaranmışdır: investor — emitent, kreditor — borcalan, satıcı — alıcı, ixracatçı — idxalçı və s. Maliyyə riskləri bazar şəraitində sahibkarlıq fəaliyyətinin tərkib hissəsidir.[3]
Adam Smit sahibkarlıq mənfəətinin mahiyyətini tədqiq edərək və təhlil edərək, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı mümkün itkilərin kompensasiyası şəklində "risk ödənişi" kimi sahibkarlıq gəlirinin strukturunda belə bir komponenti qeyd etmişdir.[4]
Maliyyə riskləri üç növə bölünür:[5]
Pulun alıcılıq qabiliyyəti ilə bağlı risklərə aşağıdakılar daxildir:
İnflyasiya riski pulun amortizasiyası (kapitalın real dəyəri) ehtimalı və inflyasiya səbəbindən real pul gəlirlərinin və mənfəətin azalması ilə əlaqələndirilir. İnflyasiya riskləri aktı:
Deflyasiya riski deflyasiya artdıqca qiymətlərin düşməsi riskidir ki, nəticədə biznesin aparılması üçün daha pis iqtisadi mühit yaranır və gəlirlər azalır.
Valyuta riski valyuta məzənnəsinin əlverişsiz ucuzlaşması riskinə aiddir. İxracatçı daha aşağı real dəyər alacağı üçün milli valyutanın məzənnəsi ödəniş valyutasına nisbətdə yüksəldikdə itkilərə məruz qalır. İdxalçı üçün qiymətin ödəniş valyutasına nisbətdə məzənnəsi yüksəldikdə valyuta riskləri yaranır.
Likvidlik riskləri qiymətli kağızların və ya digər malların keyfiyyətinin və istehlak dəyərinin qiymətləndirilməsinin dəyişməsi nəticəsində onların satışında itki ehtimalı ilə bağlı risklərdir.
İnvestisiya riski investisiya layihəsinin həyata keçirilməsi prosesində maliyyə itkiləri ehtimalını ifadə edir. Real investisiyalar və portfel investisiyaları var. Müvafiq olaraq, investisiya riskinin də növləri var:
Qaytarma riskinə aşağıdakı növlər daxildir:
Faiz riski dedikdə, cəlb edilmiş vəsaitlər üzrə faiz dərəcələrinin verilmiş kreditlər üzrə faiz dərəcələrindən artıq olması nəticəsində maliyyə-kredit təşkilatları (kommersiya bankları, kredit təşkilatları, investisiya institutları) tərəfindən itkilər təhlükəsi başa düşülür. Faiz risklərinə həmçinin bazar faiz dərəcəsinin artması nəticəsində investorların çəkə biləcəyi zərər riskləri də daxildir. Bazar faiz dərəcəsinin artması qiymətli kağızların, xüsusilə sabit faiz dərəcəsi olan istiqrazların bazar dəyərinin azalmasına səbəb olur. Emitent orta və uzunmüddətli sabit faizli qiymətli kağızlar buraxmaqla da faiz dərəcəsi riski daşıyır. Risk, sabit səviyyə ilə müqayisədə bazar faiz dərəcəsinin mümkün azalması ilə əlaqədardır.
Kredit riski borcalan tərəfindən əsas borcun və faizlərin kreditora ödənilməməsi (ödənişlərin gecikdirilməsi) ehtimalı ilə bağlıdır.
Riskin qiymətləndirilməsinin bir-birini tamamlayan iki növü var — keyfiyyət və kəmiyyət.
Keyfiyyət təhlili həm də riskin məqbul səviyyəsinin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsinə metodoloji yanaşmanı əhatə edir.
Riskin kəmiyyət qiymətləndirilməsi, yəni fərdi risklərin ölçüsünün və bütövlükdə portfelin riskinin ədədi müəyyən edilməsi adətən riyazi statistika metodları əsasında həyata keçirilir. Onların tətbiqinin mürəkkəbliyi toplanmış statistik məlumatların qeyri-kafi və əlçatmazlığındadır.[6]
Keyfiyyətli risk qiymətləndirməsi bir neçə mərhələdə aparılır:
Risklərin idarə edilməsinin təşkilinin təsvir olunan ilkin mərhələsində ən vacib məqam onun təhlilidir. Eyni zamanda, müxtəlif meyarlara və xüsusiyyətlərə görə təsnif edilə bilən risk faktorları müəyyən edilir, məsələn, təsir dərəcəsinə, riskə təsirin təbiətinə, idarəolunma dərəcəsinə, baş vermə mənbəyinə görə.
Maliyyə risklərinin idarə edilməsi prosesi altı ardıcıl mərhələyə bölünə bilər: