Komoros (òrere Comoros me usem Uket-chieen̄ mè ire Komori me usem ebi ido ya) ìre ido ọgbọn̄ achọ [archipelago] òkup me Emen-awaji eyi India me agan̄ inyọn̄ me lek Okwaan̄ Mozambik, ida ibọkọ me atasuk agan̄ mbum-ura me Afirika. Ìche okike eyi okwaan̄ [maritime border] mèlek Madagasika mè Mayọte me agan̄ osiki mbum-ura. Tanzania okup me agan̄ inyọn̄ ichep-ura kan̄, Mozambik me agan̄ ichep-ura, sà Seyichilis me agan̄ inyọn̄ ichep-ura. Ama ibot kan̄ mè ama ile òmimin ichit ìre Moroni. Erumfaka owuwa ene me ido ya ekigọọk ìre Isilam eyi Suni. Ido yi ìre ge me lek Ntitiin̄ Arabu. Ọmọ gaalek ore ido me Linyọn̄ agan̄ ebi Arabu eyi otuuk lek ijọn̄ kan̄ okupbe me Ìkike-iba agan̄ Osiki [Southern Hemisphere]. Ọmọ si me Ntitiin̄ Afirika, Ogbo Ido Ìkitumu Furenchi [Organisation internationale de la Francophonie], Ogbo Mgban̄-nrọ Isilam [OIC] mè Ntitiin̄ Ido Emen-awaji India [Indian Ocean Commission]. Usem mkpulu ita ke ekitumu me ido yi: usem Komoros, Furenchi mè usem Arabu.

Otoko ìkup me ido yi Afiro-Arabu [Afro-Arab] (86%) mè ebi Malagasi [Malagasy] (14%). Erumfaka ìkup me ido ya ìre Isilam (98%) mè Kiristien (2%).<ref1> Ebi Pọtugalu ìkikọp uji ile eweek lek ijọn̄ ya imun̄ me acha 1503. Ido yi ìkaan̄ lek mè isibi me irak mkpulu Furans me 6 Julai 1975. Bene me 23 Disemba 2001, ido yi ìkichieek Mgbaan̄-nriaak eyi Komoros [Union of the Komoros]. Ikpa ikan ido eyi ema ekisabe ikpulu mgbọ keyi ìre eyi esan̄abe isibi me 17 Mêe 2009. Okike ijọn̄ ido ya obenbe ìre 1,861 km². Otu-ifuk ebi ìluluk me ido ya ìre 850,866.<ref10,11> Ọmọ ore òso 160 ebi ene ewabe ichit me emen me linyọn̄. Ikpoko ema ekinyambe ìre furanki eyi Komoros [Comorian frank] eyi iman̄ ikpoko kan̄ orebe KMF. Agan̄ mgbọ kiban̄ ìre UTC +3 me Mgbọ Afirika agan̄ Etete [EAT]. Ema ekikọp ujijọn̄ me agan̄ ulom. Iman̄ ibot ǹgwen kiban̄ ìre +269 sà iman̄ ibot olik etip ore .km.

Îre achubọk achọ ita mè owuwa asabọn achọ, otutuuk cha ìkukup me Achọ Vọlukano eyi Komoros [Volcanic Comoros Islands], egbaan̄ irọ ido yi. Achọ cha ìsisibi isi cha, ekimalek iriọọn̄ ema me erieen̄ Furenchi kiban̄: Grande Comore (òrere Ngazidja me usem kiban̄), Mohéli (òrere Mwali) mè Anjouan (òrere Ndzwani). Ido yi si òkigbini ibe ke òso achọ ini òmimin, òkup me agan̄ osiki mbum-ura, òrere Mayọte (Maore), ìkup inyi ido kiban̄, ubọk geelek îrebe ke me acha 1974, ebi Mayọte <voted against> isisibi me irak mkpulu Furans mè ikaan̄ lek. Akarake <referendum> ya, mkpulu Komoros kpe<administer> Mayọte; Furans ekpọ ikikpulu Mayọte kire agan̄ kiban̄ òkup me usaba-okwaan̄ [overseas department]. Ido Furans mî<vote against> <United Nations Security Council resolution> eyi òborọ ibe Komoros ikikpulu Mayọte.<ref6,7,8,9> Mayọte ìkana agan̄ òkup me usaba-okwaan̄ inyi Furans me acha 2011 sa me <referendum> eyi atalek owuwa ene me lek ebi ido ya erọbe inye [passed overwhelmingly].