Knowledge Base Wiki

Galaxa
tipu d'oxetu astronómicu
Símbolu astronómicu
Parte de	agrupaciones galácticas (es)
Epónimu	Camín de Santiago

Una galaxa^[1] (del raigón griegu glakt-, ("llacteu", "de lleche"); una referencia a la nuesa propia Vía Lláctea) ye un sistema masivu d'estrelles, ñubes de gas y povisa, materia escuro, y seique enerxía escuro, xuníos gravitacionalmente. La cantidá d'estrelles qu'ensamen una galaxa ye variable, dende les enanes con con 10⁷ estrelles, hasta les xigantes con 10¹² estrelles. Formando parte d'una galaxa hai socadarmes como les nebuloses, los cúmulos estelares y los sistemas estelares múltiples

Les galaxes tienen tres configuraciones distintes: elíptiques, espirales ya irregulares. Una descripción daqué más detallao, sofitada na so fechura ye la provista pola secuencia de Hubble, propuesta nel añu 1936. (Esti esquema namái se sofita na fechura visual, nun tien en cuentes otros fustaxes como la tasa de formación d'estrelles o l'actividá del núcleu galácticu.

(E0-7): Galaxa con fustaxe d'elipse. Puen ser nomaes dende E0 hasta E7, au el númberu significa cuanto ovalada ye la elipse, d'esta miente E0 daríase un aldu a la esfera y E7 de mena de platu o discu. Tamién se pue dicir que'l númberu siñala la so escentricidá multiplicada por 10.

La so tilde amuesa escasa cadarma y típicamente, tienen relativamente poca materia interestelar. Darréu d'esto, estes galaxes tienen tamién un escasu númberu de cúmulos abiertos y la tasa de formación d'estrelles ye baxa. Pola escontra, tan dominaes por estrelles vieyes, de llonga evolución qu'orbiten en direiciones al debalu alrodiu'l núcleu . Nesti sen, danse un aldéu a los cúmulos globulares.

Les galaxes más grandes son xigantes elíptiques. Camiéntase que la mayoría de les galaxes elíptiques son el resultáu del ensame ya xunión de galaxes. Estes puen algamar tamaños descomanaos, y davezu afáyense en conglomeraos mayores de galaxes, averaes al núcleu.

Les galaxes espirales son discos rotantes d'estrelles y materia interestelar con una protuberancia central ensamada principalmente por estrelles más vieyes. Darréu d'esta protuberancia espárdense unos brazos de miente espiral y de rellumu variable.

• (Sa-d): Galaxa de mena espiral con brazos de formación estelar. Les lletres minúscules indiquen lo sueltos que s'alcuentren los brazos, siendo «a» los brazos más apertaos y «d» los más separtaos o dispersos.
• Galaxes lenticulares (S0 y SB0): Mena de galaxa espiral ensin brazos. E8 tamién se menta como perteneciente a esta triba de galaxes.
• Galaxes espirales barraes (SBa-d): Galaxa espiral con una banda central d'estrelles. Les lletres minúscules tienen la mesma interpretación que les galaxes espirales.
• Galaxes irregulares (Irr): Galaxa de mena espiral, pero que s'alcuentra deformada de dalgún mou.

Les galaxes irregulares son les que nun son espirales nin elíptiques. Son aquelles que nun tienen cadarmes comunes, nun amuesen núcleu y ufren un aspeutu caóticu y caltienen abondante gas y povisa. Ye un puxón o remolín de rexones estrellaes sucaes por llinies irregulares de povisa. El so fustaxe dablemente seya'l resultáu d'un xigantescu españíu d'estrelles o la intensa formación de les mesmes.

Tán ensamaes por estrelles xóvenes y el gas interestelar ye abondante.

Podemos afayar galaxes irregulares como Les «Nubes de Magallanes», cercanes a la Vía Lláctea y como la rellumante galaxa M82, nel Sietestrellu u Osa Mayor.

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Galaxa.
• Proyeutu Celestia Archiváu 2007-04-10 en Wayback Machine Les Galaxes y más alló. Actividá educativa: L'Universu. (castellán)
• Galaxy Zoo Proyeutu voluntariu pa classificar les galaxes conocíes. (n'inglés)